به گزارش باشگاه خبرنگاران به نقل از روابط عمومی و امور بین الملل سازمان اوقاف و امور خیریه، حجت الاسلام سید مصطفی میرلوحی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام در باره با همایش ملی « وقف، حماسه اقتصادی و سبک زندگی اسلامی» گفت: سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در سال‌های اخیر نسبت به مسئله فرهنگ‌سازی در خصوص وقف توجه ویژه داشته و با در نظر گرفتن نیازهای روز و مقتضیات فرهنگی و اجتماعی و نیازهای مردم، همایش‌ها و فعالیت های تحقیقاتی را در این زمینه برنامه ریزی و اجرا کرده است که برخی از آنها از جمله همایش ملی «وقف» در اصفهان با همکاری دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد . همچنین پژوهش ها و تحقیقاتی در رابطه با حیات ائمه معصومین (ع) که کمتر مورد توجه قرار گرفته بخصوص دو امام مدفون در سامرا را در دستور کار قرار داده است.

وی افزود: یکی از اقدامات خوب سازمان اوقاف در این میان، برگزاری همایش‌های علمی، کم‌سروصدا و کم‌هزینه به همت دانشگاه امام صادق (ع) و دفتر اعزام مبلغ این دانشگاه با همکاری سایر دانشگاه‌ها و نهادهای کشور از جمله دانشگاه تهران بوده است که مجموعه مقالات بسیار مفید و پرارجی را به جامعه علمی کشور ارایه کرد.

·        درمان مشکلات امروز جامعه؛ بازگشت به سبک زندگی اسلامی

حجت الاسلام میرلوحی در تبیین ضرورت برگزاری همایشی با عنوان «وقف، حماسه اقتصادی و سبک زندگی اسلامی » گفت: امسال با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با لزوم تحقق حماسه اقتصادی و تأکیدات ایشان در سخنرانی‌ در خراسان شمالی درباره لزوم پرداختن به سبک زندگی اسلامی، برپایی چنین همایشی ضرورت داشت چرا که درمان بسیاری از دردهای اجتماعی امروز ما مانند مشکل طلاق و اختلافات خانوادگی که در اثر اخلاق‌های غیراسلامی گریبان‌گیر جامعه ما شده یا مظاهر اسراف، تجمل، تکاثر و به رخ کشیدن ثروت و دارایی، بازگشت به سبک زندگی اسلامی است. موضوع وقف نیز در سبک زندگی اسلامی از جایگاه والایی برخوردار است.

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام با اشاره به منزلت و جایگاه موضوع وقف در آموزه های دینی تصریح کرد: موضوع وقف بارها در کتب فقهی ما به صورت مفصل مورد توجه قرار گرفته و در آیات قرآن و در سیره ائمه علیهم السلام نیز به آن اشاره شده است. وقف عبارت است از اینکه انسان مالی را حبس کرده و اجازه از بین رفتن آن را نمی‌دهد و فواید آن را برای امور خیریه وقف می‌کند و بر اساس آیه صریح قرآن فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ «هیچ‌کس حق ندارد وقف را تغییر دهد».

وی در همین رابطه افزود: انسانی پس از سال‌ها تلاش چیز عام‌المنفعه‌ای را برای اشخاص معین یا عموم مردم وقف می‌کند و ما نمونه‌های حتی هزار ساله از این موضوع را در کشور خود شاهد هستیم. همچنان که یک بانوی نیک‌اندیش 600 سال پیش مسجدی به نام گوهرشاد را در مشهد بنا و وقف عموم کرد و تاکنون شش قرن است که زوار امام رضا (ع) در این مسجد نماز می‌خوانند. یا حوزه‌های علمیه، مهدیه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز خیریه، دارالشفاءها و حسینیه‌هایی که با نیت‌های مختلف برای عموم وقف شده است.

