براساس آیین‌نامه اجرایی نحوه انجام معاینه و صدور برگ معاینه فنی مصوب هیئت وزیران به شماره 440550 ت 527457 مورخ 7/8/1382، خودروهای نو به مدت دو سال از انجام معاینه فنی معاف بودند. پس از اتمام مدت اعتبار دو ساله نیز خودروها براساس آیین‌نامه مذکور و استاندارد ملی خودرو شماره 9181 بر حسب نوع کاربری در فواصل زمانی مختلف مورد بازبینی مجدد قرار می‌گرفتند. از سال 1389 با تصویب ماده (9) قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، مدت معافیت معاینه فنی خودروهای نو از 2 سال به 5 سال افزایش یافت. درحال حاضر با توجه به مباحث مهم کنترل آلودگی هوا و افزایش ضریب ایمنی خودروها، طرح «اصلاح ماده (9) قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی» مبنی‌بر بازگرداندن مدت معافیت معاینه فنی خودروهای نو از 5 سال به 2 سال پیشنهاد شده است.

در گزارش حاضر این موضوع از ابعاد مختلف بررسی شده است.

1. ضرورت‌های کاهش مدت معافیت معاینه فنی خودروهای نو در کشور

ـ افزایش ایمنی خودروها و کاهش تصادفات

بررسی حوادث رانندگی در سطح شهر‌ها و جاده‌های کشور، نشان می‌دهد که نقایص فنی وسایل نقلیه از عوامل مهم بروز این‌گونه حوادث هستند. براساس گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران، 33 درصد از خودروهایی که در سال 1391 به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند، دارای نقص ایمنی مؤثر بوده‌اند.

نکته مهم دیگر سطح کیفی خودروهای داخلی است که به‌رغم تصویب قانون«ارتقای کیفی خودرو و سایر کالاهای صنعتی»، هنوز با تحقق کامل این قانون و استانداردهای جهانی فاصله زیادی وجود دارد. برای مثال می‌توان به اختلاف زیاد میانگین نمرات منفی خودروهای سبک تولید داخل با خودروهای مشابه خارجی اشاره کرد. به‌طوری که میانگین نمره منفی تعداد محدودی از خودروهای داخلی در فاصله 3 تا 20 قرار می‌گیرد و در مقابل میانگین نمرات منفی اکثر خودروهای ساخت داخل حدود 60 تا 90 گزارش شده است. ازسویی با توجه به کیفیت خودروهای تولید داخل و تجربه سایر کشورها که موضوع معاینه فنی پس از اتمام دوره گارانتی قابلیت اجرایی پیدا می‌کند، می‌توان نتیجه گرفت که خودروهای نو تولید داخل کشور باید پس از اتمام دوره ضمانت (گارانتی) شرکت‌های خودرو‌ساز یعنی 2 سال به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند تا مورد پایش فنی قرار گیرند. بنابراین همزمان با الزام قطعه‌سازان و شرکت‌های خودرو‌ساز داخلی به تولید محصولاتی با کیفیت مطلوب‌تر، کوتاه شدن زمان معافیت خودروهای تولیدی الزامی است.

ـ کاهش آلودگی هوا

نتایج تحقیقی که توسط سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص اثر انجام معاینه فنی خودروهای دیزلی و بنزینی شهر تهران در سال 1389 انجام شده نشان می‌دهد که می‌توان سالیانه از انتشار 206796 تن CO2 ، 125353 تن CO، 2188 تن NOX و 707 تن SOX جلوگیری کرد. برای مثال تولید گازهای آلاینده حدود 14 درصد از خودروهایی که در سال 1391 به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند، بیش از حد مجاز بوده است. یکی از دلایل این موضوع، قطعات و تجهیزات نصب شده برای کنترل آلایندگی در خودروها، برای مثال قطعه مبدل کاتالیستی است. براساس گزارش‌های موجود مبدل کاتالیستی بعد از 2 سال یا پیمایش 60 تا 80 هزار کیلومتر کارآیی خود را از دست می‌دهد و میزان انتشار آلایندگی خودروها افزایش می‌یابد. این درحالی است که از میان خودروهای انژکتوری که در سال 1391 به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند، 15 درصد بدون کاتالیست و 5/8 درصد نیز کاتالیست غیرفعال داشتند.

