برخلاف تصور، بسیاری از کارشناسان و مسئولان حوزه ترافیک و حمل و نقل شهری معتقدند مشکل ترافیک شهری فقط با تزریق اتوبوس و تاکسی و احداث جاده و بزرگراه حل نمی‌شود. آنها معتقدند اگر بسیاری از رفتارهای ترافیکی شهروندان در سطح شهر چه سواره باشند و چه پیاده، اصلاح می‌شد، شاید ترافیک شهری آنقدرها هم عرصه را به شهرنشین‌ها تنگ نمی‌کرد.

شتابزده، خودخواهانه و بدون گذشت؛ رانندگی خیلی از ما ایرانی‌ها متاسفانه این گونه است. از زمانی که پای اولین ماشین به خیابان‌ها باز شد، سال‌ها می‌گذرد. در این سال‌ها بزرگراه‌ها یکی پس از دیگری احداث شد، تعداد خودروها از صد به هزار و از هزار به میلیون رسید، هر کدام‌مان که پول دست‌مان آمد، اولین کاری که کردیم این بود که چهارچرخه‌ای بخریم و زیر پایمان بیندازیم تا از اتوبوس سواری و ایستادن کنار خیابان منتظر تاکسی خلاص شویم. تصادف‌ها یکی بعد از دیگری رقم خورد تا کلی مجروح و فوتی روی دست‌مان بگذارد.

همه این اتفاق‌ها افتاد تا ما ایرانی‌ها در دنیا برای نوع رانندگی‌مان مثال زدنی شویم. حالا ما هم به اندازه خیلی از شهرهای دنیا هم خیابان و بزرگراه داریم و هم خودرو، با این تفاوت که متاسفانه رفتارهای ترافیکی ما به اندازه تعداد خودروهایمان رشد نکرد و این خلأ باعث شد بسیاری از تصادف‌ها رقم بخورد و گره ترافیک معابر شهری هر روز کورتر شود. فرقی نمی‌کند عابران پیاده، راکب موتورسیکلت یا راننده خودرویی باشیم. مهم این است که هر کدام از ما در جایگاهی که هستیم، نسبت به رفتارهای ترافیکی که مرتکب می‌شویم، بی‌تفاوت نباشیم.

رفتارهای متفاوت رانندگی در زنان و مردان

مردان و زنان رفتارهای متفاوتی در رانندگی دارند که توجه به ایمنی در رانندگی و ریسک‌پذیری آنان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و البته عوامل متعددی موجب این تفاوت‌ها می‌شود که شامل ساختارهای فیزیولوژیک، فرهنگی و محیط اجتماعی است.

سرهنگ علیرضا اسماعیلی، مدیر گروه ترافیک و حمل و نقل دانشگاه علوم انتظامی نیز این تفاوت‌ها را قبول دارد و با اشاره به بررسی‌هایی که در برخی کشورها نسبت به تفاوت‌ رانندگی زنان و مردان انجام شده، می‌گوید: شواهد زیادی وجود دارد که ثابت می‌کند مردان و بخصوص مردان جوان در همه فرهنگ‌ها نسبت به زنان رفتارهای پرخطرتری دارند که بیشتر آن را به‌صورت مستقیم نشان می‌دهند؛ این موارد رانندگی ایمن را کاملا تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی، احتمال میزان تصادف را بالاتر می‌برد.

این مساله در تخطی از قوانین رانندگی شامل سرعت مجاز، سبقت و رانندگی در حال مستی نمود بیشتری پیدا می‌کند. مردان اغلب سریع، فرز و پرپیچ و خم رانندگی می‌کنند. آنها از هر فضای خالی‌استفاده می‌کنند و به‌طور دائم در حال تغییر مسیر هستند، اما در مقابل زنان آرام، آهسته و مستقیم می‌رانند.

از آموزشگاه تا خیابان؛ از ایده‌آل تا واقعیت

احتیاط، صبر و حوصله از مشخصات رانندگی زنان است؛ ویژگی‌هایی که حرص رانندگان مرد را درمی‌آورد و آنها را به عکس‌العمل وامی‌دارد، اما ریشه تفاوت شیوه‌ها یا سبک‌های رانندگی زنان و مردان در کجاست؟

اسماعیلی توضیح می‌دهد: تمام رانندگان برای دریافت گواهینامه به کلاس‌های آموزش رانندگی می‌روند و امتحان رانندگی می‌دهند. در این کلاس‌ها آنها درباره هنجارهای درست رانندگی یا آنچه در زبان جامعه‌شناسی، هنجارهای ایده‌آل گفته می‌شود، آموزش می‌بینند و امتحان می‌دهند، اما آنچه در عمل حاکمیت دارد، نه هنجارهای ایده‌آل رانندگی که هنجارهای واقعی رانندگی است.

