شب یلدا در فرهنگ مردم "افغانستان" جایگاه بالایی دارد، به گونه‎ای که در این شب، قصه‎های آنان طولانی و عزم آنان برای انجام اعمالی نیک جزم می‌شود.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، شب یلدا یا "شب دیجور" که نخستین شب از "چله کلان" در افغانستان خوانده می‎شود، پایان خزان و آغاز زمستان است.
 
این شب، در نزد مردمان منطقه شبی خجسته و مبارک بوده و همواره با مراسم‎های ویژه‎ای برگزار ‎شده است.
 
مراسم شب یلدا، پس از غروب خورشید در روز سی‎ام آذرماه تا طلوع آفتاب در صبحدم اول دی‎ماه (جدی) که نخستین روز فصل زمستان است، به فال نیک گرفته می‎شود.
 
از همین روز تا 40 روز بعد یعنی تا دهم بهمن ماه را به نام "چله کلان" یاد می‎کنند و پس از دهم بهمن‎ماه به مدت 40 روز دیگر یعنی تا بیستم اسفندماه "چله کوچک" نامیده می‌شود.
 




همچنان فرهیختگان و پژوهشگران عرصه فرهنگ، جشن یلدا را جشن بزرگداشت علم و دانش در دوران باستان دانسته و گفته‎اند: نیاکان ما در 7 هزار سال پیش به گاه‎شماری خورشیدی دست پیدا کرده و با تفکر و تأمل دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است.
 
این شب، در فرهنگ کهن افغان‎ها جایگاه ویژه‎ای دارد و به‎رغم تحولات گسترده فرهنگی، جایگاه خود را در بین مردم همچنان حفظ کرده است.
 
شب یلدا ، نقطه مشترک فرهنگ‎ها
 
کارشناسان، بر این باورند که شب یلدا، با نام‎های مختلف از گذشته‎های دور در بین ادیان و فرهنگ‎های مختلف جهان وجود داشته و هم ‎اکنون نیز از این شب، به صورت گسترده تجلیل می‎شود.
 
"صاحب‎نظر مرادی" پژوهشگر فرهنگی ـ تاریخی افغان بر این باور است که شب یلدا همانند جشن نوروز، یکی از پرشکوه‎ترین جشن‎ها و مناسبت‎های تاریخی و فرهنگی افغانستان است.
 
هرچند وی، گرامیداشت این شب را در بین سایر فرهنگ‎ها و ادیان یادآوری می‎کند، اما تأکید می‎کند که زادگاه و پرورشگاه اصلی این جشن، در گذشتگان باستان بوده است.
 
براساس اظهارات این فرهیخته افغان، شب یلدا برابر با 21-22 ماه دسامبر میلادی است و فرقه‎های مختلف زادروز حضرت عیسی مسیح را مصادف با آغاز فصل زمستان می‎دانند و جشن "کریسمیس" را در همین روز برگزار می‎کنند.
 
به گفته وی "ابوریحان بیرونی" در کتاب "آثارالباقیه" نوشته است: "منظور از میلاد، میلاد مهریا خورشید است" و نام‌گذاری نخستین ماه زمستان بنام "دی"ماه به معنای "دادار" یا "خدوانداز" از همان باورهای "میترایی" تراویده است.
 
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در بین "زرتشتیان" ایران باستان ، سفره شب یلدا شامل میوه‎های تازه و خشک بود که به افتخار پیروزی "اهورا مزدا براهریمن" و یا غلبه روشنایی بر تاریکی ترتیب می‎یافت.
 
مرادی تصریح کرد: نخستین روز زمستان در نزد "مزدکیان" (خرم‎دینان) با گرامیداشت پرشکوهی همراه بود و از آن به نام "خرم‎روز" یاد کرده‎اند.
 
وی در ادامه افزود: برگزاری جشن شب یلدا هنوز در میان "دهگانان باختری"، "تخارستانی"، "بدخشانی" و "تاجیکستان" با شب زنده‎داری معمول است.
 
