به گزارش خبرنگار اجتماعي باشگاه خبرنگاران، مدت هاست که دامنه واژه اعتیاد فراتر از مواد دارویی و مخدرها رفته است، تا جایی که امروزه عبارت "معتاد اینترنتی" راحت تر از قبل در جامعه مورد پذیرش قرار می گیرد.
 
هر چند بسیاری عقیده دارند واژه اعتیاد فقط باید در مورد رفتارهایی كه‌ با مصرف ماده ای خاص همراه است، به‌ كار رود؛ اما محققان برخی از رفتارها را شناسایی كرده‌اند كه به طور بالقوه اعتیاد آور هستند و با حالات ناشی از استفاده مواد مخدر یا اختلالات روانپزشكی همپوشانی دارند.

پروفسور نیک هاجسون، روانپزشک و رفتارشناس برجسته مدرسه پزشکی دانشگاه هاروارد می‌گوید:" انواع و اقسام رفتارهای اعتیادی مانند اعتیاد به الكل، كار، تلفن همراه و یا اینترنت دامن‌گیر برخی از افراد شده‌ است كه با پناه بردن به چیزی خارج از خودشان احساس آرامش می‌كنند."
 
کارشناسان می گویند اعتیاد اینترنتی در بسیاری از کشور ها به دلیل عقب ماندن برنامه های آموزشی مصرف صحیح این فناوری، از سرعت خود فناوری بوده است.

دکتر "مهناز نیکوکار" روانشناس و استاد دانشگاهدر گفت و گو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان شرایط فعلی کاربران اینترنتی در ایران را خطرناک نمی داند و معتقد است: تحقیقات و تجربه های ما نشان می دهد، افراد زمان های طولانی از اوقات خود را در سایت ها سپری نمی‌کنند.
 
* تعریف معتاد اینترنتی

دکتر نیکوکار در پاسخ به این که تعریف استانداردی از یک معتاد اینترنتی داریم یا خیر و این که تعبیر شما از این واژه چیست؟ می گوید: استفاده از اینترنت اگر بچه ها، جوان ها و یا هر آدم دیگر را دچار اختلال روزمرگی بکند، و باعث شود کارهای جاری و مسئولیت هایی که به عهده اش هست را به دلیل استفاده از اینترنت انجام ندهد، بیماری و اعتیاد تلقی می شود. اما اگر فردی به رغم استفاده از اینترنت همه کارها و وظایف و مسئولیت هایش را به خوبی انجام می دهد و در اوقات فراغت خود، زمانی را برای این کار می گذارد، این موضوع جای نگرانی ندارد.
 
وی ادامه می دهد: اگر کسی به دلیل استفاده از اینترنت، تکالیف مدرسه اش را انجام نمی دهد، به کلاس هایش دیر می رسد و یا خواب وی با اختلال مواجه می شود، باید بدانیم که این فرد از چیز هایی فرار می کند و به اینترنت پناه می برد، که باید دلیلش را بررسی کنیم.  
 
* 5 درصد کاربران ایرانی، معتاد اینترنتی هستند
 
این استاد دانشگاه برپایه تجربه و پژوهش های خود در زمینه روان شناسی کاربران اینترنت، تعداد معتادان اینترنتی در کشور را کمتر از 5 درصد از مصرف کنندگان می داند.

*جوان ها نوک پیکان اعتیاد اینترنتی

وی می گوید: بسیاری از افرادی که به اینترنت روی می آورند جوان ها هستند، البته الزاما معنی این حرف، چنین نیست که بزرگتر ها از اینترنت استفاده نمی کنند و یا حتی خطر اعتیاد برای آن‌ها وجود ندارد؛ بلکه درصدش پایین تر بوده و بیش تر مربوط به جوان ترهاست.  
 
* ماسک دنیای مجازی، عامل گرایش جوانان
 
دکتر نیکوکار علت اصلی تمایل جوانان به دنیای مجازی، را ماسکی می داند که برای آنان ایجاد کرده است و با آن می توانند به عنوان یک ناشناس وارد شده و هر آن چیزی را که فکر می کنند،دل شان می خواهد یا اعتقاد دارند، بگویند و به گوش دیگران برسانند. دنیای مجازی طراحی شده امروز شبیه جشن های بالماسکه اروپایی هاست که در این مراسم ها افراد با هر شکلی وارد می شوند تا شناسایی نشوند و قاعدتا از تبعات رفتار و گفتار خود مصون می مانند.
 
