در این مراسم، جعفر حق‌پناه از محققان مطالعات قومی و استاد دانشگاه تهران با طرح چند پرسش درباره رخداد فاجعه شیمیایی حلبچه گفت: آیا حلبچه قربانی جنگ عراق علیه ایران بود؟ یا اینکه اگر عراقی‌ها همراه رزمندگان ایرانی نبودند و با آن‌ها همکاری نمی‌کردند چنین فاجعه‌ای رخ می‌داد؟در پاسخ به این پرسش‌ها باید بگویم این تراژدی در زمانی رخ داد که جنگ سرد و نظام دو قطبی بر جهان حاکم بود و مناطقی مانند خاورمیانه نیز به گونه‌ای وابسته به یکی از دو ابرقدرت غرب و شرق بودند.

وی ادامه داد: این وابستگی موجب می‌شود که جنگ‌ها به یک جنگ نیابتی از بلوک غرب و شرق تبدیل شود اما به نظر من جنگ هشت ساله عراق علیه ایران یک استثنا بود چرا که برای اولین‌بار شاهد بودیم دو ابرقدرت غرب و شرق با یکدیگر به توافق رسیدند و هر دو از یک طرف بحران که عراق بود حمایت کردند. این حمایت موجب شد که مردم حلبچه توسط سلاح‌های شیمیایی هدف گرفته شوند. این سلاح‌ها در شرکت‌های آلمانی ساخته شده بود و توسط هواپیماهای «سوخو» و «میگ» شوروی سابق از آن‌ها علیه این مردم استفاده شد.

این محقق با تأکید بر اینکه واقعه شیمیایی حلبچه در واقع یک اجماع بود، خاطرنشان کرد:بدون شک اگر این اجماع وجود نداشت قطعا جنایت مردم حلبچه در سکوت رسانه‌ای در سطح وسیع انجام نمی‌شد.تمامی خبرگزاری‌های بزرگ این فاجعه را در حد یک خبر بسیار معمولی جلوه دادند و همین باعث یک اجماع رسانه‌ای و تبانی بین قدرت‌های بزرگ برای سرپوشی از این جنایت بود. همچنین نه تنها به لحاظ رسانه‌ای این اجماع صورت گرفت بلکه موضع‌گیری‌های سیاسی مسئولان جهان مبنی بر محدودیت یا منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی نیز درست نبود چرا که هیچ اعمال محدودیتی نکردند. بسیاری از مسئولان کشورهای اروپایی یا افرادی که اکنون برای شهدای حلبچه یادبود می‌گیرند در آن موقع هیچ واکنشی از خودشان نشان ندادند. در آن زمان کشورهایی مانند عربستان، کویت و ترکیه که دارای قدرت بودند هیچ کمک درخور توجهی نکردند.

حق‌پناه در بخش دیگر سخنان خود گفت: در کشورهای منطقه و خاورمیانه جنگ یک تابو نیست بلکه هنوز آن را یک راه حل می‌دانند برای همین باید یک پیشینه فرهنگی و تمدنی را هم برای فاجعه انسانی حلبچه در نظر بگیریم. به عنوان مثال ایران در کشورهای منطقه جزو معدود کشورهایی است که هرگز دست به چنین کارهایی نزده است و همواره یاور مصدومان شیمیایی حلبچه بوده است.