موضوع از چه قرار است؟ در حالی که مذاکرات هسته‌ای بین ایران و 5+1 و به‌ویژه دیپلماسی هسته‌ای بین دولت ایران و آمریکا در جریان است؛ آمریکایی‌ها به موازات، در پی آماده‌سازی اپوزیسیون داخلی ایران برای اغتشاش هستند. تحلیلگران و استراتژیست‌های آمریکایی، بطور مکرر در حال تصویرسازی از آینده احتمالی هستند که در آن ممکن است؛ مذاکرات به شکست کامل بینجامد.

محافل فکری - اطلاعاتی «ایالات متحده»، یک تئوری بازی مدون چیده‌اند که سه حالت دارد:

1- اگر مذاکرات طبق ایده‌آل‌های آمریکا به سرانجام رسید، آن‌گاه چه باید کرد؟

2- اگر مذاکرات، ایده‌آل های آمریکا (سقف مطالبات) را ارضاء نکرد اما در عین حال؛ به کف خواسته‌های آمریکا جامه عمل پوشید، آنگاه چه باید کرد؟

3- اگر مذاکرات در نهایت به جایی رسید که حتی کف مطالبات آمریکا نیز ارضاء نشد، آن‌گاه چه باید کرد؟

به نظر می رسد که واکنش غالب به حالت سوم در بین تصمیم‌سازان اصلی آمریکا، به این ترتیب شکل گرفته است: اگر مذاکرات در حالی به پایان برسد که کف خواسته‌های راهبردی آمریکا مورد پذیرش ایران واقع نشود، آنگاه آمریکا باید تلاش کند که از شکست مذاکرات؛ برای ایجاد فشار به ایران استفاده ببرد. بی تردید، یکی از مؤثرترین راه‌های تحت فشار گذاشتن لایه تصمیم‌گیر در تهران، ایجاد ناآرامی است که برای نظام؛ چالش امنیتی دارد و از نظر آمریکا، به معنای "بحران مشروعیت" است. بنابراین، موضوع اصلی این است که از نظر آمریکا، اگر مذاکره با ایران به تغییر رفتار تهران نینجامد، این شکست مذاکراتی؛ خود باید به "چارچوبی" برای ایجاد فشار به ایران و بمنظور تغییر رفتار ایران، تبدیل شود. این سناریو، قطعاً شباهت های غیرتصادفی با "بحران سیاسی اوکراین" دارد.

چندی پیش، «انستیتو بروکینگز» طی گزارشی با عنوان: "آیا ایران، بعدی است؟" (آیا نوبت ایران است؟)، نوشت: «سایت «نیو ریپابلیک» ]جمهوری جدید[ هفته گذشته، بخشی کامل را به چیزی اختصاص داد که نامش را "عصر انقلاب" گذاشت. این سایت، مقالاتی درباره اعتراضات مدنی اخیر در اوکراین، ونزوئلا و کشورهای دیگر منتشر کرد ... در آن لیستی از حکومت هایی آمده که در مقابل انقلاب از زیرساخت، آسیب‌پذیر هستند. در این لیست، از ایران هم نام برده شده است. آیا این کشور، در معرض خطر "دومین انقلاب سبز" قرار دارد؟ «سوزان مالونی» و «کنث پولاک»، همکاران من در «مرکز سیاست خاورمیانه سابان در انستیتو بروکینگز» برای پاسخ به این سؤال بسیار مجهزتر از من هستند»[1].

پیشتر از این گزارش «بروکینگز»، «مجله فوربس» آمریکا، طی تحلیلی با عنوان مشابه: "آیا ایران، اوکراینِ بعدی است؟"، همین فرضیه را مورد بررسی قرار داده و به مشابهت‌سازی؛ بین وضعیت فعلی ایران و اوکراین پرداخته بود. «فوربس» همچنین، درباره وعده‌های انتخاباتی «یاناکویچ» درباره امضای قرداد تجاری با اروپا و افزایش امید مردم غربی این کشور توضیح داد و اینکه؛ چطور بعد از سقوط مذاکرات اقتصادی و سرخوردگی مردم بدلیل عدم اجرای این وعده، این اثر روانی به یک اعتراض شبه مردمی شیفت داده شد.