حجت الاسلام میر لوحی در بیان نقش وقف در اقتصاد اسلامی یادآور شد: جایگاه وقف در اقتصاد اسلامی جایگاه رفیعی است که به لحاظ معرفتی، عرفانی، فرهنگی و فقهی از منزلت بزرگ و والایی برخوردار است. در قرآن و روایات معصومین (ع) غالبا هر جا نام ایمان ذکر می‌شود به دنبال آن عمل نیز عنوان شده است و صرف ایمان و باور کافی نیست. از سوی دیگر هر جا که عمل صالحی بیان می‌شود بلافاصله پس از آن به موضوع نماز و زکات و پرداخت‌های مالی اشاره شده است که شامل خمس، زکات واجب مالی و جانی مانند انواع انفاق می‌شود. و یکی از مصادیق انفاق فی سبیل‌الله و احسان در راه خدا «وقف» است.

وقف یک عمل حاشیه ای نیست بلکه مبنای بقای اسلام است

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: از جمله مزایای وقف که گاه باعث ترجیح و رجحان آن نسبت به احسان می شود آنست که در احسان گاه انسان مالی را به نیازمندی می‌بخشد و این مال مصرف شده و به اتمام می‌رسد اما در وقف چون اصل مال وقف می‌شود بقا و پایایی دارد که در انفاق‌های دیگر این را نمی‌بینیم. بر اساس آموزه‌های اسلامی، انفاق و صدقه 10 برابر پاداش دارد اما قرض‌الحسنه 18 برابر. وقف نیز همین گونه است، بعنوان مثال اگر مبلغی را که گوهرشاد بانو شش قرن پیش مسجد گوهرشاد را با آن ساخت به فقرا و گرسنگان می‌بخشید این مبلغ مورد مصرف قرار گرفته و تمام می‌شد و آثار تربیتی، اخلاقی، فرهنگی و تبلیغی آن امروز به ما نمی‌رسید. اما با ساختن مسجد و وقف آن برکات آن امروز به میلیون‌ها نفر رسیده است و همچنان نیز این روند ادامه دارد.

حجت الاسلام میرلوحی افزود: آنچه که در سیره اهل بیت (ع) به ما یاد داده شده است آنست که تلاش کنیم تا اعمال‌ ما مبارک باشد یعنی برکت و خیر آن دیگران را نیز شامل شود. اگر خیر انسان به 10 نفر برسد حتما بهتر از یک نفر است و هرچه این عمل خیر عام‌المنفعه‌تر باشد از نظر قرآن مبارک‌تر و پربرکت‌تر است.

وی یادآور شد: برکت دو رکن اساسی دارد، یکی کثیرالفایده‌بودن و دیگری دوام و بقا داشتن این فایده، اینکه انسان عملی را انجام دهد که به جای یک سال و چند سال قرن‌ها دوام داشته باشد و تنها به یک یا 10 یا 100 نفر محدود نشود بلکه خیر آن میلیون‌ها انسان را دربر بگیرد. در همین راستا وقف یکی از ارکان اقتصادی جامعه اسلامی است که پس از نماز در رأس واجبات عملی و انفاق‌های مالی قرار دارد، بنابراین نباید وقف را عملی جزیی تصور کرد که تنها به امید ثواب انجام می‌شود بلکه بقای اسلام و مکتب اهل بیت بر پایه وقف استوار است، بنابراین وقف یک کار تفریحی و حاشیه‌ای نیست.

 میراث 1400 ساله شیعه

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام گفت: امام خمینی (ره) فرمود: این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگاه داشته است اگر عزاداری اهل بیت نبود امروزی اثری از اسلام باقی نمی‌ماند اما همین محرم و صفر به واسطه چه چیزی زنده مانده است؟ چرا پس از 1400 سال نهضت امام حسین (ع) همچنان زنده و پویا است؟ بخش مهمی از آنچه که نهضت حضرت ابا عبدالله (ع) را زنده نگاه داشته است، فرهنگ وقف است، فرهنگی که ما از ائمه (ع) آموخته ایم. این عزاداری‌ها، پرچم‌ها، حسینیه‌ها، اطعام‌ها، خیرات و برکات بی شماری را برای جامعه بدنبال دارند که بخشی از آن به برکت وقف امکان‌پذیر است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: بسیاری از ما به خاطر داریم که آموزش‌ قرآن کریم در گذشته در کشور ما از مجالس عزاداری امام حسین (ع) آغاز می‌شد و این میراث 1400 ساله شیعه است. مجالس عزای امام حسین (ع) را حضرت صادق و حضرت باقر (ع) تأسیس کردند و موقوفاتی که برای این مجالس از زمان ائمه تاکنون در نظر گرفته شده از نخلستان‌های مدینه تا وقف‌های امروزی تأثیر بسزایی در حفظ فرهنگ اسلام و تشیع داشته است. امروز حتی هیئاتی با 150 سال قدمت دیده می‌شود و مردم نسل اندر نسل موقوفاتی برای این مجالس داشته اند.

