فرق دمنوش با جوشانده در چیست؟

اغلب گیاهان بافت سفت و خشنی دارند که بدن قادر به هضم این بافت و دسترسی به ترکیبات مفید آن نیست. در نتیجه برای آن که ما بتوانیم از این ترکیبات سودمند نفع ببریم با خیساندن گیاه در آب، دم‌کردن یا جوشاندن به اثرات مهم آن دست می‌یابیم. البته باید بدانید دم کردن و جوشاندن گیاهان دو روش مختلف است و نوشیدنی حاصل از هر روش، خاصیت و تاثیر جداگانه‌ای بر بدن می‌گذارد.

بیشتر ادویه‏ها، میوه‏ها، برگ، ساقه یا ریشه گیاهان را می‌‏توان خشک و پودر کرد و برای تهیه دمنوش استفاده کرد. در این روش گیاه را کوبیده و در آب جوشیده شده به مدت 15 تا 20 دقیقه در حالی که در ظرف بسته است، روی بخار ملایم قرار می‌دهند و بعد صاف می‌کنند. نوشیدنی حاصل از برگ‌های چای، گل گاوزبان، گل ختمی، به‌لیمو، سنبل‌الطیب یا انواع چای میوه‌ای نوعی دمنوش گیاهی است، اما در مقابل اگر گیاه را مستقیم با آب سرد یا گرم بجوشانند جوشانده‌ای به دست می‌آید که خاصیت و اثر آن قوی‌تر از دمنوش است، چراکه حین جوشاندن مواد بیشتری از گیاه خارج می‌شود و توصیه آن است برای مصارف روزانه از دمنوش استفاده شود. البته به این معنا نیست که جوشانده بر دمنوش برتری دارد و تصمیم بگیرید هر نوع گیاهی را در آب بجوشانید تا نفع بیشتری از آن ببرید.

بسیاری از گیاهان باید به صورت دمکرده استفاده شود و اگر بر اثر ناآگاهی یا غفلت جوشانده شود خاصیت آن تغییر می‌کند و گاهی موادی از گیاه آزاد می‌شود که دارای عوارض ناگواری خواهد بود. در نتیجه از جوشاندن گیاهانی که به صورت فله‌ای عرضه و توسط افراد ناآگاه و بی‌تجربه برای درمان دردی پیشنهاد می‌شود، اجتناب کنید.

به دمنوش‌ها رنگ و طعم می‌زنند؟

گاهی هنگام مصرف برخی دمنوش‌های گیاهی یا میوه‌ای طعم و بوی تندی احساس می‌شود و در تماس با آب جوش رنگی قوی از آن تراوش می‌شود که به نظر می‌رسد سنتزی و مصنوعی باشد. در این خصوص لازم است بدانید برخی دمنوش‌های گیاهی مثل دمنوش نعناع یا دارچین به طور طبیعی رنگ یا اسانس تندی دارند و بخصوص آن که اگر بخوبی ریز شده و درون کیسه‌های کاغذی بسته‌بندی شده باشد، در تماس با آب جوشیده، رنگ یا ماده معطر آنها سریع استخراج می‌شود.

در واقع اغلب دمنوش‌ها بجز چای به دلیل آن که اسانس زیادی دارد کمتر دارای رنگ و طعم مصنوعی است، اما این نشان‌دهنده آن نیست که همه تولیدکنندگان متعهد بوده و درون دمنوش‌های کیسه‌ای از گیاه خالص استفاده می‌کنند.

اما چرا برخی دمنوش‌ها رنگ و بو ندارد و مزه آب می‌دهد؟ برخی گیاهان اسانس و رنگ ضعیفی دارند و باید مدت زمان بیشتری دم بکشند تا اسانس آن خارج شود، ولی اگر این مدت زمان سپری شد و اثری از رنگ و خاصیت نبود به تقلبی بودن محصول مشکوک شوید. دمنوش‌های کیسه‌ای چون حاوی گیاه پودر شده است طی پنج تا ده دقیقه دم کشیده و رنگ و اسانس‌شان خارج می‌‏شود، اما گیاهانی که به صورت برگ، ساقه و ریشه کامل هستند باید بیشتر و گاهی تا 20 دقیقه دم بکشند.

