در این میان غارهای "دست کند" لرستان یکی از شگفت انگیزترین میراثی هستند که از گذشته به جای مانده اند، میراثی که با معماری حیرت انگیز خود می توانند گردشگران زیادی را از جای جای دنیا به لرستان بکشانند.

این در حالیست که این میراث ارزشمند تاکنون کمتر مجال معرفی پیدا کرده اند و بسیاری از آنها تاکنون حتی به فهرست جاذبه های گردشگری نیز راه پیدا نکرده اند تا معرفی غارهای "دست کند" لرستان چشم به راه همت متولیان باقی بماند.

شناسایی 27 غار "دست کند" در استان لرستان

یک باستان شناس لرستانی که تاکنون کاوشهای زیادی در زمینه غارهای استان داشته است در این رابطه به مهر می گوید: از سال 80 تاکنون یعنی به مدت 13 سال است که روی غارهای "دست کند" لرستان کار می کنم و تاکنون تعداد زیادی از این غارها شناسایی شده است.

عطا حسن پور با بیان اینکه در زمینه معرفی غارهای دست کند لرستان تاکنون تلاش چندانی صورت نگرفته است، ادامه می دهد: این در حالیست که سال گذشته برای نخستین بار در کشور همایشی ملی در مورد مجموعه های "دست کند" با محوریت روستای میمند که در شرف ثبت جهانی است در کرمان برگزار شد.

وی یادآور می شود: در این همایش من به نمایندگی از لرستان با مقاله ای در مورد غار کوگان به عنوان اعجابی از هنر صخره ای لرستان حضور پیدا کردم که این مقاله نیز در فهرست برگزیده ها قرار گرفت.

این باستان شناس لرستانی همچنین از برگزاری همایش دوم در این زمینه در کندوان خبر می دهد و عنوان می کند: تاکنون 27 غار "دست کند" لرستان شناسایی و از این تعداد 21 غار ثبت شده است.

لرستان رتبه نخست مجموعه های "دست کند" ایران

حسن پور معتقد است که لرستان در حال حاضر رتبه نخست مجموعه های "دست کند" ایران را در اختیار دارد، ادامه می دهد: این غارهای دست کند تاکنون در پژوهشکده باستان شناسی ایران به ثبت رسیده است.

وی با یادآوری اینکه تاکنون تنها غار کوگان به عنوان یکی از غارهای دست کند دو طبقه لرستان ساماندهی و معرفی شده است، می گوید: این در حالیست که معرفی سایر غارهای دست کند لرستان مغفول مانده است و بسیاری از وجود آنها بی اطلاع هستند.

حسن پور با یادآوری اینکه برخی از غارهای لرستان به ویژه در شهرستان الیگودرز از نوادر غارهای دست کند ایران محسوب می شوند، می افزاید: در این زمینه غار دست کندی در شهرستان الیگودرز در استان لرستان وجود دارد که پنج طبقه است.

غاری شگف انگیز با پنج طبقه

وی نام این غار را "ارجنک" عنوان می کند و با یادآوری اینکه برای نخستین بار این غار توسط وی شناسایی شده است و ادامه می دهد: این غار مشابه غار "کرفتو" در استان کردستان است.

حسن پور می گوید که این غار به دلیل سختی در دسترسی و صعب العبور بودن هنوز مورد دسترسی عموم قرار نگرفته است.

وی عنوان می کند: این غار را می توان یکی از آپارتمان های صخره ای لرستان نامید که طبقات مختلف غار با دهلیزهایی با هم ارتباط دارند. این دهلیزها به صورت ناودانی و یا راه پله ای ارتباط طبقات مختلف غار که در ارتفاعات مختلف قرار دارند را برقرار می کنند.

این باستان شناس لرستانی از تدوین کتاب غارهای "دست کند" لرستان خبر داده و یادآور می شود که متاسفانه به دلیل مشکلات اعتباری امکان چاپ این کتاب فراهم نشده است.

چاپ کتاب غارهای دست کند لرستان معطل اختصاص اعتبار

حسن پور با طرح این موضوع که تاکنون این غارهای دست کند در قالب تک مقاله های متعدد در جوامع علمی باستان شناسی و معماری دنیا معرفی شده اند، معتقد است که برای معرفی این آثار شگفت انگیز باید زمینه چاپ و نشر کتاب غارهای دست کند لرستان فراهم شود.

وی به طرح موضوع غارهای دست کند لرستان در کارگروه ساماندهی غارهای استان اشاره کرده و می گوید که امیدوار است از طریق این کارگروه اعتباری برای چاپ کتاب یاد شده اختصاص داده شود.

حسن پور از این غارها به عنوان معماری های دست کند شگفت انگیز یاد می کند و معتقد است که این غارها می تواند نام لرستان را در زمینه توریسم و گردشگری در سطح ملی و بین المللی مطرح کند.

از پایتخت پارینه سنگی تا پایتخت غارهای دست کند

بنابر این گزارش مطالعات باستان شناسی نشان می دهد که استان لرستان و به ویژه دره خرم آباد به عنوان یکی از قدیمی ترین دره های مسکونی از پارینه سنگی تا دوران اسلامی بوده است. به هم فشردگی این دره و وجود غارهای متعدد که توسط انسان های پیش از تاریخ اشغال شده موجب شد که پژوهشگران باستان شناس این دره را مرکز تحقیقات خود قرار دهند.

در این زمینه برخی محققان جهانی دره خرم آباد را به خاطر وجود غارهای پیش از تاریخ متعدد و به هم فشردگی آن به عنوان مرکز تحقیقات و مطالعات دوره پارینه سنگی خود قرار داده و در این دره موفق به یافتن 17 اقامتگاه انسانی دوره پارینه سنگی شد که از آن جمله می توان به غار "کنجی"، پناهگاه صخره ای "گرارجنه"، غار "یافته" و پناهگاه سنگی "پاسنگر" اشاره کرد.

تاریخ گذاریهای به دست آمده از رادیوکربن نمونه های موستری از غار کنجی متجاوز از 40 هزار سال و نمونه های برادوستین به دست آمده از غار یافته بین 21 هزار تا 40 هزار سال پیش تاریخ گذاری شده است.

علاوه بر این غارهای "دست کند" لرستان نیز از دیگر شگفتی ها در این حوزه محسوب می شوند به طوریکه غار کوگان با دو طبقه یکی از جاذبه های منحصر به فرد لرستان است.این غار یکی از عجیب ترین و کم نظیر ترین غارهای ایران است که دارای طبقات مختلف و وجود حوض های آب و برج دیده بانی است.

این غار دژ مانند که تمام آن با حجاریهای طاقت فرسا به وجود آمده به استناد سکه هایی که در اطراف آن به دست آمده است به دوره اشکانیان تعلق دارد و طی قرون متمادی به عنوان یک محل سکونت دائمی مورد استفاده قرار گرفته است.

به هر روی نمونه های یاد شده تنها بخشی از قابلیتهای موجود در زمینه غارهای کم نظیر لرستان است که معرفی این ظرفیتها باید در دستور کار متولیان امر قرار گیرد.