حجت الاسلام میرلوحی تاکید کرد: موضوع وقف تنها منحصر به ایران نیست در سایر کشورها از جمله در عراق و در مسیر کربلا نیز حسینیه‌های فراوانی برای زایران اباعبد الله الحسین علیه السلام وقف شده است و آغازگر این حرکت نیز شخص ابا عبدالله (ع) بود چرا که حضرت در روز دوم محرم که به کربلا رسیدند بر طبق روایات زمین‌های اطراف کربلا را به مساحت 4 میل در 4 میل از اطراف خریداری و وقف زایران کردند. اینکه کشتی هدایت حسین علیه السلام همچنان پس از 1400 سال برقرار است به برکت فرهنگ وقف امکان‌پذیر شده و در میان موقوفات فراوانی که در کشور ما وجود دارد بخش مهمی از موقوفات به حضرت سیدالشهدا (ع) اختصاص دارد.

نقش وقف در حفظ اقتصاد کشور

استاد و عضو هيات علمي دانشگاه امام صادق عليه السلام افزود: مسئله وقف در عقايد، باورها، فرهنگ و خون و پوست و گوشت شيعه رگ و ريشه دارد. در شرايط امروز که کشور ما به حرکت‌هاي سياسي اقتصادي حماسي براي مقاومت در برابر دشمنان نياز دارد ما محتاج يک نهضت حسيني هستيم. امروز آحاد مردم ما مي‌توانند با استفاده از ابزار وقف در حفظ اقتصاد کشور نقشي تأثيرگذار داشته باشند. تلاش کنيم تا براي رسيدگي به افرادي که در نيازهاي اوليه زندگي خود يا براي درمان بيماري‌هاي صعب‌العلاج نياز به کمک ديگران دارند از طريق وقف وارد ميدان شده و حرکتي مقاومتي و حماسي که در عين حال مي‌تواند از نظر فرهنگي و تربيتي سبک زندگي جامعه ما را متحول کند، به ثمر برسانيم.

حجت السلام ميرلوحي گفت: امروز بسياري از دانشگاه‌ها و حوزه‌هاي علميه ما با کمبود حجره و خوابگاه مواجه هستند. سبک زندگي اسلامي اقتضا مي‌کند که افراد از مواهب و عطاياي الهي به ميزاني که نياز دارند، بهره‌مند شوند و آنچه را که فراتر از نيازهاي آنهاست در عرصه‌هاي مختلف وقف کنند. وقف‌کردن مسکن براي دانشجويان يا طلاب علوم ديني هم نوعي خيرات است و هم الماني از المان‌هاي سبک زندگي اسلامي. چرا که خداوند بندگان خود را با نعمت‌ها و عطايايي که در اختيار آنها قرار داده، مي‌آزمايد.

