مديران راضي و طبيعت ناراضي/ رنجي كه "قرخود" از سوء مديريت مي برد

به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران منطقه حفاظت شده قرخود با مساحت 43 هزار و 778 هكتار در استان خراسان شمالي با وجود اين كه يكي از مناطق مهم زيست گونه هاي نادر جانوري محسوب مي شود؛ در سال هاي اخير چندان حال و روز خوشي را تجربه نكرده است.

اين منطقه گونه های شاخص جانوري نظير قوچ و میش اوریال، کل و بز، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای، آهو، کفتار، روباه، شغال، خرگوش، تشی، انواع گربه‌های وحشی، سمور و سنجاب و پرندگانی مانند کبک، تیهو، سیاه سینه، انواع کبوتر و انواع پرندگان شکاری دارد، اما به گواه دوست داران حيات وحش، برخي از مسئولان زيست محيطي و حتي شماري از شكارچيان قديمي، حیات وحش منطقه حفاظت شده قرخود آن گونه كه بايد و شايد مورد حفاظت قرار نمي گيرد.

جولان شكارچيان غيرمجاز در منطقه حفاظت شده قرخود در سايه اهمال مديران حفاظت از حيات وحش، سبب شده تا اين روزها آب خوش از گلوي گونه هاي جانوري اين منطقه پايين نرود.

اگر چه شكار قوچ و ميش در قرخود بيشترين ميزان تعرض و تعدي به حيات وحش اين منطقه را شامل مي شود اما كارشناسان محيط زيست اعتقاد دارند كم شدن شمار اين گونه هاي جانوري و تاثير آن بر چرخه غذايي، تعداد ساير گونه ها را كاهش و حمله جانوران وحشي به دام هاي اهلي را نيز افزايش داده است، مسئله ای که سبب شده برخی افراد خسارت دیده در پاره ای از موارد گونه های گوشت خوار را نیز به هلاکت برسانند.

مدت ها است كه صداي دوست داران محيط زيست مبني بر لزوم حفاظت بيشتر و اصلاح مديريت در اين منطقه حفاظت شده به آسمان برخواسته است، ناله اي كه متاسفانه در دولت گذشته به گوش دلسوزي از طيف مسئول و مدير نرسيد.

در این میان اما مسئولان محیط زیست خراسان شمالی و مدیریت منطقه حفاظت شده قرخود معتقدند که در سال های اخیر روند حفاظت از گونه های حیات وحش این منطقه به صورت چشمگيري بهبود یافته، اگر چه همین مسئولان نیز با قبول برخی ضعف ها، کاستی های موجود را به گردن کمبود نیروی حفاظتی می اندازند.

همه این ها در حالی است که مقایسه سرانگشتی بین آمار ارائه شده در سرشماری سال 82 و سرشماری که سال گذشته انجام شد؛ نشان می دهد در سال های اخیر روند نابودی حیات وحش منطقه بسیار نگران کننده بوده است.

بر اساس آمار اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی، در سرشماری سال 82 در منطقه حفاظت شده قرخود و محدوده شکار ممنوع بهکده رضوی نزدیک به 500 راس قوچ و میش، 50 راس کل و بز و 150 راس نیز آهو سرشماری شده بود.

اما بر اساس اعلام حسین آبسالان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در سرشماری حیات وحش سال گذشته در منطقه حفاظت شده قرخود صرفا 110 راس قوچ و میش شمارش شد و خبری از گونه های آهو و کل و بز نبود.

کاهش حدودا پنج برابری شمار قوچ و میش در کنار نابودی و یا کاهش بسیار شدید شمار آهو و کل و بز در منطقه حفاظت شده قرخود، مسئله ای است که از سوی دوست داران حیات وحش، شکارچیان و شماری از مسئولان حفاظت محیط زیست استان نیز تایید می شود.

سیر قهقرایی نابودی حیات وحش منطقه قرخود

یکی از دوست داران حیات وحش و کارمندان محیط زیست خراسان شمالی در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: ماموران حفاظت محیط زیست و کوهنوردانی که به منطقه حفاظت شده قرخود سرکشی می کنند؛ می دانند که در سال های اخیر مشاهده رد پای قوچ و میش و دیگر گونه های حیات وحش در منطقه و حتی در کنار آبشخورها بسیار مشکل شده است.

