در این میان چگونگی خارج کردن این سلاح‌ها از خاک سوریه و نحوه انهدام آن‌ها یکی از چالش برانگیزترین مسائل فی‌مابین طرفین توافق بود و اینکه سرنوشت این دست از سلاح‌ها چه خواهد بود و روند انهدام و نابودسازی این سلاح‌ها به چه شکلی خواهد بود سوالی است که شاید برای بسیاری از ما هنوز مبهم باقی مانده‌ است.


طی این گزارش باشگاه خبرنگاران شما را در بررسی نحوه انتقال و نابودسازی اینگونه سلاح‌ها با مطالعه موردی سوریه همراهی خواهد کرد.

نقشه راه  و نحوه انتقال

به گزارش "تلگراف" در انجام این فرآیند هفت کشور به طور مستقیم دخیل هستند و کمک می‌کنند. در مجموع 14 کشور این روند را از بعد مالی حمایت می‌کنند. هفت کشوری که این عملیات پیچیده بین‌المللی را انجام خواهند داد آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فنلاند، نروژ و دانمارک هستند.

به گزارش "تلگراف" قرار است محموله شیمیایی که از 12 مرکز شیمیایی سوریه به دست آمده از این مراکز برای بارگیری به بندر لازقیه فرستاده شوند؛ این مراکز قبلا توسط دمشق به بازرسان سازمان ملل معرفی شده‌اند.

در این راستا وظیفه اسکورت و حفاظت از این کاروان‌ها را در جریان انتقال از سایت‌های تولید و نگهداری سلاح‌های شیمیایی تا "بندر لاذقیه" علاوه بر نیروهای امنیتی سوری، کامیون‌های زرهی ارتش روسیه تقبل می‌کنند.

در جریان انتقال این مواد شیمیایی به "بندر لاذقیه" پرسنل واکنش سریع فنلاندی نیز در حال آماده باش کامل به سر خواهند برد تا در صورت رخ دادن هرگونه حادثه خارج از برنامه با آن برخورد کنند و در واقع وظیفه پوشش دهی کاروان را بر عهده خواهند داشت. 

در "بندر لاذقیه" آمبولانس‌های مجهزی مستقر خواهند بود که دولت چین به روند انتقال اختصاص داده است. لازم به ذکر است پکن علاوه بر اختصاص آمبولانس وظیفه مونیتورینگ لحظه به لحظه عملیات حمل و نقل و کنترل امنیتی بندر لازقیه و اسکله را با سیستم دوربین مدار بسته برعهده گرفته‌ است.

به گزارش "فارین پالیسی" وظیفه بارگیری و حمل و نقل دریایی و اسکورت محموله بارگیری شده بر عهده دانمارک و نروژ خواهد بود که کشتی‌های باری و نظامی خود را به این امر اختصاص دادند. لازم به ذکراست که این کشتی‌ها محموله خود را قرار است در بندری در ایتالیا به کشتی باری آمریکایی (کیپ ری) تحویل دهند.

علی‌رغم اعتراضات مردم شهر بندری "Gioia Tauro"، مواد شیمیایی به جهت نابود شدن تا اواخر ژوئن سال 2014 به این شهر منتقل خواهند شد.

این محموله حدود 60 کانتینر مواد شیمیایی خطرناک از جمله گاز خردل و ترکیبات سارین خواهد بود.

عملیات نهایی ضدعفونی و امحای مواد شیمیایی بر روی این کشتی و روی آب‌های بین المللی انجام خواهد شد چرا که هیچ کشوری نپذیرفت که عملیات انهدام این مواد شیمیایی را بر روی خاک خود بپذیرد.

لازم به ذکر است که میزان 150 تن از مواد شیمیایی که از نظر اولویت‌بندی ایجاد خطر، درجه کمتری را به خود اختصاص داده‌اند به انگلیس منتقل می‌شوند و برای امحا به یک شرکت تجاری که نامی از آن برده نشده‌ است، سپرده خواهد شد.

به گزارش "فارین پالیسی" روند اولیه حذف زرادخانه سلاح‌های شیمیایی سوریه، با بارگیری دسته اول از مواد شیمیایی این کشور، روی یک کشتی باری دانمارکی در "بندرلاذقیه" سوریه در شمال غرب این کشور آغاز شد.


"فارین پالیسی" می‌نویسد استخراج مواد خطرناک شیمیایی مورد استفاده برای تولید گاز "سارین" و "خردل" و حجم کمی از "گاز خردل" تولیدی، که ماده شیمیایی شناخته شده‌ای محسوب می‌گردد، "اولویت" این تلاش پیچیده بین‌المللی است.