وقف، عامل شکوفايي تمدن اسلامي

وي خاطرنشان کرد: در همين رابطه يکي از موقوفات پربرکتي که مي‌توان به آن اشاره کرد حوزه علميه مروي است که قريب به 205 يا 206 سال پيش در ايام ولادت امام هشتم (ع) توسط مرحوم حاج محمدحسين مروي وقف و توسط حضرت امام به فيضيه تهران معروف شد. اين مدرسه مهم‌ترين و باسابقه‌ترين حوزه علميه تهران است که محل اقامت و درس و بحث بزرگان، حکما و علما در دو قرن اخير بوده است. مرحوم آشتياني، مرحوم کني، سيدحسن مدرس و بزرگاني از اعاظم علماي تهران در اين حوزه درس خوانده يا تدريس کرده‌اند. حال اگر مرحوم مروي اين ملک را تبديل به کاخ مي‌کرد چند سال باقي مي‌ماند اما امروز نام اين موقوفه پس از 205 سال همچنان باقي است. همچنين آيت‌الله جوادي آملي، آيت‌الله حسن‌زاده آملي، آيت‌الله مهدوي کني و آيت‌الله شعراني از علما و دانشمنداني هستند که در اين مدرسه تربيت شده و به خاندان پيامبر (ص) خدمت کرده‌اند، بنابراين ساختن مسجد، حسينيه، فاطميه و دارالقرآن يا دارالتحفيظ براي حفظ قرآن و وقف آنها سيره ائمه و علماي ما بوده است.

اين استاد دانشگاه تصريح کرد: در طول تاريخ هر جا فرهنگ وقف توسعه داشته است فرهنگ تشيع و فرهنگ اسلام نيز به رشد و شکوفايي چشم‌گيري رسيده و بسياري از مظاهر شکوفايي تمدن اسلامي را مي‌توان مرهون اين عمل خداپسندانه دانست.

وی افزود: ساختن بیمارستان، دارالشفاء مدرسه، حوزه و دانشگاه یا دارالقرآن سیره ائمه و علمای بزرگ ما بوده است. به طور کلی هر جا فرهنگ وقف توسعه یافته به رشد و توسعه اقتصادی آن منطقه نیز منجر شده است، به عنوان نمونه یک نکته مهم در سبک زندگی اسلامی که می‌توان به آن اشاره کرد مظاهر شکوفایی تمدن اسلامی در شهر اصفهان و در دوران اوج اقتدار صفوی است. دوره‌ای که همه جا مسجدمحوری و قبله‌گاه حرکت مردم در همه امور مسجد است. آنچنان که در میدان امام شهر اصفهان می‌بینیم که مسجد در قبله‌گاه میدان و جایگاه تمدن پرشکوه اسلامی است و در کنار آن مدرسه علمیه و همجوار با آن نیز بازار پررونق 400 ساله‌ای به چشم می‌خورد.

در این عصر مثلث مسجد، حوزه و بازار بزرگ‌ترین مقاومت‌ها را در برابر استعمار و استبداد دارد. چرا که از هزار سال گذشته تا کنون برخلاف علمای اهل سنت که از طرف سلاطین منسوب می شدند علما و مراجع شیعه به برکت سنت وقف هرگز منسوب از سوی سلاطین و پادشاهان نبوده‌اند و حوزه‌های علمیه و مساجد در طول هزار سال گذشته از طریق وقف و حمایت‌های مردمی بخصوص بازار پابرجا بوده و توانسته است در مقابل سلاطین و حکومت‌ها بایستد.

حجت الاسلام میرلوحی تصریح کرد: امروز بزرگ‌ترین مفتی عالم اهل سنت در الازهر مصر، حکم انتساب خود را از حسنی مبارک دریافت می‌کند اما مراجع شیعه در طول هزار سال گذشته هرگز از سوی پادشاهان و حکومت‌ها منسوب نشده‌اند حتی در زمان کنونی که حکومت، حکومت اسلامی است مراجع ما هیچ وابستگی به دولت اسلامی نیز ندارند. بلکه مرجع تقلید یک شخصیت مستقل بوده و مدارس علمیه بر اساس سنت وقف از طریق وجوهات شرعیه و با تکیه بر حمایت‌های مردمی بخصوص متدینین بازار هر شهر اداره می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام با اشاره به نوعی تفکر نادرست در میان برخی از روشنفکران یادآور شد: پیش از انقلاب اسلامی تصور می‌شد علمای بزرگی مانند علامه مجلسی، شیخ طوسی یا محقق کرکی که در دربار صفوی رفت و آمد داشتند، ریزه‌خوار دربار بوده‌اند اما امام خمینی (ره) پاسخ قاطعی به این تفکرات داده و فرمودند: روشنفکران ما اشتباه می‌کنند، درباری‌ها محتاج عنایت و توجه علما بوده‌اند.