وی با این ادعا که با توجه به دستور اداره كل حفاظت محيط زيست خراسان شمالي مبني بر عدم انجام مصاحبه کارمندان با رسانه ها، مایل به افشای نام خود نیست، اظهار می کند: در حالی که مدیریت منطقه حفاظت شده قرخود، بهبود پوشش گیاهی این منطقه را گواهی بر عملکرد مناسب خود در زمینه حفاظت از منطقه می داند، این مسئله در واقع نشان دهنده نابودی گونه های حیات وحش گیاه خوار منطقه حفاظت شده قرخود و در نتیجه افزایش پوشش گیاهی است.

به گفته این فعال زیست محیطی در سال های اخیر در پی شکار بی رویه آهو در این منطقه، شمار این گونه حیات وحش به شدت کاهش یافته و تعداد انگشت شمار باقی مانده نیز منطقه را ترک کرده اند.

وی می افزاید: همچنین به نظر می رسد گونه کل و بز به کلی در این منطقه نابود شده، چرا که حداقل در دو سال اخیر، برخلاف آن چه که از سوی مسئولان محیط زیست استان اعلام می شود؛ هیچ مشاهده ای از این گونه گزارش نشده است.

این کارمند محیط زیست خراسان شمالی با اذعان بر این که شمار ماموران حفاظتی منطقه حفاظت شده قرخود با مساحت این منطقه هم خوانی ندارد، اظهار می کند: متاسفانه به دلیل کمبود نیرو و یا عدم فعالیت مناسب، نیروهای حفاظتی موجود در منطقه قرخود بیش از آنکه سختی صعود به گردنه های کوهستانی این منطقه را به جان بخرند، اقدام به دریافت حکم و بازرسی یخچال های منازل شکارچیان و مظنونان می کنند؛ در حالی که پس از شکار قوچ و میش ها، دیگر کشف لاشه آنها چندان مهم به نظر نمی رسد.

وی می گوید: البته بازرسی منازل شکارچیان بر اساس گزارش های دریافتی، یکی از وظایف نیروها به شمار می رود و جریمه مناسب شکارچیان نیز می تواند بر کاهش شکار غیرمجاز تاثیر داشته باشد اما باید بیشترین توان نیروهای حفاظتی، صرف پیشگیری از شکار گونه های حیات وحش شود.

این فعال محیط زیست عنوان می کند: همچنين در این زمینه نباید نارضایتی شمار زیادی از کارکنان محیط زیست و مناطق حفاظت شده خراسان شمالی از برخوردهای تبعیض آمیز مدیران محیط زیست استان و تشویق و ارائه امتیازهای نابجا و ناحق به برخی کارکنان خاص و همچنین دیگر مسائل حاشیه ای حاکم بر مدیریت حفاظت محیط زیست خراسان شمالی را نادیده گرفت.

وی در ادامه مدیریت سال های اخیر در منطقه حفاظت شده قرخود را یکی دیگر از دلایل سیر قهقرایی حیات وحش این منطقه ذکر و اظهار می کند: برخوردهای نامناسب و فراقانونی با شکارچیان و دامداران علاوه بر این که تعامل موجود بین اهالی روستاهای اطراف منطقه و ماموران محیط زیست را از بین برده، سبب شده تا شماری از شکارچیان و ساکنین روستاها به گمان اشتباه خود، راه تلافی و جبران در پیش گرفته و بیش از گذشته به نابودی حیات وحش بپردازند.

به گفته این کارمند محیط زیست خراسان شمالی هم اکنون پرونده های زیادی از برخوردهای فراقانونی مسئولان منطقه حفاظت شده قرخود با شکارچیان متخلف و در برخی موارد نیز دامداران و کشاورزان عادی در محاکم قضایی استان وجود دارد و برای شماری از این پرونده ها نیز حکم بر علیه مسئولان منطقه قرخود صادر شده است.

