به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،  در حال صحبت کردن با همکارم در محل کارم هستم که صداي رسيدن پيامک وادارم مي کند تلفن همراهم را نگاه کنم، پيامکي که منتظر دريافت آن هستم، هنوز نرسيده است ولي دوست عزيزي پيامک تبريک عيد قربان برايم فرستاده که لبخندي به من هديه کرد.

هنوز چند جمله ديگر از صحبت نگذشته است که دوباره تلفن همراه خبر از رسيدن پيامک ديگري مي دهد و من که همچنان منتظر خبر خاصي هستم، خيلي زود به گوشي نگاه مي کنم و اين بار اخم هايم در هم مي رود. اين پيامک نه تنها، خبر مورد انتظارم نبود بلکه براي چندمين بار پيامک تبليغاتي بود که گاهي در روز بارها ارسال مي شود.

نتيجه ارسال اين همه پيامک اين شده که به محض ديدن اين پيامک ها بلافاصله آن را حذف مي کنم! راستي اين موضوع پيامک هم براي خودش عالمي دارد! در طول روز ارتباطات زيادي از طريق تلفن همراه و به ويژه ارسال پيامک برقرار مي شود، نقش و کارکرد اين پيامک ها چيست؟ چه تاثيري بر روابط افراد گذاشته است؟ و آيا فناوري پيامک کمکي براي انسان بوده است يا خير ؟

نظرات مردم

اکرم ۳۲ ساله ترجيح مي دهد ارتباطاتش را براساس ارسال پيامک تنظيم نکند، او مي گويد: معمولاً در طول روز و در حد بسيار محدودي براي همسرم پيامک مي فرستم آن هم براي يادآوري نکته يا مسئله اي مهم و ترجيح مي دهم به صورت تلفني با او يا افراد ديگر گفت وگو کنم. اکرم گاهي در مناسبت هاي مذهبي براي افراد محدود و خاصي پيامک تبريک يا تسليت مي فرستد و بيشتر در عيد نوروز اين کار را مي کند.

 همسر او نيز بيشترين پيامک هاي مناسبتي را در آغاز سال جديد و عيد غدير براي ديگران ارسال مي کند. اکرم يک خاطره خوب هم از ارتباطات پيامکي اش دارد و آن را اين طور بيان مي کند: از طريق يکي از دوستانم شماره تماس يکي از معلمان قديمي را پيدا کردم و الان مدت هاست که با پيامک هايي بسيار کوتاه از حال ايشان باخبرم و بدون اين که با گذشت سال هاي زياد صداي او را بشنوم با او ارتباط دارم تا حدي که به تازگي در مراسم سوگواري و فوت مادرم شرکت کردند و اين براي من بسيار ارزشمند بود.

محمد، ۴۲ ساله بخش زيادي از ارتباطش از طريق گفت وگو با تلفن همراه است و چندان از ارسال پيامک استقبال نمي کند. مهدي، پسر ۱۸ ساله نيز به جاي فرستادن پيامک، ترجيح مي دهد با گوشي همراهش بازي کند چون جذاب تر است.

محبوبه، ۳۰ ساله نيز مي گويد: گاهي مجبور مي شوم پيامک زيادي براي ديگران بفرستم و اين اجبار شايد در ارسال پيام هاي تبريک باشد ولي اين کار فقط به خاطر حفظ ارتباطم با ديگران است وگرنه چون تعدادشان زياد است از هزينه هايي که برايم ايجاد مي کند واقعاً نگرانم، چون من با افراد زيادي در ارتباط هستم.محتواي پيامک ها هم نکته قابل توجهي است. اکرم در ادامه صحبت هايش مي گويد: اصلا اهل لطيفه فرستادن نيستم مگر مورد خاصي باشد که مطمئن باشم اين لطيفه مورد توجه يکي از دوستانم قرار مي گيرد و برايش مي فرستم ولي اين کار بسيار به ندرت اتفاق مي افتد.

