ظاهراً چگونگی اعلام نتایج مقدماتی به گونه ای که باعث قضاوتهای زودهنگام و تصور پیروزی برای هر یک از نامزدها نشود، دلیل اصلی تأخیر در اعلام نتایج مقدماتی بوده است، اما در این باره که کمیسیون مستقل انتخابات بتواند افکارعمومی را با خود همراه سازد، شک و تردید بوجود آمده است.
اما جدا از این موضوع، نتایج انتخابات با سه احتمال روبروست:

1- کشیده شدن به دور دوم
2- پیروزی یکی از نامزد ها با کسب بیش از نیمی از آرا
3- مصالحه نامزد های پیشرو و تشکیل دولت ائتلافی

اینکه کدام گزینه از این سه در نهایت تکلیف ریاست جمهوری جانشین حامد کرزی را روشن خواهد کرد، بستگی به این دارد که دو نامزد اصلی و پیشرو، یعنی دکتر عبدا... و اشرف غنی احمدزی تا چه انداره بتوانند روی ساختار قدرت و چگونگی تقسیم آن به تفاهم دست یابند.
اما موضوع تنها این نیست و دو عامل تعیین کننده دیگر را نباید دست کم گرفت.
اول؛ عامل حضور نظامی آمریکا و ناتو و تأثیر گذاری آن روی روند تحولات
دوم؛ عامل مهندسی انتخابات از طرف تیم حاکم تکنوکرات حول محور حامد کرزی
واقعیت آن است که کمیسیون مستقل انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در فضایی کاملاً مستقل و آزاد قرار ندارد که به صورت واقعی هر چه را که از صندوقها بیرون آید، بدون دخل و تصرف و به اصطلاح مهندسی با قصد تأمین منافع کشور اعلام کند.

ملاحظات سیاسی در این خصوص وجود ندارند و انکار آن هم هیچ کمکی به بهبود فضای سیاسی ملتهب افغانستان نخواهد کرد.

درست با توجه به این گونه واقعیتهاست که این احتمال وجود دارد که راه حل سوم از مقبولیت بیشتری برخوردار شود، اما حقیقت آن است که لازمه تحقق این راه حل سوم، انعطاف دکتر عبدا... و تیم موسوم به اصلاح و همگرایی ملی است.

اگر به هر دلیل، این تیم حاضر به پذیرش طرح مصالحه نشود و میزان رأی واقعی اش در قوم پشتون نیز قابل توجه باشد، در آن صورت قابل تصور است که راه حل سوم به بن بست برسد.

بنابراین در غیاب راه حل سوم، گزینه کشاندن انتخابات به دور دوم تنها امکان پیش روی تیم تکنوکرات حاکم خواهد بود.

دکتر عبدا... ظاهراً آمادگی خود را برای ورود به رقابت دور دوم اعلام کرده و کمیسیون انتخابات نیز بر این باور است که کنار کشیدن هیچ نامزدی قانونی نخواهد بود. از این رو تکرار واقعه پنج سال قبل که دکتر عبدا... خود را از رقابت دور دوم با حامد کرزی کنار کشید، این بار با مانع قانونی روبروست و بدون مشکل نخواهد بود.

گذشته از این، شرایط کنونی با شرایط دور دوم انتخابات ریاست جمهوری قبلی کاملاً متفاوت شده است. با این حال دکتر عبد ا... در دور دوم با مشکلات جدی روبرو خواهد بود، نه تنها از این جهت که نامزد های قوم پشتون از نامزد باقی مانده این قوم به صورت یکپارچه حمایت خواهند کرد و شانس او را برای پیروزی بر وی افزایش خواهند داد، بلکه از این نظر که آمریکا و ناتو نیز برای خروج امن بخشهایی از نیروهایشان نیازمند همکاری قومیت پشتون به طور اعم و طالبان و نیروهای مخالف به طور خاص هستند و نامزد پشتون نیز از این امر آگاه است و روی آن حساب خواهد کرد.

در چنین برداشتی، دو تفکر تمرکز گرای امنیتی بر قومیتهای پشتون و تفکر توزیع قدرت که قومیتهای غیر پشتون می توانند از آن حمایت کنند، وارد چالش جدی تری خواهند شد و دکتر عبدا... در موضع نسبی ضعف در رقابت احتمالی دور دوم با اشرف غنی احمد زی قرار می گیرد و تن به مهندسی آرا و حتی خوشبینانه ترین حالت، پذیرش شکست به دلیل قدرت ساخت ذهنی قدرت در قومیت پشتون نمی دهد که در هر حال آن را حق تاریخ خود به عنوان قومیتی می داند که افغانستان مستقل را بوجود آورده است.

البته اعتبار تفکر توزیع قدرت دکترعبدا... در این است که قدرت را از شکل سنتی قومی آن خارج کند و آن را در مسیر درست تری قرار می دهد، امری که در صورت تقویت در جامعه افغان می تواند گروه های قومی متنوع را در مسیر ملت سازی و دولت سازی مدرن قرار دهد.

به نظر می رسد قدرت و گستره پایگاه اجتماعی تفکر مدرن قدرت که از طریق سازو کارهایی نظیر انتخابات ریاست جمهوری و مجالس ملی و محلی قابل تحقق می شود، در انتخابات اخیر قابل توجه و امیدوار کننده باشد.

شرکت فعال زنان و جوانان در انتخابات مؤید چنین برداشتی است، اما الزاماً نباید نوعی پذیرش سنت گراهای قومی تلقی کرد. دو نیروی تأثیرگذار، یعنی جریان تکنوکرات حاکم و جریان قوم محور همچنان به سنت پشتونی قدرت وفادارند و اگر این ترکیب از حمایت آمریکا برخوردار شود، اشرف غنی احمد زی چه از طریق تقلب گسترده، چه مهندسی انتخابات و یا کسب واقعی آرا، رئیس جمهوری بعدی خواهد بود.

آنچه دکتر عبدا... را مجبور به مصالحه و پذیرش راه حل سوم خواهد کرد، خارج از این معادله نیست؛ زیرا گزینه دیگر مقاومت تا سطح خطر بروز جنگ واقعی است که علی القاعده هیچ سیاستمدار واقع بینی نمی تواند زیربار آن برود.

یادداشت قدس/ به قلم محمد ملازهی