«اندرو داونپورت»[2] در «فوربس» نوشته بود: «همان‌طور که در اوکراین، «رئیس‌جمهور یاناکویچ» آشکار کرد، قدرت عظیمی در افزایش امید و انتظارات مردم نهفته است. علاقه بیان‌شده از سوی شرکت‌ها(ی غربی که بعد از توافق ژنو به ایران رفته‌اند) و دوره پیروزی زودرسی که با توجه به آن، برای «رئیس‌جمهور روحانی» به دست‌آمده؛ چشم‌انداز وسوسه‌انگیزی برای مردم ایران که برای مدت طولانی در رنج بوده‌اند، ایجاد کرده است[!![. آنها میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری اقتصادی و مالیِ تقریباً در دسترس را می‌بینند، اگر توافق به دست نیاید و آن شرکت‌ها به خانه‌های‌شان بازگردند؛ امید ایرانیان که سر برآورده است، تنها در آخرین لحظه، نقش بر آب می‌شود. یک تجربه مأیوس‌کننده و طاقت‌فرسای مشابه برای مردم اوکراین ساخته شد و در آنها؛ یک روحیه انقلابی را بیدار کرد و در واقع، یک خیزش مردمی را. پس از سال‌ها معاشقه با اتحادیه اروپا، ورای طرح یکپارچه‌سازی (اوکراین و اروپا) و تبلیغات روی تغییر ماهیت بازی و ادغام جوامع‌شان، "تصمیم یازده ساعته رئیس‌جمهور یاناکویچ" که اوکراین را از توافق تجاری با اتحادیه اورپا به سمت روسیه دور کرد؛ اثر مخربی بر توانایی وی برای حکومت‌داری گذاشت. انتظارات مردم در مورد فردای روشن‌تر و مرفه‌ترِ ناشی از ادغام اقتصادی-فرهنگی با جهان و ارتباط کمتر با حوزه کشورهای تحت رهبری روسیه؛ سر برآورده بود. مردم اوکراین، درباره توافق تجاری با اروپا فریفته شدند، آنها آن زمان منتظر امضای یک توافق بودند اما اکنون؛ خیلی بیشتر از آن را درخواست می‌کنند. ایران، باید به دقت اوکراین را نگاه کند، شاید که دورِ پیروزی «رئیس‌جمهور روحانی»؛ به یک "مأموریت عذرخواهی" متحول شود»[3].

اینجا، دقیقاٌ بحث از پیگیری، بررسی و امکان‌سنجی گزینه "تغییر نظام" در ایران توسط آمریکاست. دیماه 1392 ه.ش، وقتی که تعداد سناتورهای موافق "طرح دوحزبی افزایش تحریم‌های ایران" که به رهبری «مارک کرک» و «رابرت ممندز»، پیشنهاد شده بود؛ به حدی رسید که در صورت تصویب، «اوباما» هم نمی‌توانست آن را وتو کند[4]؛ بین سناتورها درباره رأی‌گیری یا رد کردن رأی‌گیری این طرح، بحث‌هایی در گرفت.

آن زمان، سناتور دموکرات کالیفرنیا و «رئیس کمیته اطلاعاتی سنا»، «دیان فِینشتین» به همکاران خود گفت: «اگر طرح تحریمی جدید تصویب شود، مذاکرات هسته‌ای با ایران منفجر خواهد شد و این سیگنال را برای ایرانیان خواهد فرستاد که آمریکا؛ فقط به "تغییر رژیم" در ایران علاقه‌مند است (و به دیپلماسی هسته‌ای علاقه‌مند نیست). من واقعاً عقیده دارم که این طرح، کار مذاکرات ایران با 5+1 را تمام خواهد و همزمان با آن، بهترین موقعیت در بیش از 30 سال گذشته؛ برای ایجاد یک تغییر عمده در رفتار ایران را هم تمام خواهد کرد»[5] ^{و [6]}.

بنابر این، درست زمانی که حجم انبوهی از شواهد درباره بررسی "پروژه اوکراینیزه کردن ایران" توسط محافل فکری- اطلاعاتی آمریکا موجود است؛ باید، آماده‌سازی‌های میدانی و عملیاتی احتمالی این پروژه را نیز رصد کرد. موضوع این است که ناآرامی‌ها در «میدان استقلال کیف»، یک‌شبه و ناگهان سر برنیاوردند. درست است که خیلی‌ها، پیش از اجرای اغتشاشات نظام‌مند کیف، از سازوکارهای عملیاتی آماده‌سازی معترضان باخبر نبودند اما امروز؛ اطلاعات بهتر و دقیق‌تری در دست است، اینکه برای ایجاد اغتشاشات محدود در دو تا سه نقطه اصلی شهر کیف؛ ماه‌ها برنامه‌ریزی، تدارک و آموزش پنهان صورت گرفته بود[7].