سوء مدیریت در کمین قرخود

از حق نگذریم در سال های اخیر متاسفانه روند نابودی حیات وحش در سطح کشور سرعت گرفته بود و از جای جای این سرزمین که روزگاری ذخیره گاه ژنتیکی گونه های جانوری و گیاهی محسوب می شد؛ آمارهای نگران کننده نابودی حیات وحش به گوش می رسید؛ مسئله ای که بسیاری، مدیران ناکارآمد و فاقد دغدغه را مقصر اصلی آن اعلام می کردند.

در مورد منطقه حفاظت شده قرخود نیز مردم بومی منطقه، فعالان زيست محيطي، شکارچیان قدیمی و حتی بسیاری از کارکنان محیط زیست خراسان شمالی، مدیریت محیط زیست استان و در وهله بعد مدیریت منطقه حفاظت شده قرخود را دلیل این روند نابودی نگران کننده می دانند.

یک بازنشسته محیط زیست و دوست دار حیات وحش خراسان شمالی که در سال های اخیر تلاش زیادی برای معرفی گونه های شاخص حیات وحش منطقه قرخود کرده است، در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: در سال های اخیر و در پی تغییر مدیریت منطقه حفاظت شده قرخود، برخوردهای نامناسبت و فراقانونی با دامداران، کشاورزان و شکارچیان متخلف روستاهای منطقه سبب شده تا نه تنها از میزان شکار غیرمجاز در قرخود کاسته نشود بلکه شکارچیانی که غالب آنها تقریبا هیچ گونه آموزش و ارشاد زیست محیطی موثری نشده اند؛ جری تر شده و بدون رحم و مروت به روی گونه های حیات وحش آتش بگشایند.

گل محمد پاکدین با تاکید بر این که می بایست با شکارچیان غیرمجاز و متخلفان برخورد قانونی سازنده صورت گیرد، اظهار می کند: در این زمینه انجام اقدامات فراقانونی و برخوردهای خشن و غیرسازنده نه تنها تاثیر مثبت ندارد بلکه تعامل بین مردم محلی و مسئولان زیست محیطی را کاهش داده و این مسئله نیز به تبع خود اثرات جبران ناپذیری بر منطقه می گذارد.

به گفته وی مجموع اقدامات و تعاملات نامناسب در چند سال اخیر سبب شده که شمار گونه های حیات وحش منطقه حفاظت شده قرخود به شدت کاهش یابد، به گونه ای که اکنون با ساعت ها گشت زنی در منطقه، امکان مشاهده گروه های چند ده تایی قوچ و میش میسر نمی شود و آهو و کل و بز نیز که به طور کلی به نظر می رسد دیگر در منطقه وجود ندارند.

مسئول منطقه حفاظت شده قرخود: قرخود رو به نابودی است!

در این میان اما مسئول منطقه حفاظت شده قرخود نیز در گفتگو با خبرنگار  با اشاره به این که حفاظت از این منطقه با مساحت 43 هزار هکتار به همراه 20 هزار هکتار منطقه شکار ممنوع بهکده رضوی تنها با استفاده از هفت نیروی حفاظتی انجام می شود، می گوید: حراست مناسب از قرخود نیازمند شمار بیشتری از نیروهای حفاظتی است.

محمدحسین صالحی با تایید تلویحی کاهش شدید شمار گونه های کل و بز در منطقه حفاظت شده قرخود و خروج آهو از این منطقه، مدعی است که این گونه ها به کلی نابود نشده اند و خود وی در گشت زنی های اخیر چهار راس کل و بز را مشاهده کرده و در هفته های گذشته نیز هفت راس آهو در این منطقه دیده شده است.

وي با اشاره به اين كه همچنين براي مدت هاي مديدي گمان مي رفت پرنده هوبره نيز در منطقه نابود شده است، اظهار مي كند: در هفته هاي اخير كشف يك لاشه هوبره از شكارچيان غيرمجاز نشان داد كه اين گونه هنوز نابود نشده است!.