لازم به ذکر است که به‌منظور بهبود هر چه بیشتر کیفیت هوا در کنار کاهش مدت معافیت معاینه فنی خودروهای نو، فعالیت‌های دیگر ازجمله از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، بهبود کیفیت سوخت و ارتقای تکنولوژی‌های به‌کار رفته در ساخت خودرو‌ها همچنان باید به‌صورت جدی در دستور کار دستگاه‌های مربوطه باشد.
 
مصرف بهینه سوخت و صرفه‌جویی اقتصادی

نتایج تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که انجام معاینات فنی به‌طور متوسط حدود 12 درصد از مصرف سوخت خودرو‌ها را کاهش می‌دهد.
 
2. وضعیت انجام معاینات فنی در سایر کشورها

مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد با وجود ساخت و تولید خودرو در کشورهای صنعتی با قابلیت متناسب با استانداردهای جهانی و سطح کیفی بالا، انجام فرآیند معاینه فنی را به‌عنوان راهکاری جهت کنترل ایمنی و میزان انتشار آلاینده‌ها در دوره‌های زمانی مشخص الزامی کرده‌اند. برای مثال در کشورهای آلمان، انگلستان، ترکیه و برزیل زمان اولین مراجعه 3 سال پس از تولید و پس از آن به‌صورت سالیانه (ترکیه هر دو سال) می‌باشد. در مجموع ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که به رغم استانداردهای بالا در کشورهایی چون آلمان و انگلستان و وضعیت مطلوب آنها در مقایسه با ایران در زمینه شاخص‌هایی مانند آلودگی هوا ( آلمان رتبه 100، انگلستان رتبه 90، ایران رتبه 7) و میزان تلفات جاده‌ای ( آلمان 4000 کشته، انگلستان 2300 کشته و ایران 23000 کشته)، درحال حاضر مدت زمان معافیت معاینه فنی برای خودروهای نو در این کشورها از ایران کمتر است.
 
3. ضرورت ارتقای کمّی‌و‌کیفی مراکز معاینه فنی در کشور

بررسی سوابق اجرای معاینات فنی در کشور نشان می‌دهد که وجود برخی از مشکلات ازجمله ناهمسانی خدمات ارائه شده، عدم نظارت یکپارچه بر عملکرد این مراکز، صدور برگه‌های معاینه فنی تقلبی و وجود صف‌های طولانی می‌تواند اثربخشی این مراکز را کاهش دهد. بنابراین پیشنهاد می‌شود دستگاه‌های اجرایی و متولی امر پس از اصلاح ماده (9) سازوکار لازم برای رفع مشکلات موجود در مراکز معاینه فنی و کیفی‌سازی این مراکز را به‌کار گیرند.
 
نتیجه‌گیری و پیشنهاد

مقایسه تطبیقی انجام معاینات فنی در ایران و سایر کشورها و دلایلی ازجمله ارتقای ایمنی، کاهش تصادفات، کاهش آلودگی هوا و مصرف بهینه سوخت نشان می‌دهد که اصلاح ماده (9) قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مبنی‌بر کاهش مدت معافیت معاینه فنی خودروهای نو از 5سال به 2 سال ضرورت دارد. در این راستا ارتقای کمّی‌و‌کیفی مراکز معاینه فنی در کشور نیز لازم است. با توجه به متفاوت بودن نوع کاربری خودروها (عمومی و شخصی) و میزان پیمایش آنها پیشنهاد می‌شود متن طرح به‌شرح زیر اصلاح شود:
 
ماده واحده:

ماده (9) قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 8/12/1389 به‌شرح زیر اصلاح می‌گردد:

1. عبارت «پنج سال» در سطر دوم قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 8/12/1389 به عبارت «دو سال» تغییر می‌یابد.

2. متن زیر به‌عنوان تبصره «3» به ذیل ماده (9) اضافه می‌گردد:

«آیین‌نامه اجرایی نحوه انجام معاینه و صدور برگ معاینه فنی خودرو با رعایت ارتقای کیفی مراکز معاینه فنی، تأسیس تعداد مراکز معاینه فنی مورد نیاز، تعیین دوره‌های معاینه فنی انواع خودروها، تعیین هزینه مربوطه و غیره به پیشنهاد وزارتخانه‌های کشور و راه و شهرسازی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب استانداردهای مصوب تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد».

انتهای پیام/