به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران؛ یکی از رشته‌های حقوق جزا علم اداره زندان‌هاست که برخی آن را علم اجرای احکام جزایی، برخی علم مجازات و بالاخره دسته‌ای به آن نام علم درمان مجرمین داده‌اند. منظور از این علم مطالعه مسائل مربوط به اجرای مجازات و تطبیق مجازات با مجرم و بررسی اصولی که در بهبود وضع مجرمین و اصلاح و تربیت آنان موثر است، یکی از این راه‌ها به منظور کاهش عناوین مجرمانه و بهبود وضعیت زندانیان ایجاد اشتغال است که پس از تحول در سازمان زندانها به این امر توجه بیشتری شده است.

*سابقه اعمال مجازات

 سابقه تاریخی اعمال مجازات‌ها نشان می‌دهد همیشه هدف از اعمال مجازات اصلاح مجرمین نبوده و حتی در دوره‌هایی مجازات جنبه انتقام و ارعاب داشته است، مجازات‌ها بر اساس طبقات جامعه متفاوت بوده، به طوری که طبقات متنفذ و ثروتمند به نحو خفیف مجازات می‌شدند و افراد عادی بسیار شدید و توام با شکنجه مورد مجازات قرار می‌گرفتند.

مجازات‌های معمول در رم؛ دار زدن، سربریدن و وادار کردن مجرمان به جنگ با حیوانات وحشی بوده است. در فرانسه قبل از انقلاب کبیر مجازات‌هایی به صورت در آتش انداختن، شقه کردن، سربریدن و نظایر آن رواج داشته و غالبا قضات به میل خود مجازات تعیین می‌کردند.

در قرن ۱۸، نویسندگان آزادیخواه مثل میرابو، ژان ژاک روسو، ول‌تر و دیدرو علیه مجازات‌هایی از این دست انتقاد کردند، به طوری که در سال ۱۸۹۱ مجازات‌های غیر انسانی منسوخ شد و مجازات از میل قاضی به درج در قانون موکول شد.

در ایران قبل از مشروطیت، وضعیت زندان‌ها بسیار هول انگیز بود، به طوری که بعد از اینکه حکم مجازات از جانب حاکم صادر می‌شد، فراش باشی‌ها که دارای لباس‌های خوف آور بودند با کمک معاونین خود که فراش نامیده می‌شدند، پای محکوم را به غل و زنجیر می‌بستند و به او شلاق می‌زدند یا مورد آزار و شکنجه قرار می‌دادند و در بسیاری از موارد به زندانی سر نمی‌زدند تا بمیرد. در زمان ناصرالدین شاه کنت دوفور اتریشی برای اصلاح زندان‌ها به ایران دعوت شد ولی توفیقی حاصل نکرد.

بعد از جنگ جهانی اول (وستاهل سوئدی) تا حدی وضعیت زندان‌ها را در ایران ترمیم کرد و غل و زنجیر را از دست و پای زندانیان برداشت و لباس آن‌ها را متحدالشکل ساخت و ساعت کار و ملاقات برای زندانیان و همینطور برنامه غذایی و بهداشتی ترتیب داد.

در سالهای بعد از انحلال عدلیه، آئین نامه‌ای برای زندانیان نوشته شد و محکومین از متهمین جدا شدند و بین محبس و بازداشت‌گاه تفاوت ایجاد شد، به طوری که اشخاص کمتر از ۱۸ سال در دارالتادیب نگهداشته می‌شدند، اما همچنان قدمهای اساسی در جهت اصلاح مجرمین برداشته نشد.

*تحول در وضع زندان‌ها

در بسیاری از کشور‌ها سیستم‌های قدیمی زندان به سیستم‌های جدیدی تبدیل شده است، زندان‌های دسته‌جمعی یا عمومی، سیستم ابورنین، سیستم انفرادی (پنسیلوانیا_فیلادلفیا)، سیستم ایرلندی که جنبه قدیمی دارد، تغییر پیدا کرده و به سیستم‌های جدید تبدیل شده‌اند.

 سیستم تدریجی جدید که با هدف بازگشت مجرم به زندگی عادی طی ۴ مرحله صورت می‌گیرد. سیستم زندانهای آموزشی که در آلمان، سوئیس، سوئد، هلند، بلژیک و فرانسه از آن استفاده می‌کنند، جوانان را از طریق بازسازی جسمی و روحی احیا می‌کنند، این نوع زندان‌ها به افرادی که زیر ۲۱ سال هستند، اختصاص دارد و کانون اصلاح و تربیت در ایران از این نوع به شمار می‌رود.

 در ایران مقررات مفصلی در مورد نگهداری زندانیان وجود دارد، آئین نامه مربوط به زندان با تفصیل وضع زندانیان و تکالیفی را برای زندانی و مامورین زندان بیان کرده است، به طوری که در بعضی از زندان‌ها کارگاه‌هایی وجود دارد و زندانیان محکوم برحسب علاقه و استعدادی که دارند، در آنجا به کار مشغول شده و دستمزد دریافت می‌کنند.

