کارشناسان بازار کار می گویند به دلایل گوناگون از جمله مسائل اقتصادی و کمبودهای شدید نقدینگی در بنگاه های داخلی، واردات بی رویه، وجود صدها هزار نیروی کار ارزان در ایران، انباشته شدن بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی و دلایلی از این دست؛ باعث شده تا سطح حقوق و دستمزد نیروی کار در ایران از کمترین دریافتی ها در منطقه و جهان باشد.

به همین نسبت میزان بهره وری نیروی کار نیز در ایران از کمترین ها است. طبق یک بررسی صورت گرفته در سال های گذشته، میزان ساعات کارمفید بخش های دولتی در طول روز تنها 22 دقیقه اعلام شده است. این میزان در بخش خصوصی حداکثر تا 2.5 ساعت است.

در طول سالیان متمادی، تعیین حقوق و دستمزد حدود 12 میلیون مشمول قانون کار کشور (بیش از نیمی از کل 22 میلیون نفر شاغل در ایران)، از مهم ترین مسائل و چالش برانگیزترین بحث ها بین نمایندگان کارگران و کارفرمایان بوده است.

این مسئله نیمه دوم هر سال را تحت الشعاع خود قرار می دهد و تا اسفندماه هر سال که میزان افزایش حداقل حقوق های سال آینده مشمولان قانون کار مشخص می شود، مباحث و چانه زنی های فراوانی در این خصوص انجام می شود.

علیرضا محجوب نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی چندی پیش اعلام کرد: خط مطلق فقر در شهرها 920 و در روستاها 720 هزار تومان است؛ با این حال، شورای عالی کار حداقل دستمزد امسال مشمولان قانون کار کشور را تنها 608 هزار و 900 تومان تعیین کرده است.

اهمیت این موضوع آنجاست که بدانیم دستکم 25 درصد کل مشمولان قانون کار، در پایان هر ماه تنها به میزان 608 هزار و 900 تومان مصوب شورای عالی کار در سال 93 را دریافت می کنند. جالب تر اینکه کارفرمایان از این مبلغ درصدی را نیز به عنوان حق بیمه از حساب کارگران کسر می کنند.

با این حال، برخی گروه های شغلی در ایران از وضعیت حقوقی بهتری برخوردارند. البته این مسئله به توان مالی بنگاه، میزان مهارت و تخصص افراد در کار، سوابق، تحصیلات و نقش افراد در تولید و یا ارائه خدمات در واحدها؛ همچنین قرار گرفتن در پست های مهم تر ارتباط مستقیم دارد.

برای اولین بار در ایران متوسط حقوق و دستمزد مدیران و کارشناسان کشور توسط بزرگترین سایت استخدامی ایران (IranTalent.com)، بررسی و اعلام شد. در این گزارش میزان دریافتی ماهانه متخصصان و مدیران کشور در 23 گروه شغلی به تفکیک سابقه کار و رده سازمانی ارائه شده است.

همچنین تأثیر نوع شرکت، تحصیلات و نوع دانشگاه بر دریافتی شاغلین ارزیابی شده است. طبق این آمار، بین حداقل و حداکثر دریافتی افراد در هر رده سازمانی تفاوت 200 درصدی مشاهده می شود.

این گزارش نتیجه ارزیابی دستمزد ماهانه 29 هزار نفر از جامعه متخصصان کشور در بهمن 92 بوده و هدف آن آگاهی کارفرمایان، مدیران و کارشناسان از میزان حقوق و دستمزدهای رایج در گروه های شغلی مختلف است.

در سال های اخیر، مدیران و همچنین متخصصان منابع انسانی، همواره عدم وجود مرجعی برای ارزیابی حقوق و مقایسه آن با دستمزدهای رایج کشور را از مشکلات ساختاری بازار کار ایران برشمرده اند.

عدم شفافیت سطح دستمزدها برای کارفرمایان مشکلاتی همچون از دست دادن نیروهای توانمند و در نتیجه آن تحمیل هزینه های قابل توجه به سازمان، پرداخت خارج از عرف و یا در مواردی نارضایتی کارکنان را به همراه می آورد.