*افزایش سرعت اینترنت ایران، تیغی دولبه
 
این مدرس روان شناسی در پاسخ به این سوال که با افزایش سرعت اینترنت، آیا خطر ازدیاد تعداد معتادان اینترنتی و آسیب های فضای مجازی وجود دارد یا خیر، می گوید:هرچند سرعت تاثیر زیادی در اعتیاد به اینترنت ندارد؛ اما افزایش سرعت تیغ دو لبه است، از طرفی خوشحال کننده است که مصرف کنندگان برای دسترسی به اطلاعات مورد نیازشان زمان کوتاه تری را در اینترنت صرف می کنند و از یک طرف احتمالا این افزایش سرعت به ویژه برای جوان تر ها جذابیت هایی ایجاد می‌کند که می تواند آسیب هایی داشته باشد و اگر میزان آموزش در این زمینه بیش تر شود می توان این مشکلات را حل کرد.   
 
عضو سازمان روان شناسی ایران با بیان این که همزمان با افزایش سرعت اینترنت باید به افراد متخصص و توانمند امکاناتی داده شود و شرایطی فراهم شود تا سایت های جذابی را طراحی کنند، می گوید: بایستی سایت هایی طراحی و تولید شود که هم با فرهنگ داخلی مان سازگاری داشته باشد و هم از نظر کیفیت بصری و فنی از مشابه های خارجی آن ضعیف تر نباشد تا با در نظر گرفتن علایق جوانان بتواند آن ها را جذب کند.
 
*زیاده روی اینترنتی واکنشی به کمبود ابراز وجود
 
دکتر نیکوکار می گوید: اگر ما به روش استدلال منطقی با جوانان‌مان برخورد کنیم، نه تنها اینترنت بلکه از سایر موارد نگران کننده هم، استفاده های صحیح می شود. قطعا هرچه ابزار های مهارتی ارتقا یابد و هر چه آدم ها بیش تر خودشان را دوست داشته، اعتماد به نفس داشته باشند، همچنین امکان بروز و ظهور خود را داشته باشند استفاده از منابع مختلف صحیح تر صورت می گیرد.

او علت اصلی پناه بردن برخی افراد به این فضاها را واکنشی به کمبود زمینه های بروز و ظهور افراد در سایر محیط های واقعی اجتماع می داند و می گوید: افراد به دلیل سرکوب های قبلی، در محیط جدید زیاده روی می کنند؛ در حالی که اگر در سایر جایگاه ها امکان بروز و ظهور داشته باشند، هرگز دچار زیاده روی نمی شوند.
 
* فرار از زیر بار مسئولیت اقدامات در فضای مجازی
 
مهناز نیکوکار می گوید: رساندن پیام به دیگران مستلزم داشتن برخی ابزار های مهارتی در دنیای واقعی غیر مجازی است، فرد باید نحوه ارتباط، گفت و گو، چگونگی ورود به مساله را آموخته باشد و از همه مهم تر یاد گرفته باشد که پیامد ها و مسئولیت گفته ها و تفکراتش را به عهده بگیرد. در فضای مجازی فعلی،جوانان تصور می کنند چون دیده نمی شوند،پس به داشتن ابزار مهارتی خاصی هم نیاز ندارند و فرد چون فکر می کند،خودِمستقیمش نیست، مسئولیت تبعات چیزی که می‌گوید و یا عکسی و نظری که ارائه می دهد را نمی پذیرد و از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کند.
 
این روان شناس با اعلام این که نداشتن ابزار های مهارتی زندگی امروز تمایل افراد را برای بودن در دنیای مجازی بیش تر کرده است، ادامه می دهد: چون جذابیت های گفتاری وجود دارد و فرد هر چه دلش میخواهد را بیان می کند، چندان سعی نمیکند تا منطقی پشت حرف هایش باشد و نگران این نیست که دیگران او را مورد قضاوت قرار دهند،چراکه غالبا با هویت واقعی فعالیت نمی کند و یا احساس می کند در این محیط غریبه است.   
 
