اول چشم‌پزشک، بعد لنز

کسی که استفاده از لنز را انتخاب می‌کند، اولا باید به چشم‌پزشک مراجعه کند تا وی با معاینه‌ و بررسی این که این شخص مستعد ابتلا به عفونت است یا نه و قضاوتی که از وضع، شرایط خاص و احساس نیاز او به لنز انجام می‌دهد، تشخیص دهد شرایط استفاده از لنز را دارد یا نه. دکتر علیپور می‌گوید: چشم‌پزشک حتی بررسی می‌کند که فرد توانایی رعایت نکته‌های لازم را برای مراقبت از لنز و سلامت چشم داشته باشد. علاوه بر‌ این، اگر شخص دچار مشکل چشمی باشد، آن را درمان می‌کند و آموزش‌های لازم را نیز خواهد داد. سرانجام نیز مناسب‌ترین لنز را که مطمئن ‌است کمترین ضرر را برای چشم دارد، تجویز می‌کند.

لنز چندان بی‌خطر هم نیست

به گفته دکتر علیپور، اگر تمام نکته‌های لازم رعایت شود، استفاده از لنز هیچ اشکالی ندارد و فرد می‌تواند از محاسن لنز نسبت به عینک لذت ببرد و کیفیت زندگی‌اش را ارتقا دهد، اما به نکته مهمی هم اشاره می‌کند: استفاده از لنز گاهی باعث بروز مشکلاتی هم می‌شود، مثلا ممکن‌است فرد به محلول‌ها آلرژی نشان دهد و دچار خشکی چشم شود. البته وقتی زیر نظر چشم‌پزشک باشد، علائم خفیف درمان می‌شود و می‌تواند همچنان استفاده از لنز را ادامه دهد، ولی اگر مشکل شدید باشد، ممکن است پزشک تشخیص دهد استفاده از لنز دیگر به صلاح نیست و بیمار باید دوباره عینک بزند.

وقتی مجبور می‌شویم، لنز بزنیم

آنچه تا اینجا گفتیم، روند عادی استفاده از لنز در موارد اختیاری ـ‌ انتخابی است که فرد بتواند عینک نیز بزند، ولی خودش می‌خواهد از لنز استفاده کند، اما در مواردی از نظر چشم‌پزشکی استفاده از لنز ضرورت دارد. این متخصص لنزهای تماسی و عیوب انکساری توضیح می‌دهد: یکی از مهم‌ترین این موارد، در نوزادان و کودکان دچار آب‌مروارید مادرزادی است که جراحی برایشان انجام می‌گیرد.

چشم این بچه‌ها دچار عیب انکساری شدیدی می‌شود و شماره چشم‌هایشان به مثبت 20 و 25 می‌رسد. وی ادامه می‌دهد: بویژه اگر این مشکل در یک چشم کودک باشد، عیب انکساری با عینک قابل اصلاح نیست؛ زیرا اختلاف بین دو چشم به تنبلی شدید چشم منجر خواهد شد. در این صورت به کار بردن لنز از نظر علمی ضروری است. البته باید ظرفیت و آمادگی آن وجود داشته باشد و ارزیابی پزشک این باشد که ضرر این کار بیشتر از منفعت آن نیست.

لنز کودکانه

دکتر علیپور تاکید می‌کند: لنزهای خاصی برای کودکانی که مجبور به استفاده از لنز هستند، وجود دارد و به جای لنز داخل چشمی، لنز روی چشمی برای این بچه‌ها تجویز می‌شود. مراکز فوق‌تخصصی چنین کودکانی را تحت‌نظر می‌گیرند و هر دشواری‌ای وجود داشته باشد، پدر و مادر باید بپذیرند و ملاحظات و بهداشت را حتما رعایت کنند تا فرزندشان دچار تنبلی شدید چشم و در عمل بی‌استفاده ماندن یک چشم نشود. او می‌افزاید: حتی در موارد وجود عیب انکساری در دو چشم هم، لنز بر عینک ارجح است، زیرا کیفیت دید شماره‌های بالا با لنز بهتر از عینک است. عینک با شماره بالا مشکلاتی دارد و در درازمدت از نظر بینایی و زیبایی برای کودک مناسب و خوشایند نیست و لنز قابل تحمل‌تر است.

قوز قرنیه هم لنز می‌خواهد

بیماران دیگری که مجبورند از لنز استفاده کنند، کسانی هستند که قوز قرنیه دارند یا به دنبال ضربه‌ای که به چشم خورده و جوشگاهی که روی قرنیه مانده، خطوط نامنظم روی آن ایجاد شده است. دکتر علیپور توضیح می‌دهد: این بیماران دید با عینک خوبی پیدا نمی‌کنند، ولی وقتی لنز سخت در چشمان قرار می‌گیرد، به دید مفید دست پیدا می‌کنند. این افراد مجبورند از لنز استفاده کنند و اگر حتی برایشان مشکل ایجاد کند، باید به پزشک مراجعه و استفاده از لنز را ادامه دهند.