صالحي عنوان مي كند: به عنوان مسئول منطقه حفاظت شده قرخود انكار نمي كنم كه اين منطقه از نظر حيات وحش رو به انقراض است اما عامل اين انقراض دو مسئله وجود دام مازاد و شكارچيان غيرمجاز است كه در سايه كمبود نيروهاي حفاظتي، يكه تازي مي كنند.

وي با اشاره به اين كه منطقه حفاظت شده قرخود به همراه منطقه شكار ممنوع بهكده رضوي بيش از 63 هزار هكتار مساحت دارد، مي افزايد: هم اكنون از چهار پاسگاه موجود در اين مناطق، تنها دو پاسگاه فعال بوده و حفاظت از اين محدوده وسيع نيز بر عهده هفت نفر نيرو است.

به گفته صالحي در حال حاضر در مجموع براي حفاظت از منطقه قرخود و بهكده رضوي هفت نيروي حفاظتي و سه نيروي اداري سازماندهي شده و ما تلاش مي كنيم با وجود كمبود نيرو، از حيات وحش منطقه به صورت مناسب حفاظت كنيم.

وي با بيان اين كه در سال هاي اخير تعداد دستگيري شكارچيان غيرمجاز در منطقه افزايش چشمگيري يافته و سخت گيري ها در اين زمينه نيز بيشتر شده است، اظهار مي كند: اين موفقيت در سايه تلاش شبانه روزي ماموران حفاظتي منطقه قرخود به دست آمده است.

صالحي مي گويد: منطقه حفاظت شده قرخود ظرفيت فراواني براي رشد و افزايش شمار گونه هاي مختلف حيات وحش دارد اما براي حصول به اين نتايج، مي بايد معضل كمبود نيروي انساني مرتفع شود.

وي در پاسخ به نتايج سرشماري هاي انجام شده در منطقه حفاظت شده قرخود، اظهار مي كند كه سرشماري هاي انجام شده غيردقيق بوده و آنها را قبول ندارد.

اين مسئول مي گويد: اگر سرشماري پاييزه حيات وحش در اوايل پاييز كه هنوز دام وارد منطقه نشده انجام شود؛ مشاهدات بهتر و بيشتري از حيات وحش خواهيم داشت، در صورتي كه سرشماري هاي صورت گرفته در سال هاي اخير، پس از ورود دام به منطقه و بالطبع خروج شماري از گونه هاي حيات وحش انجام شده است.

وي از ارائه نتايج سرشماري هاي انجام شده در منطقه حفاظت شده قرخود امتناع مي كند و با بيان اين كه رسانه اي شدن اين آمارها از سوي مديريت حفاظت محيط زيست خراسان شمالي منع شده است، تنها به اين نكته بسنده مي كند كه شمار گونه هاي شاخص حيات وحش در منطقه از جمله قوچ و ميش، با توجه به وسعت آن اندك است.

صالحي همچنين در پاسخ به انتقادات مطرح شده پيرامون عملكرد وي به عنوان مسئول منطقه حفاظت شده قرخود، عنوان مي كند: كار اجرايي همواره در معرض نقد بوده و با توجه به اين كه بنا بر وظيفه همواره شكارچيان غيرمجاز را دستگير مي كنيم، در اين ميان عده اي خرسند و شماري نيز ناراحت شده و شروع به انتقاد مي كنند.

وي با اشاره به اين كه پنج سال از عمر خود را صرف حفاظت از منطقه قرخود كرده است، مي گويد: در قرخود، منطقه امن تعريف نشده و با توجه به وجود دام مازاد و شكارچيان غيرمجاز و برخورد ماموران با آنها، عده اي در برابر عملكرد مديريت منطقه حفاظت شده قرخود موضع گيري كرده و اقدامات انجام شده را زير سوال مي برند.

صالحي عنوان مي كند: بعد از دستگيري شكارچيان غيرمجاز و يا برخورد با دامداران متخلف، آنها به هر نحوي مي خواهند خود را در مجامع قضايي بي گناه جلوه داده و با نسبت دادن اتهام برخوردهاي غيرقانوني و ضرب و شتم از سوي ماموران، روند طبيعي پرونده را مختل كنند./ش