وی افزود: ای موضوع که در گذشته کمربند پادشاهی توسط علما و بزرگان برای سلاطین ‌بسته می شد و یا اذن جنگ توسط مراجع و علما به پادشاه داده می شد، مانند مرحوم کاشف الغطا و محقق کرکی که برای جنگ ایران با روس اجازه شرعی به دولت دادند، نشان از آن دارد که پادشاهان محتاج اذن جهاد مرجع بوده‌اند و حتی شاه در تنفیذ مشروعیت خود محتاج تأیید مرجع تقلید بوده است.شبیه آنچه که امروز در کشور ما صورت می‌گیرد و رییس‌ جمهور مشروعیت خود را با تنفیذ رهبر و مرجع دینی دریافت می‌کند. بنابراین روحانیت شیعه و سبک زندگی علمای شیعه به برکت سنت وقف تبدیل به یک جریان مردمی شده است که در دل متدینین و اهل مسجد جای دارد و نظام جمهوری اسلامی و اصل انقلاب نیز از فرزندان این حرکت مقدس است.

حجت الاسلام میرلوحی خاطرنشان کرد: با توجه به دلیل اهمیت وقف، سفارش مقام معظم رهبری بر تحقق حماسه اقتصادی و تأکیدات ایشان بر سبک زندگی اسلامی بر آن شدیم که همایش وقف حماسه اقتصادی و سبک زندگی اسلامی را در پنج محور برگزار کنیم. امروز عصر رسانه و ارتباطات است و اگر بتوانیم با بهره‌مندی از رسانه‌های گروهی و اجتماعی این موضوع را در جامعه نهادینه کنیم می‌توانیم شاهد برگ زرین دیگری از خدمات فرهنگی و علمی سازمان اوقاف باشیم.

وی در بخش دیگری از سخنان هود با اشاره به نیاز به وقف های نوین و توجه به اقتضاءات امروز جامعه گفت: مصادیق وقف تنها ساختن آب‌انبار و امثال آن که در گذشته مورد نیاز بود، نیست؛ امروز نیازهای بی‌شماری چه در عرصه اقتصادی و چه در عرصه فرهنگی، علمی و اجتماعی وجود دارد که از نیازهای دوران گذشته بسیار شدیدتر است. وقف کتاب، در 100 سال گذشته مصداق کار فرهنگی محسوب می شد چرا که کتاب بسیار کم بود و در حالات بزرگان از جمله حضرت امام خمینی نقل شده است که برای مطالعه از مرحوم آیت الله بهجت کتاب‌های ایشان را به امانت گرفتند و در چنین شرایطی وقف کتاب از سنت‌های حسنه محسوب می‌شد.

اما امروز با توجه به حرکت نرم‌افزاری و امکاناتی که در این عرصه وجود دارد می‌توان با یک ابزار ساده مانند فلش یا سی‌دی پنج هزار کتاب بزرگ را در اختیار داشت و از تمام آنها در یک فضای کوچک و محدود بهره برد. نسل جدید مطالعات خود را از طریق لپ‌تاپ و تبلت یا امثال آن دنبال می‌کند و امروز فضاهایی مانند دانشگاه امام صادق (ع) که امکان ارتباط همزمان با چند کشور دنیا و دانشگاه‌های معتبر سراسر جهان را از طریق ویدیوپروژکتور دارد نیازمند تجهیزات مورد نیاز در این عرصه است.

در وقف نیز فرزند زمان خود باشیم

وی تصریح کرد: برخی مؤسسات، نرم‌افزارهای علمی و تحقیقاتی مطلوبی تولید میی کنندکه قیمت آنها باهم متفاوت است اما دانشجویا طلبه ما نمی‌تواند این نرم‌افزارها را تهیه کند، بنابراین افراد خیر و نیک‌اندیش می‌توانند چنین نرم‌افزارهایی را خریداری کرده و برای کتابخانه‌های دانشگاه‌ها یا حوزه‌های علمیه وقف کنند و یا کل امتیاز یک نرم‌افزار را خریداری کرده و وقف نمایند.

