به گزارش خبرنگار سیاست خارجی باشگاه خبرنگاران، نقش "استخبارات سعودی" یا‌‌ همان "وزارت اطلاعات عربستان"، در بحران‌های فعلی منطقه "خاورمیانه" و حرکت‌های فرقه گرایانه این سازمان بر کسی پوشیده نیست.  

 
گستره فعالیت‌های این سازمان از عراق و افغانستان گرفته تا سوریه و لبنان نقش مهمی در تعیین معادلات امنیتی منطقه دارد.

اما سابقه این سازمان به چندسال اخیر محدود نمی‌شود.  
 
دستگاه اطلاعات عربستان یا‌‌ همان استخبارات، از اوایل دهه ۱۹۵۰ و در دوره "ملک سعود" کار خود را آغاز کرده و تاکنون ۷ نفر از شاهزادگان آل سعود ریاست این دستگاه امنیتی را برعهده داشته‌اند.  
 
"محمد العیبان"، "سعید کردی"، "عمر شمس"، "کمال ادهم"، "امیر ترکی‌الفیصل"، "امیر نواف بن عبدالعزیز"، "امیر مقرن بن عبدالعزیز" و بالاخره "امیر بندربن سلطان" روسای این سازمان امنیتی تاکنون بوده‌اند.  
 
محمد العیبان رئیس هسته اولیه این دستگاه به شمار می‌رود.

استخبارات سعودی در چند دهه گذشته فراز و نشیب‌های بسیاری را به خود دیده، به طوری که از دستگاه اطلاعاتی کوچکی در عهده ملک سعود به دستگاهی بسیار پیچیده در دوره "ملک فیصل" تبدیل شد که با موج سواری بی‌نظیری بر بحران‌های سیاسی-نظامی جهان عرب، حوزه نفوذ گسترده‌ای در منطقه را به دست آورد.

اما شاید اصلی‌ترین نقطه عطف تاریخ این دستگاه، دوران ریاست کمال ادهم بر آن بود.  
 
او برادر ناتنی ملکه سابق عربستان، "عفت آل فیصل" و همچنین از شاهزادگان مطرح آل سعود بود. 

 
گفته می‌شود، در زمان وی در هریک از پرونده‌های مطرح سیاسی و امنیتی در منطقه، نام و ردپایی از وی یافت می‌شد، به طوری که "معمر قذافی"، دیکتاتور سابق لیبی، درباره وی گفته بود "اسرار و رازهایی در عالم وجود دارد که هیچ کس جز کمال ادهم آن‌ها را نمی‌داند".

 
در زمان پادشاهی فیصل، حوزه فعالیت‌های خارجی استخبارات عربستان، در سایه درگیری‌های سیاسی آل سعود و مصر به شدت تقویت شد.  
 
نقش ادهم به حدی گسترده بود که "ملک فهد" تلاش ویژه‌ای را برای محدودکردن وی و بازنشستگی‌اش انجام داد و سرانجام برادرزاده‌اش، ترکی الفیصل را به ریاست این سازمان منصوب کرد. 

 
در زمان وی بود که مسئله همکاری و تعامل‌های محوری استخبارات سعودی با دستگاه‌های مهم امنیتی جهان از جمله "CIA" و "MI۶"مطرح و پیگیری شد.  
 
گفتنی است؛ در آن دوران، بندر بن سلطان، در مقام سفیر عربستان در واشنگتن مشغول به فعالیت بود. 

 
از زمان آزادسازی کویت در سال ۱۹۹۰ استخبارات عربستان با سیاست‌های فیصل فعالیت‌های گسترده‌ای را در حوزه‌های امنیتی و رسانه‌ای عراق کلید زد.

این فعالیت‌ها با هدف کنترل و هماهنگ‌سازی جریانات سیاسی عراق، مخصوصا معارضین صدام شکل گرفت.

از جمله این اقدامات، تاسیس رادیو "صوت الشعب‌العراقی" در سال ۱۹۹۰ توسط فعال رسانه‌ای رادیویی جهان عرب، "ابراهیم‌الزبیدی" در "جدة" بود.