در همین راستا "تلگراف" می‌نویسد: "مرحله اول کار نیروهای بین‌المللی در سوریه شامل بسته‌بندی و ایمن‌سازی مواد شیمیایی در 12 مرکزی است که در سراسر سوریه و در وسط میدان نبرد بین نیروهای دولتی و تروریست‌های مخالف دولت قرار دارند و انتقال آن‌ها به "بندر لاذقیه" بارگیری می‌شود.


"تلگراف" همچنین می‌افزاید، مسئولیت محافظت از کاروان انتقال این محموله برعهده ارتش سوریه است که طی مسیر توسط کامیون زرهی ارائه شده توسط روسیه همراهی می‌شوند، سپس به دو کشتی باری ارائه شده توسط دانمارک منتقل می‌شوند و توسط نیروی دریایی و شناورهایی که نروژ برای اسکورت در نظر گرفته از آب‌های سوریه خارج می‌‌شوند.

تامین امنیت بیشتر در بندر در حالی بر عهده نیروهای روسی است، که آمریکا برای بارگیری نهایی و تجهیز و ضدعفونی محموله آماده می‌شود، آمبولانس‌های چینی در حال آماده‌باش بسر می‌برند و تیم واکنش اضطراری فنلاندی آماده اقدام علیه هرگونه اختلال پیش‌بینی نشده در امر انتقال این محموله هستند.


کشتی دانمارکی، حامل بخش اول بار مواد شیمیایی با موفقیت ماموریت خود را انجام داد و برای بارگیری مجدد و ورود به بندر سوری در آب‌های بین‌المللی به سر می‌برد.

به گفته "فارین پالیسی" هنگامی که کشتی‌های حامل مواد شیمیایی، محموله کامل خود را بارگیری کردند آن را به بندری در ایتالیا منتقل می‌کنند؛ روند انتقال تحت حفاظت و زیر نظر کشتی‌های نیروی دریایی دانمارک، نروژ، روسیه و چین انجام می‌پذیرد.


هنگامی که کشتی حامل بار به مقصد خود در ایتالیا می‌رسد به گفته "فارین پالیسی" محموله آن در صورت اینکه از نظر اولویت‌بندی مواد خطرناک شیمیایی درجه یک" باشد به یک کشتی آمریکایی، انتقال داده می‌شود، مابقی آن که شامل محموله با اولویت "درجه دو" مواد شیمیایی که مواد سمی صنعتی محسوب نمی‌شوند، توسط کشتی نیروی دریایی انگلیس برای نابودی به یک شرکت تجاری در انگلیس منتقل می‌شوند.


به گفته "نیویورک تایمز"، وزارت خارجه انگلیس، هزینه  این کار را کمتر از 1 میلیون پوند برآورد کرده است.

مواد شیمیایی "نوع اول" از طریق  آب‌های بین‌المللی در دریای مدیترانه، به جایی منتقل می‌شوند که نیروهای نظامی آمریکا آنها را در ایستگاه‌های تعبیه شده در عرشه کشتی، تجزیه خواهند کرد. به گفته "نیویورک تایمز" این  اولین بار است که نیروهای نظامی آمریکا  سلاح‌های شیمیایی را  روی دریا معدوم  می‌کنند.

به گفته تلویزیون دولتی سوریه، هیچ‌یک از مواد شیمیایی که از سوریه خارج شده‌اند روی هیچ سلاحی سوار نشده بودند و هیچ گونه مهماتی در آنها به کار برده نشده‌ است، این در حالی‌ است که به گفته کارشناسان جدا کردن مواد شیمیایی خطرناک از مواد منفجره و روده موشک فرآیندی پرهزینه و بسیار خطرناک است.


در همین رابطه دولت سوریه اعلام کرده‌ است تمام مهمات طراحی‌ شده برای حمل مواد شیمیایی نابود شده‌اند. سازمان منع سلاح‌های شیمیایی، که بر فرآیند حذف زرادخانه‌های شیمیایی این کشور نظارت می‌کند، از روند بازرسی و حذف زرادخانه‌ها ابراز رضایت کرده و اعلام داشته که هنوز چند مرکز برای نظارت باقی مانده‌اند.

سیستم تجزیه به روش هیدرولیز

فرایند انهدام روی عرشه کشتی آمریکایی فرآیندی صرفا شیمیایی است لذا عملیات انهدام در دو ایستگاه با قابلیت جابه‌جایی به نام "سیستم هیدرولیز گسترش پذیر"( FDHS )، به ارزش 5 میلیون‌دلار ( 3,000,000 یورو) انجام می‌شود.

بنا به گفته "تلگراف" این سیستم به گونه‌ای طراحی و به بهره برداری رسیده است که ظرف مدت ده روز از راه‌اندازی در یک سایت انهدام  قادر به شکستن 130  گالن "گاز خردل"، در حدود دو ساعت است.