مريم ۲۵ ساله و دانشجوست، او مي گويد: اگر لطيفه جالب و جذابي به دستم برسد حتماً براي بقيه مي فرستم و با دوستانم مدام در حال رد و بدل کردن پيامک هستيم.

اين مسئله که پيامک توانسته در سطح گسترده اي در طبقات مختلف جامعه جاي خود را باز کند قابل انکار نيست وقتي هزينه هاي ارتباط افراد با يکديگر تا حد قابل ملاحظه اي افزايش پيدا مي کند از پديده ارزان، آسان و سريعي مثل پيامک، استقبال زيادي مي شود.

هزينه ارتباط افراد با يکديگر تنها شامل هزينه قبض تلفن همراه يا ثابت آن ها نيست. امروزه به خاطر مشغول بودن شديد افراد و گرفتاري هاي روزمره زندگي گاهي حتي با گذشت زمان طولاني، آن ها نامي هم از يکديگر نمي برند و حلقه ارتباط خواهران و برادران که اعضاي يک خانواده اند هر روز گسسته تر مي شود، گاهي براي برقراري ارتباط ساده مجبور مي شوند از وقت و زمان خود و ناديده گرفتن بخشي از کارهايشان هزينه کنند که البته اگر نگرش هاي ما کمي متفاوت بود درمي يافتيم اين گونه هزينه ها در واقع سرمايه گذاري براي روابطي استوار در زندگي است.

پيامک گاهي مانعي براي ديدار حضوري شده است

متاسفانه برخي نيز ارتباط را با دعوت و مهماني يکي مي دانند و هزينه هاي حاصل از تشريفات اين نوع ارتباط را زياد برآورد مي کنند و به اين ترتيب به نظر مي رسد پيامک مي تواند نقش تسهيل کننده اي در اين ميان ايفا کند. از سوي ديگر بهره مندي از پيامک با همه کارکرد هاي مثبتي که در تسهيل ارتباطات دارد گاهي مانعي براي ديدار حضوري يکديگر شده است.

بي ترديد پيامک ها بايد حدود آداب اجتماعي و اخلاقي را پاسداري کند و اگر پيامک بر عمق بخشيدن به روابط اجتماعي موثر افتد و در بالا رفتن آگاهي جمعي کارساز باشد مي توان نقش تعيين کننده براي آن قائل بود اما اگر تبعاتي مثل گسست هاي خانوادگي، کاستن از ديد و بازديدها و صله رحم را در پي داشته باشد آسيب هاي اجتماعي و عاطفي به دنبال خواهد داشت ضمن اين که رعايت نکردن حريم خصوصي، هرزه گرايي و متن هايي که آثاري چون تهمت، افترا، غيبت و امثال آن را ترويج مي کند از پيامدهاي منفي و مخرب پيامک خواهد بود که البته ظاهرا هنوز به طور گسترده پژوهشي در اين زمينه انجام نشده است و متاسفانه جاي خالي آن در جامعه احساس مي شود.

خوب و بد هاي پيامک

براي گفت وگو با کارشناسي در اين باره با هر فردي صحبت مي کنم در پاسخم مي گويد: متاسفانه در اين زمينه مطالعه کافي و جامع انجام نشده است!

با وجود اين دکتر مجيد حيدري با نگاهي مثبت به مقوله پيامک به خراسان مي گويد:«تحقيقي در اين زمينه انجام نشده است ولي همانند اينترنت در مورد پيامک نيز يک پيش فرض منفي در ذهن افراد وجود دارد.» وي تاکيد مي کند:« هر وسيله اي که ارتباط بين افراد را بيشتر و آسان تر کند، ارزشمند است.»