همچنین طرحی از دستبندهای الکترونیک ایجاد شده که  هم اکنون به عنوان آخرین سطح تحول در وضعیت نگهداری مجرمین مطرح است،  در این طرح، با استفاده از GPS نصب شده بر روی این نوع دست‌بندهای الکترونیکی می‌توان در هر لحظه موقعیت محکوم‌علیه را در هر کجای کشور کنترل کرد و با بهره‌گیری از آن می‌توان مانع فرار زندانی از مرزهای کشور شد. همچنین با استفاده از این دست‌بند فرصت بزه‌کاری از مجرمین در زمان مرخصی از زندان گرفته می‌شود و طبیعتاٌ می‌تواند از تکرار جرم توسط مجرمین جلوگیری کند.
 

* ایجاد اشتغال در زندان و اهمیت آن

اشتغال زندانيان در دوران حبس علاوه بر اينکه نقش عمده‌اي در ارتقاء امنیت و آرامش محيط زندان دارد، موجبات ايجاد امنيت و سلامت رواني اين افراد را در جامعه در پي داشته و همين مساله اصلاح و تربيت مطلوبي را نیز براي زندانيان به همراه مي‌آورد و اين در حالي است که پيگيري اين مهم، يكي از مهمترين سياست‌هاي دستگاه قضا در راستاي كاهش جمعیت کیفری زندان‌هاست.

 اشتغال زندانیان در زندان یکی از مسائل مهمی است که می‌تواند در بازپروری شخصیت زندانی نقش مهم و اثربخشی داشته باشد، اشتغال به كار زنداني به عنوان يكي از وسایل مهمي براي حرفه آموزي و نفوذ در زنداني براي ابراز ندامت و پشيماني از عمل گذشته خود و آماده كردن زندانيان براي بازگشت به آغوش اجتماع مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است.

 بدون تردید اشتغال به كار زنداني پايه اصلي اصلاح و باز پروري زنداني است؛ به دليل اين كه در ايام تحمل كيفرت در زندان زنداني فرصت مناسبي براي آموختن حرفه و فني متناسب با استعداد و توانائي خود پيدا مي‌كند و حرفه آموزي و كسب مهارت و متعاقبا كار كردن زنداني وی را از خطرات بيكاري و تن‌پروري رها می‌کند.

از طرف دیگر اشتغال به كار زندانيان در گردش مناسبات اقتصادي سهم به‌سزایي دارد، به طوری که درآمد حاصل از كار زنداني به وی اجازه مي‌دهد كه نيازهاي خود و خانواده‌اش را برطرف کند. به طور کلی کار در زندان متضمن قايده اقتصادي براي زندانيان و خانواده آنها و همچنين زمينه سهولت تأمين هزينه‌هاي سنگين سازمان زندان را نيز فراهم مي‌کند.


*پيگيري و تحقق کاهش اعمال مجرمانه در جامعه، عزم تمامي نهادهاي ذي‌ربط را مي‌طلبد


در همین زمینه  "غلامحسين اسماعيلي" رئيس سازمان امور زندان‌ها با اشاره به اهمیت حرفه‌آموزی زندانیان به باشگاه خبرنگاران گفت:در دوران اقامت زندانی در زندان، سازمان زندان‌ها متناسب با امکانات محدودی که در اختیار دارند، تلاش کرده است برای زندانیان آموزش حرفه‌های مورد نیاز جامعه را فراهم آورد، تا آنها بتوانند پس از آزادی با بهره‌گیری از حرفه‌های مورد علاقه خود، مشغول به کار شوند.

 وی ادامه داد:همه زندانيان ملزم به اشتغال نيستند و اشتغال آنها در طول تحمل حبس خود داوطلبانه بوده، به طوری که آنها خود برای یادگیری برخی از حرفه‌ها داوطلب می‌شوند و ذکر این نکته ضروری است که در قبال این مهم دستمزد هم دریافت می‌کنند.

 اسماعیلی افزود: تولیدات زندانیان بیشتر در بازار داخلی به فروش می‌رسد و این تولیدات از قبیل صنایع دستی، ریخته‌گری، تراشکاری و صنایع چوب و همچنین در زمینه خیاطی و بخش‌های مختلف است.

رئيس سازمان امور زندان‌ها در پایان گفت: پيگيري و تحقق کاهش اعمال مجرمانه در جامعه، عزم تمامي نهادهاي ذي‌ربط را مي‌طلبد و از آنجایی که امکانات ما در این راستا محدود است، لذا درخواست اصلی ما از سازمان‌های مرتبط؛ دولت، مجلس، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، وزارت صنعت، معدن و تجارت و بخش‌های مختلف این است که در توسعه این روند همکاری کنند.


انتهای پیام/