لذا موضع کنونی ما، باید بزرگنمایی اخباری باشد که برنامه‌ریزی‌ها و آموزش‌های لازم برای ناآرام‌سازی احتمالی را عیان می‌کند؛ این هشداری است که شاید از وقوع بحران ممانعت کند، اگر نه، حداقل ضربه‌گیر بحران است. برای نمونه:

پیشتر از گزارش «BBC» درباره آموزش شیوه‌های تشکیل کمپین، سایت‌های اپوزیسیون خارج‌نشین، بحث‌هایی درباره لزوم درس گرفتن عملیاتی از ناآرامی‌های اوکراین برای اپوزیسیون ایران را مطرح کرده بودند. برای نمونه، «سایت خودنویس» در مطلبی با تیتر: "درس‌های اوکراین برای ایرانیان"، نوشته بود: «موفقیت جنبش اعتراضی اوکراین، بار دیگر قدرت مردم و توانایی نافرمانی مدنی و عصیان هدفمند را آشکار ساخت. بیان دقیق‌تر "قدرت اعتراضات خیابانی" و فرانهادی مردم مد نظر است، زمانی‌که خیابان‌ها؛ تبدیل به رژه معترضان و زورآزمایی آنها می‌شود. اوکراین، درس‌های زیادی برای جامعه ما دارد. آن‌ها به ما آموختند که اعتراضات خیابانی، اول اراده مستحکم می‌خواهد؛ ثانیاً طرح و برنامه و رهبری کارآمد می‌خواهد.»[8]

«سایت جرس» نیز در گزارشی با عنوان: " اوکراین و دموکراسی‌خواهان ایران"، نوشت: «رخداد اخیر اوکراین، صرف نظر از وجوه داخلی‌ و جهانی‌اش، می تواند برای کنش‌گران "دموکراسی‌خواه ایران"؛ واجد آموزه های مهمی باشد. هم کنشگران مدنی و سیاسی و هم طراحان راهبرد و اعضای ارشد و شخصیت‌های مؤثر جمعیت‌های سیاسی ایران، نیازمند اعتناء به تحولاتی نظیر رویدادهای اخیر اوکراین‌ و بهره‌جویی از ویژ‌گی‌های اثباتی آن هستند»[9].

طی همان دوره، کاریکاتوری از «نیک‌آهنگ کوثر» از فعالان ضدانقلاب درباره مشابهت‌سازی بین «میرحسین موسوی» و «یولیا تیموشنکو» به نام: "تکرار اوکراین؟"؛ طراحی شد که البته اولین گرافیک در مشابهت‌سازی بین ایران و اوکراینِ ناآرام‌شده؛ نبود.

«BBC» در گزارشی که اخیراً منتشر کرد، سعی می‌کند که بطور خلاصه، آموزش هایی برای تشکیل کمپین‌های مدنی را ارائه دهد: «هر حرکت مدنی که صورت می‌گیرد، کمپین نیست ... این روزها در دنیای مدرن، راه‌اندازی و اداره کمپین، یک عمل کاملاً حرفه‌ای است که با آموزش و تمرین به دست می‌آید.

کمپین‌سازان و اعضای آن، افراد و سازمان‌های مشخصی هستند که برای این کار، آموزش‌های تئوری و عملی می‌بینند ... در میان فعالان مدنی و حقوق بشر ایرانی، افراد و بخش‌های منسجمی نداریم که بصورت حرفه‌ای؛ کارشان راه اندازی و اداره کمپین باشد، یعنی برای راه‌اندازی یک کمپین، آموزش دیده باشند. شاید، برای همین هم هست که برخی کمپین‌هایی که چه در فضای مجازی و چه در فضای عمومی راه‌اندازی می‌شود؛ غیرسیستماتیک، پراکنده، هیجانی، بدون دانش و پشتیبانی و همچنین بدون بازخورد است ... کمپین‌سازان همان‌گونه که گفته شد، افرادی هستند که در فعالیت‌های مدنی و سیاسی مشارکت می‌کنند و بصورت سیستماتیک و در قالب یک تشکل مدنی یا سازمانی به صورت حرفه‌ای؛ اکتیویست‌بودن را فرا می‌گیرند.

این افراد، همان‌گونه که ارتباط منسجمی با گروه‌های مختلف اجتماعی دارند، ضروری است که یک سری از مهارت‌های رفتاری را نیز بیاموزند ... یک فعال مدنی که در راه‌اندازی کمپین فعال است، باید در برابر تغییر رفتارهای اجتماعی مردم، صبوری کند؛ این‌گونه نیست که به محض راه‌اندازی یک کمپین، هدف مورد نظر هم محقق شود.»[10]