اين پژوهشگر اجتماعي با اشاره به هزينه پايين ارسال پيامک که موجب کاهش هزينه ارتباط مي شود، ادامه مي دهد:«اگر افراد بخواهند در مناسبت ها يا اعياد به يکديگر از طريق تلفن و گفت وگو تبريک بگويند شايد با بيش از ۴ يا ۵ نفر تماس نگيرند ولي با ارسال پيامک همزمان به تعداد زيادي از افراد مي توان پيام تبريک فرستاد، بنابراين پيامک توانسته است سطح ارتباط را در جامعه گسترش دهد. البته گسترش ارتباط الزاما به معناي عمق بخشيدن به ارتباط نيست.

حيدري در پاسخ به سوالي درباره ارسال لطيفه از طريق پيامک خاطرنشان مي کند: ارسال لطيفه لزوما بد نيست و موجب مي شود در يک لحظه شادي فرد مقابل بيشتر شود، نکته اي که در ارتباط افراد وجود دارد، اين است که دريافت کننده پيامک مي تواند هر زمان خودش تشخيص داد متن پيامک را بخواند.

اين جامعه شناس با بيان اين که برخي افراد با وجود حضور در جمع باز هم تنها با گوشي تلفن همراه خود مشغول اند و معمولا به ارسال پيامک مي پردازند، تصريح مي کند: اگر افراد نمي دانند چه زماني و چگونه از تلفن خود استفاده کنند به اين معنا نيست که تلفن همراه وسيله بدي است اگر فردي در جمع ترجيح مي دهد خود را به ارسال پيامک مشغول کند نشان از تنهايي او در بين جمع است و او با اين کار تنهايي خود را پر مي کند.

در اين شرايط بايد پرسيد اگر اين افراد واقعا تنها بودند و زمينه ارسال پيامک برايشان نبود، چه مي کردند؟ در واقع اين وسيله تا حدي ضعف، مشکلات ، آسيب ها و بيماري هاي جامعه را آشکار مي سازد و نشان مي دهد. حيدري از «افزايش خبر رساني» به عنوان يکي ديگر از کارکردهاي مثبت پيامک ياد مي کند. در کدام مقطع زماني در تاريخ اين امکان وجود داشت که مثلا طي ۲ ساعت بتوان با يک نظرسنجي پيامکي يا اجراي يک مسابقه ديدگاه ۴ ميليون نفر را به دست آورد؟ اين از جمله خدماتي است که پيامک آن را فراهم کرده است.

در ورود فناوري به جامعه قبل از فرهنگ سازي براي استفاده ، سخت افزار آن وارد شده است

وي با اشاره به فرهنگ استفاده از پيامک مي افزايد: همواره در ورود فناوري به جامعه اين مسئله وجود داشته که ابتدا سخت افزار آن وارد شده است بدون آن که فرهنگ استفاده از آن در بين افراد وجود داشته باشد.

حيدري دليل اين امر را سودي که نصيب تاجران سخت افزار فناوري مي شود، مي داند و تاکيد مي کند: ما هنوز در جامعه سازوکار و برنامه تربيت و آموزش افراد را در قبال فرهنگ استفاده از اين وسايل نداريم و اين کار بسيار زمان مي برد.

متاسفانه کسي در جامعه ما متولي اين کار نيست.وي مي گويد: همچنين بايد هزينه تماس هاي تلفني را کاهش داد تا سطح ارتباط پيامکي کاهش پيدا کند. اين کارشناس تاکيد مي کند: تلفن همراه براي افراد حريم خصوصي و البته زمينه هايي ايجاد کرده است که افراد مي توانند روابط خود را به شکل موثري مديريت کنند؛ مثلا اگر زوجي از هم گلايه دارند و در صورت گفت وگو همراه با مجادله و سروصدا آن را به طرف مقابل منتقل مي کنند مي توانند گلايه خود را از طريق پيامک بيان کنند تا طرف مقابل در شرايط آرام با فرصت کافي آن را بخواند و درباره آن فکر کند.

وي مشکل نبود لحن در متن پيامک را به ميزان مهارت نوشتاري افراد مرتبط مي داند و باز هم تصريح مي کند: پيامک آشکار کننده ضعف هاي ارتباطي جامعه است و خود پديده اي مثبت و تسهيل گراست.