این کار با استفاده از روند هیدرولیز شیمیایی و مخلوط کردن مواد شیمیایی خطرناک با موادی همچون سفید کننده‌ها، "آب" و یا "هیدروکسید سدیم" انجام می‌گیرد.


این فرآیند در حدود 1.5 میلیون گالن پساب سمی به جا خواهد گذاشت که دیگر قابلیت استفاده به عنوان سلاح را ندارد و به صورت تجاری دفع شود.


به گفته "فرانک کندال"، معاون فن‌آوری و تدارکات وزارت دفاع آمریکا، پرسنل کشتی حدود 700 تن از مواد شیمیایی را از بین برده‌اند و اگر کار با همین سرعت پیش برود، سیستم "FDHS" می‌تواند 50 تن از عوامل سلاح شیمیایی را در یک روز از بین ببرد.


" بیکر" از عوامل دست اندرکار این پروژه اما می‌گوید: ما قصد داریم این روند را بسیار آرام و با فراغ بال انجام دهیم".

بنا به گفته تلگراف تمامی روند این عملیات بر روی کشتی "کیپ ری" و تحت کنترل آمریکا انجام خواهد گرفت، در حالی که کشورهای دیگر مسئول تامین بودجه کمک‌های تدارکات تحت پوشش (logisitcal ) را برعهده دارند.

هزینه انهدام ماده شیمیایی "اولویت دو" که قرار است توسط شرکت‌های تجاری انگلیسی نابود شوند، از صندوق کمک‌های جمع آوری شده  از 14 کشور  پرداخت می‌شود و در حدود 9.8 میلیون یورو هزینه در بر خواهد داشت.


با "کیپ ری" (cape ray)، شناور22,000 تنی و سلاح‌ شیمیایی خوار آمریکا آشنا شوید

بنا به ادعای "فارین پالیسی" از مدت‌ها قبل دولت آمریکا در تلاش بود راهی برای خنثی‌سازی سلاح‌های شیمیایی همچون گاز اعصاب و دیگر سلاح‌های کشتارجمعی بیابد. این در حالی بوده‌ است که هیچ کشوری تمایلی به دادن اجازه کار روی این سلاح‌های شیمیایی در خاک خود را نمی‌داد و از طرفی شکستن ترکیبات این سلاح‌ها در خاک کشوری که در بحبوحه جنگ داخلی به سر می‌برد به شکل کابوس خطرناکی درآمده بود.


استقرار کشتی سلاح شیمیایی خوار "کیپ ری" ((cape ray، این شناور 648 فوت و 22,000 تنی با فن‌آوری که قابلیت آن را دارد که ساختار مواد شیمیایی "سارین" و "خردل" را بشکند، به تمامی اما و اگرها در رابطه با چگونگی انهدام این مواد پایان داد.


پرسنل این کشتی خاکستری رنگ، مواد شیمیایی را که در "بندر لاذقیه" سوریه در مدیترانه گزینش و بررسی خواهند کرد و بنا به گزارش‌ها در بندر ایتالیایی روند پردازش و تجزیه آن‌ها را در آب‌های بین‌المللی، که در آن مسائل دیپلماتیک و سیاسی کمتری نسبت به انجام این کار برروی زمین وجود دارد آغاز خواهد شد.

این شناور 650 فوتی که دارای پنج عرشه مخصوص است را در این ماموریت، 35 ملوان، به همراه 64 خدمه فنی درگیر با تخریب مواد شیمیایی (" که تعداد انگشت شماری " از آن‌ها در واقع مسئولیت رسیدگی به مواد شیمیایی را دارند و مابقی مسئولیت راه‌اندازی ماشین آلات نابودسازی را زیر نظر مهندسین متخصص برعهده دارند)  و تعداد نامعلومی از پرسنل نظامی آمریکایی همراهی می‌کنند.


"فرانک کندال"، معاون فن آوری و تدارکات وزارت دفاع آمریکا در رابطه با اینکه برآوردی که از حجم مواد شیمیایی که قرار است توسط این کشتی نابود گردد گفت: "بر اساس تخمینی که وزارت دفاع آمریکا به دست داده است ما انتظار روبرو شدن با 700  هزار تن مواد شیمیایی را داریم".


به گزارش "استریپس" (stripes) "کندال" که در یک کنفرانس مطبوعاتی در بندر "پورتسموث" ویرجینیا سخن می‌گفت اظهار داشت: در سایه "کیپ ری"، و با مدیریت دریایی آمریکا و وزارت حمل "سیستم گسترش پذیر هیدرولیز" عملیات ساختارشکنی مواد شیمیایی را به اتمام خواهد رساند.
 