* ایجاد و تقویت بستر های مناسب به جای حذف
 
این مدرس روانشناسی با اشاره به این که در تحلیل صحیح، بایستی هم موارد مثبت و هم منفی موضوع تحلیل را بیان کرد، می گوید: فیس بوک بستر های مناسبی هم ایجاد کرده و در دنیای امروزی که ما نه فرصت و نه امکان پیدا کردن دوستان قدیمی و حتی جدید خود را داریم، این تکنولوژی باعث شده تا آدم ها بتوانند در اقصی نقاط دنیا همدیگر را پیدا کنند و با هم تبال نظر کنند.  

وی ادامه داد: برای بچه های سرطانی در فیس بوک اطلاع رسانی های خوبی صورت می گیرد و بسیاری اوقات به دلیل همین اشتراک گذاری ها، افراد زیادی عضو کمپین اهدا اعضا شده اند و کارت اهدا عضو گرفته اند.  
 
دکتر نیکوکار با بیان این که به جای نهی،باید در جهت سالم سازی این محیط ها تلاش شود می گوید: نه تنها فیس بوک و اینترنت امروزی، بلکه همیشه در جوامع انسانی با این مواجه هستیم که یک سری آدم هایی در جاهایی، گفت و گوهایی می کنند که نباید انجام دهند اگر به خاطر این نباید ها نگران داشتن یک تکنولوژی یا استفاده از آن شویم بسیاری از امکانات دنیا را باید حذف کرد.
 
* آموزش کم هزینه ترین راه کاهش آسیب اینترنتی

دکتر نیکوکار آموزش به جوانان را بهترین و کم هزینه ترین راه کاهش این قیبل آسیب ها می داند و می گوید:اگر از بهترین چیزهای دنیا هم درست استفاده نکنیم، خطرناک می شوند.
 
این روان شناس معتقد است: هوشمند تر از پدیدآورندگان فناوری های نو، افرادی هستند که بستر های مناسب را برای استفاده صحیح از آن‌ها ایجاد می کنند، بستر هایی که متناسب با فرهنگ داخلی مان باشد.
 
وی معتقد است وقتی مصرف کنندگان آموزش های مهارتی ببینند، قطعا اگر تعدادی هم ناهمگون حرکت کنند،به دلیل در اقلیت ماندن، حذف می شوند.
 
این استاد دانشگاه گذر زمان را از دیگر عوامل آموزش می داند و می گوید: هرچند این آموزش همراه با آزمون و خطا، راه درستی نیست و اثرات بدی همراه دارد؛ اما اکنون شاهدیم که نسبت به گذشته دور تر و اوایل وجود اینترنت در ایران فرهنگ استفاده مصرف کنندگان هم ارتقا یافته است. چون اوایل جذابیت های تازه بودن را داشت، ولی بعد از سال ها کم کم بسیاری از استفاده های نا به جا از بین رفت.
 
* جایگزینی سایت های جذاب داخلی، راهکاری مناسب
 
دکتر نیکوکار تنها نهی کردن جوانان را بی تاثیر می داند و می گوید: بهتر است که قبل از این که به کسی بگوییم دوست عزیز، خودکاری که در دست شماست به شما آسیب می رساند،کالای مشابهی که آن اشکالات نداشته باشد را برایش فراهم کنیم و با مقایسه خوبی ها و بدی های آن دو، توصیه کنیم که اگر از این استفاده کنید بهتر است.
 
این روان شناس در ادامه از کسانی که در حوزه رسانه فعالیت می کنند خواست تا با فعالیت بیش تر و ایجاد حساسیت برای دست اندرکاران شرایطی را فراهم کنند، تا به‌جای گفتن این جمله که "این خوب نیست"، آن جایگزین خوب تر ارایه شود.
 
* برای فرزندان‌مان دلیل بیاوریم
 
این عضو سازمان نظام روان شناسی ایران از خانوداده ها و معلمان مدرسه و دانشگاه خواست تا با جوانان و نوجوانان علمی و منطقی صحبت کنند و به جای فقط رد کردن، دلایل این که نگران چه موضوعاتی هستند راتوضیح بدهند.
 
او معتقد است باید به جوانان‌مان آموزش دهیم و توصیه کنیم و حتی اگر قرار است او را از استفاده چیزی نهی کنیم با استدلال منطقی همراه باشد و در این صورت بایستی محکم باستیم که اگر دلایل شما منطقی تر باشد، تجدید نظر می کنم.
گزارش از اميد محبي