این رادیو تا زمان سقوط صدام در سال ۲۰۰۳ به کار خود ادامه داد.  
 
این پروژه‌ها به اینجا محدود نماند، به طوری که در آن سال‌ها دولت عربستان با برپایی کنفرانس رسانه‌ای بزرگی در مکه از همه فعالان رسانه‌ای مخالف نظام صدام در موسم حج، جهت هماهنگ سازی مواضع آنان دعوت به عمل آورد.  
 
در آن کنفرانس، بسیاری از طیف‌های معارضه که شامل سنی، شیعه، کرد و... می‌شد حضور یافتند.

سرانجام؛ پس از استعفای امیر ترکی الفیصل در سال ۲۰۰۱، سکته مغزی امیر نواف بن عبدالعزیز در نشست سران عرب در بیروت و برکناری امیر مقرن، نوبت به امیر بندر بن سلطان سفیر عربستان در واشنگتن رسید تا از سوی "پادشاه عربستان به ریاست استخبارات عربستان منصوب شود.  
 
بسیاری از تحلیل‌گران، تعیین بندر بن سلطان به ریاست این دستگاه را نشانه‌ای از تمایل شخص پادشاه و آل سعود برای افزایش نقش منطقه‌ای عربستان می‌دانستند، عربستانی که دیگر می‌خواست به یکی از بازیگران اصلی منطقه تبدیل شود.

اما این تغییر ریاست، صرفا تغییر شخص مدیر نبود، چرا که ناظران منطقه پس از این انتصاب، به آرامی شاهد تغییر صف کشی‌ نیروهای امنیتی و اطلاعاتی در خاورمیانه بودند.  
 
اگر تا قبل از ریاست بندر بن سلطان، تلاش اصلی استخبارات سعودی افزایش نفوذ در حوزه‌های سنتی نشین عراق بود، بندر بن سلطان با عقب‌نشینی کامل از این سیاست، تمرکز استخبارات را به سمت بلاد شام و مخصوصا کشورهای سوریه و لبنان معطوف کرد.  
 
مهم‌ترین نشانه این سیاست، لغو کنفرانس مطبوعاتی سالیانه فعالان رسانه‌ای عراق در مکه بود.

تمام این اقدامات در حالی بود که دستگاه دیگری در عربستان نیز سایه به سایه استخبارات سعودی به گسترش تروریسم در منطقه دامن می‌زد.  
 
وزارت کشور عربستان به ریاست "امیر محمد بن نایف"، نقش ویژه‌ای در توسعه تحرکات ارهابی در منطقه داشت.

تمام این‌ها در حالی‌ است که چندی پیش "دکتر زیاد الصالح"، فعال رسانه‌ای عرب که گفته می‌شود همکاری‌هایی نیز با دستگاه‌های امنیتی آل سعود دارد، با انتشار یادداشتی به انتقاد و همچنین ابراز نگرانی از سیاست‌های موجود در استخبارات عربستان پرداخت. 

 
وی در آغاز یادداشت خود که در مجله "الحقائق" منتشر شده، نوشته است "با قطع نظر از دلایل این عقب‌نشینی نامفهوم استخبارات سعودی در عراق، نتیجه نهایی آن که هر شهروند غیر سیاسی عرب نیز به آن معترف است، تسلیم عراق از طرف آمریکا به ایران بود".  
 
وی با اشاره به حوادث سوریه تاکید کرده "امروزه ما در آستانه اتفاقی بزرگ در سوریه هستیم و این طبیعی است که به دلیل دلسوزی و نگرانی ما برای آینده وطن سعودی، از خود بپرسیم چه تضمینی وجود دارد که سناریوی عراق بار دیگر در سوریه تکرار نشود"؟! 
 
وی در پایان ضمن پیشنهاد راهبردی قدیمی به سردمداران استخبارات آل سعود گفته است "به نظر می‌رسد استفاده از مدل تاجران وابسته به عربستان در حوزه سیاسی (مانند آنچه پس از جنگ لبنان در مورد "رفیق حریری" رخ داد) گزینه مناسب‌تری نسبت به پیگیری سیاست‌های نظامی و شبه نظامی در سوریه باشد".

انتهای پیام/