در پي انفجارهاي انتحاري که روسيه فدرال را در آستانه سال جديد ( 2014 ) لرزاند، شراکت روسي- آمريکايي رويکرد تازه اي به خود گرفت و برخي کشورها را واداشت تا در مواضع افراطي گرايانه خود تجديد نظر کنند. همزمان با همين تحولات بود که فراخوان هايي براي تشکيل «جبهه واحد منطقه‌اي و بين المللي» براي مبارزه با گروه هاي منسوب به القاعده و تفکر انحرافي و ضاله آن مطرح شد. اين جا بود که مرحله جديدي در تعامل کشورهاي متضرر از تررويسم با مخاطرات ناشي از گسترش حضور گروه هاي مسلح در ساير کشورهاي خاورميانه به طور عموم و در سوريه، عراق و لبنان به طور خصوص آغاز شد. در این گزارش سرويس بين‌ الملل باشگاه خبرنگاران به این سوال پاسخ خواهیم داد که آيا روسيه، پاسخ سختی به عربستان خواهد داد؟

کارشناسان درباره انگيزه و اهداف دو انفجاري که در شهر ولگوگراد در جنوب روسيه رخ داد اختلاف نظر دارند. برخي هدف از آن را لغو بازي‌هاي المپيک زمستاني در شهر سوچي روسيه مي دانند زيرا آن يک رويداد تاريخي مهمي به خصوص براي شخص پوتين است. برخي ديگر بر اين باورند که اين انفجارها ابزاري براي اعمال فشار بر روسيه براي تلطيف کردن مواضعش در قبال تحولات خاورميانه و در راس آن سوريه است.

بدون ترديد مهم ترين عاملي که در پس انفجارهاي اخير روسيه قرار دارد عربستان و در راس آن بندر بن سلطان رييس دستگاه امنيتي اين کشور است. بن سلطان اخيرا دو بار به روسيه سفر و تلاش بسيار زيادي کرد تا بتواند موضع پوتين را در قبال بحران سوريه تغيير دهد و کاري کند که مسکو دست از حمايت از دمشق بردارد. طرف سعودي در اين خصوص حتي پيشنهاد رشوه‌هاي چند ميليارد دلاري داد و سهم روسيه را در آينده منطقه به خصوص در سوريه تضمين کرد ولي مخالفت قاطعانه پوتين اين شاهزاده سعودي را شوکه کرد. طرف سعودي وقتي که با واکنش قاطع روسيه مواجه شد اين کشور را تهديد کرد که گروه‌هاي افراطي، سلفي، تکفيري و جهادي فعال در منطقه قفقاز به خصوص در چچن را عليه مسکو تحريک خواهد کرد و چنين نيز شد. هنوز اثرات گام هاي بندر بن سلطان در فرودگاه مسکو تمام نشده بود که دو انفجار خونبار در شهر ولگوگراد روسيه رخ داد و بر اثر آن ده ها نفر کشته يا زخمي شدند.


سوال: اصولا در جامعه جهاني ، عربستان و سران آل سعود به کشوري و شخصيت هاي بزدل و ترسويي معروف هستند که جرات مقابله رو در رو و مستقيم را حتي با يک گروه مسلح را ندارند( کما اين که شکست مفتضحانه اي را در مقابل گروه هاي حوثي در يمن متحمل شدند.) و بسيار ناتوان تر از آن هستند که با امنيت کشور بزرگي آن هم روسيه بازي کنند پس علت اين جسارت و جرات در شرايط کنوني چيست.؟

پاسخ: بدون ترديد سران آل سعود بسيار عاجزتر از آن هستند که با امنيت روسيه بازي کنند ولي بر اساس آن چه که ناظران مي گويند اين اقدام رياض ( دخالت در امور داخلي روسيه ) با چراغ سبز رژيم صهيونيستي ، ناتو و غرب صورت مي گيرد. رژيم صهيونيستي و عربستان از روسيه مي خواهند مواضعش را در قبال سوريه تلطيف کند و دست از حمايت کسترده از نظام سوريه بردارد. مقامات دو طرف براي متقاعد کردن طرف روسي به اين کشور سفر کردند ولي با « نه » بزرگ روس ها مواجه شدند. ناتو نيز با اين اقدامات تحريک آميز مي خواهد روسيه را از استقرار سامانه هاي موشکي جديد در مرزهاي شرقي اروپا منصرف کند کاري که تاکنون نتوانسته است و کشورهاي غربي نيز که به تازگي در امور داخلي اوکراين به طور مستقيم دخالت و اوضاع اين کشور را بحراني کردند در صدد گرفتن امتياز از روسيه در اين زمينه هستند. بنابراين هر يک از سه طرف اسراييلي ، سعودي ، ناتو و غرب در صدد اخذ امتيازهاي خاص خود از طرف روس هستند چيزي که تاکنون عملي نشده است.