از طرف دیگر برای کارکنان و کارجویان موجب از دست دادن موقعیت های شغلی، در برخی موارد تحمل شرایط کاری خارج از عرف و یا عدم تمرکز روی مسیر شغلی دلخواه می شود.

یکی از مدیران منابع انسانی یک گروه وابسته به وزارت نیرو در اینباره می‌گوید: در بسیاری از کشورهای دنیا وجود گزارش‌های حقوق و دستمزد بسیار رایج بوده و ملاک اصلی تعیین حقوق و مزایای کارکنان شرکت ها است.

این نوع گزارشات همه ساله توسط شرکت های مشاوره مدیریت معتبر در سطح وسیعی چاپ و منتشر می شود. این گزارش ها بدون شک به کارفرمایان و متخصصان کمک می کند تا معیاری برای سنجش وضعیت فعلی پرداخت ها و مزایای خود به تفکیک مشاغل و سطوح سازمانی در قیاس با بازار کار داشته باشند.

مدیران می توانند برای آینده شرکت و همچنین انگیزش، نگهداشت و توسعه کارکنان خود برنامه‌ریزی دقیق تری داشته باشند. در گزارش حقوق و دستمزد ایران تلنت، خالص دریافتی در هر گروه شغلی، برای 3 رده کارشناس، سرپرست و مدیر ارائه شده و در هر رده شغلی، میزان دریافتی افراد به تفکیک سابقه کار مشخص شده است.

اطلاعات ارائه شده، متوسط دریافتی در جامعه و همچنین بازه رایج آن را نشان می دهد. به عنوان مثال در سال 92 یک مدیر مالی در تهران با سابقه کاری بین 7 تا 15 سال، ماهانه به طور متوسط 30 میلیون ریال دریافتی داشته که این مبلغ در موارد مختلف بین 15 میلیون ریال تا 53 میلیون ریال متغیر بوده است.

گزارش کامل ارزیابی حقوق و دستمزد ایران تلنت در سال 1392 روی وب ‌سایت IranTalent.com به عنوان بزرگترین سایت استخدامی کشور که بیش از نیم میلیون نفر از جامعه متخصصان کشور عضو آن هستند و بالغ بر 1500 شرکت معتبر داخلی و خارجی استخدام های خود را از طریق این سایت انجام می دهند، در دسترس است که با مراجعه به آن می‌توانید اطلاعات مربوط به میزان دریافتی در هر شغل را به تفکیک سابقه و رده سازمانی مشاهده کنید.

از سویی، نتایج نشان می‌دهد که دریافتی افراد برای یک سِمت مشابه در شرکت‌ های مختلف فرق می‌کند. به عنوان مثال کارشناسان، در شرکت‌ های حسابداری و حمل و نقل کمترین دریافتی و در بانک ها و شرکت های نفت و گاز بیشترین دریافتی را دارند.

در حاشیه این گزارش، متغیرهای اثرگذار بر سطح درآمد افراد نیز بررسی شده است. در حالی که سابقه کار و رده سازمانی دو پارامتر اصلی و تعیین کننده سطح حقوق در شرکت ها محسوب می شوند، آمارها نشان می دهد که عوامل دیگری نیز بر دریافتی افراد تأثیرگذارند. نوع شرکت، سطح تحصیلات و نوع دانشگاه از جمله مواردی هستند که به طور معمول تغییراتی بر دریافتی افراد ایجاد می کنند.

از دیگر نتایج به دست آمده، پایین بودن حقوق خانم‌ ها نسبت به آقایان است. آمارها در تهران حاکی از آن است که خانم ها در سِمت‌ های مشابه با آقایان، به طور میانگین 23 درصد حقوق کمتری دریافت می کنند. به گفته برخی مدیران از جمله دلایل این تفاوت مذاکره بیشتر آقایان در مورد سطح درآمدشان و یا در بعضی موارد ساعات حضور بیشترشان در محل کار است.