خوب و بد دمنوش‌های مخلوط

شاید این پرسش مطرح شود آیا گیاهان یا میوه‌هایی که برای تهیه چای گیاهی یا همان دمنوش با هم مخلوط می‌شود، می‌تواند بر هم تاثیر منفی گذاشته یا از اثرات یکدیگر بکاهد؟ با توجه به این که بر اثر مخلوط کردن چند گیاه، خاصیت درمانی، اثرات تقویت‌کنندگی و آرام بخشی دمنوش‌ها افزایش یافته و گاهی هم از میزان عوارض جانبی گیاهان کاسته می‌شود، اما باید بدانید در مواردی هم تداخل اثر چند گیاه با یکدیگر می‌تواند از خواص دمنوش کاسته یا با ایجاد سمیت موجب بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرف‌کننده شود.

در نتیجه بدون آگاهی، از مخلوط کردن چندین نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید. دمنوش‌های ترکیبی که به صورت صنعتی تولید و دارای مجوز بهداشت است، اغلب تحت نظارت مسئولان مربوط کنترل شده و قابل اعتماد است.

نوشیدن روزانه دمنوش عارضه دارد؟

با توجه به این که اغلب دمنوش‌ها حاوی رنگدانه، آنتی‌‏اکسیدان‏ و ترکیبات ضدسرطان، ضددیابت، ضدفشارخون و ضدبیماری‌های قلبی ـ عروقی هستند و برخی از آنها باعث کاهش خستگی و تمدد اعصاب شده و برخی تقویت‌‏کننده معده، روده، کلیه و کبد است اغلب به صورت روزانه استفاده شده و گاهی در مصرف آن زیاده‌روی می‌شود، اما باید بدانید دمنوش‌ها همچون برخی داروهای گیاهی یا شیمیایی امکان دارد همچون شمشیر دولبه عمل کرده و علاوه بر مزایای سودمند، اثراتی همچون کاهش یا افزایش قند یا فشار خون از خود نشان دهند یا سبب بروز رخوت شوند یا با غذاهای مصرفی یا داروهای شیمیایی سازگار نبوده و به نفع شما نباشد. در نتیجه دمنوش‌ها باید به میزان متعادل و در صورت بیماری با مشورت پزشک مصرف شود.

به گفته متخصصان مصرف روزانه دمنوش‌هایی مانند زیره، رازیانه و گشنیز به مقدار مناسب بدون اشکال است، اما دمنوش گل گاوزبان که می‌تواند سبب کاهش یا افزایش فشار خون یا دیگر فاکتورهای خونی شود محدودیت مصرف دارد و باید روی بسته‌بندی دمنوش‌ها مقدار، نوع مصرف، خواص درمانی و عوارض احتمالی آن درج شود.

دمنوش فله‌ای بهتر است یا کیسه‌ای؟

برگ‌های خشک شده گیاهانی همچون گل ‌گاوزبان، آویشن، اسطوخودوس، نعناع، چای کوهی و... به صورت فله‌ای در بیشتر عطاری‌ها به فروش می‌رسد و بیشتر نسل قدیمی‌ها از طرفداران پر و پا قرص آن هستند، اما پرسش این است که مصرف دمنوش به شکل کیسه‌ای بهتر است یا فله‌ای؟

با توجه به این که گیاهان دم‌کردنی به دو شکل کیسه‌ای و فله‌ای در بازار موجودند و هر کدام طرفداران خاص خود را دارند، پیشنهاد می‌شود برخی گیاهان مثل دارچین، رازیانه و زیره را به شکل فله‌ای تهیه و خودتان به میزان مورد نیاز پودر کنید، زیرا پس از خرد شدن، مواد موثر گیاه به مرور از بین می‌رود. در مورد سایر دمنوش‌های فله‌ای نیز چون از نظر کیفیت، رنگ و بو بیشتر قابل بررسی است اگر از محل معتبری تهیه شود بهتر از انواع دمنوش‌های کیسه‌ای است، اما اگر مصرف دمنوش کیسه‌ای برایتان راحت‌تر است انواعی را که به تاریخ تولید نزدیک‌‌ترند انتخاب کنید.

دمنوش‏ها حاوی ترکیبات مفیدی است که بر اثر گذشت زمان با اکسیژن هوا وارد فعل و انفعالات شده و از مزیتشان کاسته می‌شود. دمنوش‏ها در محیط خشک، خنک و در سایه دو تا سه ماه قابل نگهداری بوده و بیش از این زمان اگرچه طعم آن تغییر نمی‌کند و فاسد نمی‌شود، اما به مرور از فواید آن کاسته می‌شود.

مصرف دمنوش سرد بجز برای برخی گیاهان خاص توصیه نمی‌شود، زیرا بر اثر سرد شدن، برخی مواد مؤثر دمنوش از بین می‌رود و اثر نوشیدنی کم می‌شود. بهتر است دمنوش حداکثر ظرف یک تا دو ساعت میل شود.