***حال اين سوال مطرح است که آيا پوتين عوامل انفجار کشورش ( اشاره به عربستان) را منفجر مي کند يا خير؟
دو انفجار خونبار در ولگوگراد روسیه خشم مقامات این کشور را برانگیخت و به همین خاطر پوتین رئیس جمهور روسیه وارد عمل شد و برای آل سعود خط و نشان کشید. اولتیماتوم پوتین به عربستان جنبه عملیاتی می‌گیرد؛ در همین زمینه یک مقام عالیرتبه ارتش روسیه از آماده بودن طرح حمله نظامی کشورش به پایتخت های عربستان سعودی و قطر خبر داد.

رئیس جمهور روسیه در واکنش به انفجارهای ولگوگراد از شورای امنیت سازمان ملل خواست در نشستی اضطراری ،گنجاندن نام عربستان در فهرست تروریسم را بررسی کند.  پوتین هشدار داد به اقدام القاعده در انفجارهای ولگوگراد به زودی پاسخ می دهیم ، این انفجارها نیاز به تحقیق ندارد زیرا مشابه انفجارهایی است که در سوریه، عراق و لبنان اتفاق می افتد». وی افزود: به مردم روسیه وعده می دهم که به جنایتکاران امان نخواهیم داد، عوامل انفجارهای ولگوگراد تاوان سختی خواهند پرداخت.

وزارت خارجه روسیه نيز در بیانیه ای انفجارهای ولگوگراد و حملات تروریستی در برخی کشورها از جمله عراق، سوریه، لیبی و آمریکا را سازماندهی شده خواند و اعلام کرد: حملات تروریستی  در ولگوگراد در آستانه سال نو میلادی تلاش دیگر تروریست ها برای ایجاد هرج و مرج و بی نظمی در جامعه روسیه و ایجاد خصومت مذهبی در جامعه بود. وزارت خارجه روسیه در این بیانیه با تاکید بر ادامه مبارزه سرسختانه علیه تروریسم اعلام کرد که تروریسم همیشه جرم شناخته شده و عاملان آن همواره باید مجازات شوند.

براي پاسخ به سوال مطرح شده دو فرضيه وجود دارد:
فرضیه اول: نخست نحوه واکنش پوتين به انفجارهاي رخ داده در کشورش است. وي به ملتش قول داد نقشه خاورميانه را تغيير خواهد داد و به جنايتکاران فرصت زيادي نخواهد داد و آنان را تنبيه خواهد کرد. اگر اين سخنان از زبان يک ديپلمات خام و کم سابقه ايراد شده بود ترديد درباره واقعي بودن آن ها مجاز بود ولي نکته قابل تامل اين است که شخصيتي درباره تغيير نقشه خاورميانه سخن گفته که چندين دوره به عنوان شخصيت سال شناخته شده و سياستمدار کهنه کاري است که در محافل داخلي و خارجي روسيه به مرد عمل مشهور است. با اين وجود امکان دارد روسيه برخي از پايگاه ها و مراکز عربستان و قطر را هدف حملات هوايي قرار دهد. حضور نظامي در سوريه را تقويت و سنگين تر کند و برخي ديگر پا را از اين حد فراتر گذاشته اند و اعلام کرده اند احتمالا روسيه با اجراي يک عمليات کماندويي برخي از رهبران ديني و نظامي قطري و عربستاني را که از تروريسم حمايت مالي و تجهيزات مي کنند بازداشت کند و بربايد.

فرضيه دوم: به نظر مي رسد که پوتين حداقل در شرايط کنوني هيچ اقدام عملي و فيزيکي براي مقابله با عوامل انفجارهاي تروريستي در روسيه نکند و مثلا عليه کشوري مانند عربستان دست به اقدام نظامي نزند ولي از منافع معنوي و رواني و تبليغاتي آن در ميان افکار عمومي بهره زيادي بگيرد. اکنون در جامعه جهاني و افکار عمومي اين تصور در حد زيادي وجود دارد که روسيه قرباني تروريسم است. جامعه جهاني بعد از اين انفجارها بود که مبارزه با تروريسم را در راس اولويت هاي خود تلقي کرد. تقريبا واکنش روسيه به انفجارهاي ولگوگراد مشابه واکنش ايران به انفجارهاي رخ داده در مقابل سفارتش در بيروت بود. ترکيه در اقدام عجيب از ورود تروريست ها ( ولو به شکل ظاهري ) به داخل خاک سوريه جلوگيري کرد. قطر نيز تا حد زيادي دست از حمايت گروه هاي تروريستي برداشته است. ارتش لبنان درخواست تجهيزات مناسب و پيشرفته براي مقابله با تروريست ها شده است. اين ها همه نشان مي دهد که منافع رواني و تبليغاتي انفجارهاي روسيه در شرايط کنوني بسيار بيشتر از برخورد فيزيکي است و روسيه در آينده نيز مي تواند از کشورهاي متهم به اجراي اين انفجارها امتيازات زيادي بگيرد.

نويسنده سيد محمد مسعودي علوي