این کارشناس فرهنگی اظهار داشت: یهودیان در این شب جشن "ایلانوت" یا "جشن درخت" را برگزار می‎کردند و با شمع‎افروزی به نیایش می‎پرداختند و "آشوریان" در این شب "آجیل" مشکل‌گشا می‎خوردند.
 
مصریان باستان در چهار هزار سال پیش جشن "میلاد خورشید" را برابر به شب چله بزرگ جشن می‎گرفتند و آن ‎را به‎ مدت 12 روز به عنوان نماد 12 ماه در سال با رقص و پایکوبی و شادی ادامه می‎دادند.
 
در رم و یونان باستان، نخستین روز زمستان روز بزرگداشت از خداوند خورشید بود که آن ‎را "ناتالیس انویکتوس" که میلاد معنی دارد، جشن می‎گرفتند.
 
وی افزود: به نوشته "داریوش کیانی" پژوهشگر بزرگ ایران،  جشن یلدا در روسیه از روزگار پیش از مسحیت به‎ مدت 12 روز به عنوان عید سالیانه دهقان برگزار می‎شد و آن ‎را با مراسم‌های متنوعی تجلیل می‎کردند.
 
دلیل خوردن هندوانه و شب‎نشینی در شب یلدا
 
آنان در این شب با خوردن هندوانه، انار و خربزه به عنوان محصول با امتیاز کشاورزان بدان باورند که خوردن هندوانه در شب یلدا سبب کاهش تشنگی و افسردگی در گرمای تابستان می‎شود.
 
چون یلدا درازترین سال شب است، مردم می‎خواهند با شب‎نشینی عمر شب و تاریکی را کوتاه سازند و از غفلت‎زدگی خود بکاهند.
 



در شب یلدا، جنگ و خون‎ریزی و حتی کشتن گوسفند و مرغ نیز ممنوع بوده که خود، دل‎های مردم را به احتراز از جنگ و کدورت وامی‎داشت.
 
مردم آریایی در این شب به خاطر کوتاه کردن درازای آن به سفره آرایی از میوه‎های فصلی و خشک می‎پرداختند و بزرگ‎سالان برای افراد جوان خانواده،  قصه‎ها و افسانه‎های ملی خود را بازگو می‎کردند.
 
گردهمایی‎ شاعران و شب‎نشینی‎ها گروهی
 
از نمادهای بارز دیگر شب یلدا، شعرخوانی به ویژه شاهنامه‎خوانی بوده است، هرچند شاهنامه‎خوانی تقریباً تا پایان زمستان ادامه پیدا می‎کرد.
 
در گذشته‎ها شاعران گردهم می‎آمدند و در این شب، تازه‎ سروده‎های خود را به خوانش می‎گرفتند، اما این رسم تاکنون همچنان پابرجا مانده است.
 
"خانه فرهنگ افغانستان"، نیز در این شب، در سال‎های اخیر، مراسم‎های ویژه شب یلدا را با قصه‎گویی و شعرخوانی تجلیل می‎کند.
 
افزون بر شاهنامه در مناطق مرکزی افغانستان، مجموعه شعر"حمله حیدری" که در مدح امیرالمومنین علی (علیه‎السلام) توسط فردی به نام "میرزا رفیعا" سروه شده بود، در این شب خوانده می‎شود.
 
بزرگان خانواده‎ نیز در این شب، خورجین افسانه‎ها را باز کرده و برای کوچک‎ترهای خانواده آن را بازگو می‎کنند، افسانه‎هایی که بیش‎ترین بار فرهنگی و تاریخی دارد.
 
شب تصمیم‎های نیک
 
"محمد امان پیکار" یکی از اهالی کابل گفت: در شب یلدا چندین خانواده بزرگ در کنار هم جمع می‎شدند و ضمن بازگو کردن درددل‎ها و احیاناً مشکلات، درصدد پیدا کردن راه‎های بهتر می‌باشند.
 
وی افزود: در این شب ، تصمیم‎های بسیار نیک همانند پیشنهاد ازدواج و حتی تصمیم‎های مشترک دیگر مانند راه‎اندازی تجارت و فعالیت‎های اقتصادی گرفته می‎شود.

 
انتهای پیام/

منبع: فارس
اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
آخرین اخبار