شیوه‌های متفاوت رانندگی زنان شباهت بیشتری به هنجارهای ایده‌آل رانندگی دارد. زنان در عمل به مواردی که براساس هنجارهای ایده‌آل رانندگی ممنوع است، احترام می‌گذارند. آنها معمولا از سرعت مجاز تجاوز نمی‌کنند، سبقت غیرمجاز نمی‌گیرند، لایی نمی‌کشند، بیش از حد تغییر مسیر نمی‌دهند، ورودممنوع نمی‌روند و چراغ قرمز را رد نمی‌کنند، دقیقا همین موارد است که حرص بعضی مردان را درمی‌آورد و ضمانت‌های اجرایی غیررسمی برای آنها به همراه دارد.

کشورهای دیگر چه می‌کنند

در چین در پروازهای داخلی خود از طریق مانیتور به شهروندان، چگونگی عبور از خیابان و معابر را آموزش می‌دهد. در واقع هواپیما فرصتی برای انتقال مفاهیم آموزشی خواهد بود و با توجه به خلأ‌هایی که ما داریم، ضرورت ارائه چنین آموزش‌هایی بیش از پیش احساس می‌شود و امیدواریم رسانه‌ها در داخل نیز بتوانند چنین اقداماتی را در جهت افزایش فرهنگ ترافیکی انجام دهند.

در اسپانیا تیزرهایی ساخته می‌شود که تاثیرگذاری بالایی دارد و رانندگان را مجاب به رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی می‌کند. به‌عنوان مثال برای استفاده موتورسواران از کلاه ایمنی، تیزری ساخته شده با این مضمون که در آن سربازان ملل مختلف در سده‌های گذشته تا جنگ جهانی دوم و حتی فیلم جنگ ستارگان از کلاهخود استفاده می‌کنند و پیامی که در زیرنویس تیزر به مخاطب اعلام می‌شود، این است که 5000 سال است انسان‌ها برا‌ی حفاظت از جان خود در جنگ‌ها از کلاهخود استفاده می‌کنند و شما موتورسواران زمانی که از موتور برای تردد استفاده می‌کنید، از کلاه‌ایمنی خود استفاده کنید.

جای خالی آموزش‌‌های ترافیکی

مشکلات ترافیکی تهران فقط خیابان‌های کم‌عرض، کمبود بزرگراه‌ها و مشکلات ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیست. این را معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران می‌گوید که معتقد است، در پایتخت با یک خلأ جدی در رفتارهای ترافیکی مواجه هستیم و اصلاح رفتارهای ترافیکی، موثرترین راهبردی است که می‌تواند پایتخت را از این معضل نجات دهد.

به گفته سیدجعفر تشکری‌هاشمی، اصلاح رفتار از طریق آموزش آن اتفاق می‌افتد، آن هم آموزشی که مستمر است و به نهادینه‌شدن رفتار منجر می‌شود و رفتار ترافیکی از‌جمله حوزه‌هایی است که نیاز به آموزش در ابعاد مختلف دارد.

معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با تاکید بر اهمیت و ضرورت آموزش مباحث ترافیکی به دانش‌آموزان از جمله این‌که چطور به سلامت از خیابان عبور کنند، می‌گوید: با وجود این که در این زمینه خلأ جدی در کتاب‌های درسی وجود دارد، اما دست روی دست نگذاشته‌ایم و ضمن اعزام گروه‌های نمایشی به مدارس ابتدایی به منظور اجرای نمایش‌های آموزشی و انجام فعالیت‌های آموزشی در پارک‌های آموزش ترافیک، کتب کمک آموزشی حاوی نکات ساده ترافیکی را نیز در اختیار مربیان مهد کودک‌ها قرار داده‌ایم.

تشکری‌هاشمی به آموزش رانندگان سرویس‌های مدارس نیز اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: رانندگان سرویس مدارس که هر روز با دانش‌آموزان سر و کار دارند، آموزش‌های لازم را فرا گرفته‌اند.

رفتارمان را اصلاح کنیم

اگر وقتی تصادف کردیم، ترجیح دادیم در زمان انتظارمان تا آمدن پلیس خودروی‌مان را کنار بکشیم، اگر با پیچیدن ناگهانی جلوی همدیگر یا لاین عوض کردن‌های پی در پی خطری برای دیگر رانندگان نشدیم، اگر یاد گرفتیم وقتی چراغ قرمز بود فقط از روی خط‌کشی عابر پیاده حرکت کنیم، اگر در مقابل راننده‌ای که بی‌محابا جلوی‌مان پیچید و تصادفی را رقم زد به جای حل مسالمت‌آمیز موضوع به سراغ قفل فرمان نرفتیم و... آن وقت می‌توانیم بگوییم رفتارهای ترافیکی در فرهنگ ما ایرانی‌ها روز به روز در حال بهبود و اصلاح شدن است.