از جمله وقف‌هایی که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد آثار و کتاب‌های حجت‌الاسلام قرائتی یا مفاتیح‌ الجنان شیخ عباس قمی است که هیچ‌گونه حق تألیف، مولف و غیره برای آنها در نظر گرفته نشده است.

شیخ عباس قمی مال و دارایی از خود وقف نکرده است بلکه تنها کتابی را وقف کرده و خدا نیز به این وقف برکت داده و امروز میلیون‌ها انسان در ایام مختلف از رمضان و محرم در اماکن مختلف مانند مسجد یا حرم‌های ائمه و یا هر جایی که دعا و توسلی برپا می‌شود از این کتاب استفاده می‌کنند. ما باید در وقف نیز فرزند زمان خود باشیم، وقف‌های مورد نیاز جامعه اسلامی را شناسایی کنیم، به عنوان مثال در گذشته رسم بود که مراسم ازدواج در خانه‌ها برگزار می‌شد اما امروز هزینه‌های فراوان برای سالن‌های اختصاص‌یافته به این امر یکی از معضلات بزرگ جوانان است. در همین زمینه افراد خیر می‌توانند سالن‌هایی را با شرایط لازم تأسیس کرده و برای ازدواج جوانان وقف کنند.

جوانان و افراد خوش‌ذوق جامعه ما می‌توانند در راستای سه محور وقف، حماسه اقتصادی و سبک زندگی اسلامی که محورهای مهم در رهنمود مقام معظم رهبری هستند، ایده‌پردازی کنند و برای رفع این مشکلات موجود در جامعه طرح‌ها و برنامه‌های جدیدی ارایه دهند، بنابراین نباید از این سنت حسنه بی‌تفاوت عبور کرد.

عمل وقف با بخشنامه و یا تحکم انجام نمی‌شود بلکه فرد باید با رضایت دل این کار را انجام دهد، بنابراین رسانه‌ها، منابع، مساجد و تریبون‌های دینی می‌بایست به کمک آمده و مومنان را نسبت به این موضوع متوجه کنند.

حجت الاسلام میرلوحی گفت: همچنین رسانه‌های جمعی می‌توانند با برجسته‌کردن موقوفه‌های جدید مردم را در این رابطه تشویق کنند برای تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف اقدامات زیادی انجام شده است اما فرهنگ اهتمام به وقف و پاسداشت موقوفات غیر از زبان و لفظ باید در عمل در کشور اجرا شود. امروز متأسفانه هنوز موقوفه‌هایی با بیش از 100 سال سابقه در اختیار غاصبان است و متولیان وقف سال‌هاست تلاش می‌کنند تا آنها را به مسیر صحیح بازگرداندند اما دستگاه‌های اجرایی و قضایی کشور همکاری‌ لازم را در این زمینه ندارند، به عنوان یک نمونه کوچک می‌توان به مدرسه مروی اشاره کرد که خانه مرحوم مروی نیز بر اساس وقف‌نامه برای استفاده طلاب وقف شده است اما در زمان رضاشاه که بیشتر مساجد و حوزه‌های علمیه را از بین برد یکی از اقدامات ننگین او این بود که مدرسه مروی را به دانش‌سرا و صنایع مستضرفه تبدیل کرد. ما با علم و دانش و یا ساختن دانشگاه یا دانشسرا مخالف نیستیم اما وقتی مجموعه‌ای برای حوزه علمیه وقف می‌شود کسی حق تغییر این وقف را ندارد همچنان که وقفی که برای مسجد انجام می‌شود نمی‌توان به حسینیه تبدیل کرد، بنابراین وقتی مردم ببینند موقوفه‌ای پس از سال‌ها احیا شده و در مسیر نیت واقف مورد استفاده قرار می‌گیرد، تشویق شده و امیدوار می‌شوند که دولت اسلامی از حق آنها دفاع می‌کند.

با توجه به روایت امام صادق (ع) که فرمود مردم را به غیر زبان‌تان به دین دعوت کنید شعار دادن صرف کافی نیست بلکه اگر مردم در عمل ببینند که به وقف عمل می‌شود این بزرگ‌ترین تشویق خواهد بود./