دو سیستم با هزینه ای بالغ بر 5 میلیون دلار روی "کیپ ری" نصب شده است که شامل  پردازش‌گر "گاز خردل" و یک بخش پیشرفته به نام"(diflouride methyl phosphonyl) "DF برای شکستن ساختار "گازسارین" مستقر شده‌اند.


"استریپس" می‌افزاید: این دو واحد که 20 فوتی به اندازه یک ظرف حمل و نقل استاندارد هستند که در عرشه اصلی کشتی در چادر سفید تقسیم  که در حدود 60 فوت طول و 36 فوت عرض دارند قرار دارند.

مواد شیمیایی وارد چادرهای سفید با سیستم تهویه مناسب از طریق فیلترهای کربن می‌شوند که در عرشه داخلی کشتی قرار دارند خنثی می‌شوند، بعد از آن مواد فیلتر شده از طریق لوله‌های مخصوص به همراه لوله‌های آب به یک سری از تانکرها برای پردازش‌ و ذخیره‌سازی بیشتر انتقال داده می‌شوند.



زباله‌هایی که از فرآیند فیلترینگ بیرون می‌آیند به صورت مایع هستند سپس به مخازن نگهداری موقت که مجهز به سیستم خنک کننده و تنظیم سطح ph هستند پمپ می‌شوند.

در ادامه نمونه‌هایی از پساب نیز گرفته می‌شود  و به یک آزمایشگاه تحلیلی در عرشه دیگری از کشتی، برای آزمایش منتقل می‌شوند و بعد از آن است که به یکی دیگر از مجموعه ظروف ذخیره‌سازی موقت در عرشه بالا و زیر عرشه اصلی پمپ می‌شوند.


به گزارش "ای‌بی‌سی نیوز"، "آدم بیکر"، مهندس مرکز شیمی و زمین ارتش آمریکا مدعی شد که ارتش آمریکا برنامه از بین بردن سلاح‌های شیمیایی را از یک‌سال قبل در آزمایشگاه‌های سه شهر آمریکا آغاز کرده بود.


سیستم‌های هیدرولیز جدید روی "کیپ ری" شامل فن‌آوری با حرارت دادن واز طریق مخلوط کردن آب با "هیدروکسید سدیم" و "هیپوکلریت سدیم" باعث شکسته‌شدن ترکیبات سلاح‌های شیمیایی و تبدیل‌کردن آنها به زباله‌های است که نهایت درجه خطرناک بودن آنها همچون مواد شوینده خانگی خواهند بود که در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بنا بر ادعای ارتش آمریکا این سیستم متحرک می‌تواند مقدار زیادی اسلحه شیمیایی را با سرعت و مهارت نابود کند. در این دستگاه مواد شیمیایی در اثر ترکیب با آب داغ به ترکیبات اولیه خود تجزیه می‌شوند و حالت تخریبی خود را از دست می‌دهند.


"کیپ ری" به گروه مدیریت حمل و نقل دریایی تعلق دارد که به طور موقت تحت کنترل واحد عملیاتی دریایی فرماندهی نظامی آمریکا قرار گرفته است. "کیپ ری" در واقع  بخشی از نیروی ناوگان آماده به خدمت و رزرو اداره دریایی است که می‌تواند به عنوان یک نیروی دریایی کمکی در زمان جنگ یا بحران‌های ملی به خدمت فراخوانده شود.

در همین رابطه ، "ای بی سی نیوز" می‌نویسد: "کیپ ری" بخشی از یک ناوگان ذخیره است که کمک می‌کند تا تجهیزات نظامی به مناطق جنگی در زمان که مورد نیاز است، ارسال گردد. "کیپ ری" مجهز به مخازن بزرگ، آشیانه برای هواپیما است که در زمان جنگ خلیج‌فارس چند بار هلیکوپتر و سایر وسایل نقلیه را به عراق منتقل کرده‌ است.

از این کشتی همچنین در واکنش به بلایای طبیعی همچون "زلزله هائیتی"، "توفان کاترینا"، "ریتا" و" شنی" استفاده شده‌ است.

بنا به گزارش "فارین پالیسی" هنگامی که ماموریت به اتمام می‌رسد، واحد تجزیه‌سازی(FDHS) از "کیپ ری" حذف شده و کشتی در وضعیت اولیه‌اش، به اداره حمل و نقل بازگردانده خواهد شد.

طرح انهدام سلاح‌های شیمیایی سوریه، در ماه نوامبر 2012 توسط سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) اعلام و بعد از توافق با سوریه عملیاتی شد.


"OPCW" سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی 31 مارس 2012 را روز آغاز برای تخریب این مواد شیمیایی و 30 جون 2013 را تاریخ نهایی برای اتمام انهدام همه مواد شیمیایی سوریه  تعیین کرده‌است.