اصلاح اختلاف شماره دو چشم با لنز

اگر در بیماری اختلاف شماره دو چشم خیلی زیاد باشد، بهتر است از لنز استفاده شود. دکتر علیپور تاکید می‌کند: توجه به این نکته در سنین کودکی به دلیل خطر بروز تنبلی چشم خیلی مهم‌تر است. در بزرگسالان هم اگر به‌دلایلی ضعف چشم تازه ایجاد شده باشد و امکان تجویز عینک به دلیل اختلاف شماره دو چشم نباشد، لنز تماسی ارجح است.

درمان خشکی و پانسمان چشم با لنز

در برخی بیماران هم نه به دلیل عیب انکساری، بلکه به دلیل کمک دیگری که لنزهای خاص می‌توانند به آنها کنند، لنز ضرورت دارد.

دکتر علیپور می‌گوید: مثلا در مبتلایان به خشکی چشم شدید، برخی لنزها می‌تواند با فراهم کردن بالتشک مایع برای لطافت قرنیه و ایجاد سد در مقابل پلک‌هایی که جنسشان تغییر کرده و خشن شده یا مژه‌های زاید پیدا کرده است، سپری برای قرنیه فراهم و کمک کند بیماری زمینه‌ای این افراد کنترل و عوارضش کم شود.

این چشم‌پزشک می‌افزاید: در موارد خاص هم از لنزهای پانسمانی استفاده می‌شود. مثلا بعد از جراحی PRK یا بعد از آسیب قرنیه و گاهی بعضی جراحی‌ها، امکان دارد پزشک به جای پانسمان چشم از لنزهای پانسمانی استفاده کند. این لنزهای نرم بدون شماره است و فرصت ترمیم را به قرنیه می‌دهد.

قانون‌های لنزی

دکتر علیپور معتقد است: قانون این است که کسی که قصد استفاده از لنز دارد یا مجبور است از آن استفاده کند، لنز را از فرد معتبری بگیرد که هنگام تجویز آن، آموزش کافی به او بدهد. حتی مراکزی که حجم زیادی مراجعه‌کننده دارند، بروشورهای آموزشی تهیه کرده‌اند تا مطمئن شوند بیمار به کار بردن لنز را یاد گرفته است. وی تاکید می‌کند: نحوه صحیح بکار بردن لنز، رعایت بهداشت‌ آن با محلول‌های مناسب و... باید مورد به مورد آموزش داده شود و بیماری که از لنز استفاده می‌کند، باید مدام پیگیری و معاینه شود.

لنز طبی رنگی هم داریم

اکنون لنزهای نرم شماره‌دار رنگی هم در بازار وجود دارد، اما دکتر علیپور به نکته مهمی در این باره اشاره می‌کند: در بازار ما در این زمینه محدودیت وجود دارد.

البته خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده، توانسته‌ایم بازار لنزهای شماره‌دار را به سمت مارک‌های معتبرتر و مطمئن‌تر از نظر حفظ سلامت قرنیه سوق بدهیم، اما لنزهای رنگی همچنان بازار آشفته‌ای دارند و برندهای معتبر قابل‌تجویز، سخت‌تر پیدا می‌شوند.

او می‌افزاید: به طور کلی هم لنز شماره‌دار نرم می‌تواند رنگی باشد و هم لنز تزئینی. اگر این لنزها از جنس خوب باشند، مشکلی هم ایجاد نمی‌کند، اما آنچه واقعا در بازار به چشم می‌خورد، آشفتگی است. آرایشگاه‌ها، لنزهایی را برای مشتریان به‌کار می‌برند که معلوم نیست از کجا تهیه شده و فرد مطمئن نیست در گذشته در چشم کسی گذاشته شده یا نه و متاسفانه مواردی از عفونت شدید قرنیه به این دلیل داشته‌ایم.

لنز رنگی تزیینی استفاده کنیم یا نه؟

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش می‌گوید: این که کسی از لنز رنگی استفاده کند، اشکالی ندارد و تمایل به زیبایی و تنوع در همه آدم‌ها وجود دارد، ولی تمام نکته‌های تهیه لنز طبی باید درباره لنز رنگی هم رعایت شود؛ یعنی باید از مرجع معتبر تهیه شود و مارک معتبری باشد، ولی متاسفانه لنز با مارک معتبر در بازار ایران سخت پیدا می‌شود و من خیلی از برندهای موجود در بازار را تایید نمی‌کنم. دکتر علیپور تاکید می‌کند: لنزهای رنگی باید در حداقل زمان ممکن به کار رود و یکبار مصرف نیز باشد. مثلا اگر کسی فقط برای مهمانی می‌خواهد لنز بزند و دیگر معلوم نیست که بخواهد دوباره آن را به کار برد، بهتر است لنز یکبار مصرف استفاده کند.