به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران دو تا قرمز به رو، یکی زرد به زیر، دو تا نارنجی و... لالایی گوش نوازی که دختران کویر از مادر به یادگار گرفته و هر روز تکرار می‌کنند. در کوچه پس کوچه‌های شهر و روستا هنوز صدای دار قالی بافان و آوای نقشه خوانی به گوش می‌رسد به گونه‌ای که این هنر منحصر بفرد در تار و پود وجود قالی‌بافان و خاطره‌ها نیز نقش بسته است.

فرش ایرانی، نماد هویت ملی و هنر اصیل ایرانی خاموشی ندارد چرا که در گوشه و کنار این سرزمین کهن هستند هنرمندانی که نمی‌گذارند چراغ این هنر اصیل رو به خاموشی برود و نسل به نسل، سینه به سینه آن را با روح و جسم خود گره می زنند.

سایه بی‌مهری بر فرش ایرانی

فرش نماد هویت و اصالت هنرمندان بی نام و نشانی است که با هر تار و پود تابلویی از عشق و شیدایی را به تصویر می کشند اما اگر بی‌مهری‌ها همچنان بر این هنر سایه افکند دیری نمی‌گذرد که به فراموشی سپرده شود.

بی‌تردید خراسان جنوبی استانی استثنایی است و فرش‌هایی که سایه نام این منطقه و شهرهایی نظیر مود و درخش بر سر آنها افتاده از مشهورترین فرش‌های ایران بوده اند.

فرش‌های بافت خراسان جنوبی مشهورترین فرش‌های ایران در گذشته بوده که تاریخچه آن به حدود 600 سال پیش برمی‌‌گردد. در راستای قدمت فرش در خراسان جنوبی می‌توان به گفته مک گرگور مشرق شناس شهیر اشاره کرد که در سال‌های 1870 از بیرجند دیدن کرده و گفته است: "بیرجند در سر راه کرمان، یزد، هرات و سیستان و شهرهای میان راه قرار دارد و از این رو بازرگانان شهرهای مختلف به اینجا رفت و آمد کرده و تنها کالای ارزشمندی که در بیرجند تولید می‌شود قالی است، قالی‌ها در این شهر اغلب از الیاف نرم بافته شده و رنگ های روشن و خوبی در آنها به کار رفته بود که چند نمونه ٱن در اروپا تحفه است."

دستان 50 هزار نفر گره از تار و پود زندگی می گشاید

محمدحسین کامیابی‌ مسک رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش خراسان جنوبی با بیان اینکه 50 هزار نفر به صورت تمام وقت، پاره وقت و یا فصلی به بافت فرش در استان اشتغال دارند، اظهار داشت: 70 درصد بافندگان خراسان جنوبی را زنان تشکیل می‌دهند.
ر مهر
کامیابی‌ مسک در گفتگو با خبرنگار، به ظرفیت استان در بخش بافت فرش اشاره کرد و گفت: یکی از پر ظرفیت ترین فرش منطقه در استان ما بافته می‌‌شود که این ظرافت هم مربوط به مواد اولیه مرغوب استفاده شده و هم ظرافت و دقت بافندگان است.

گرانی مواد اولیه سد راه تولید فرش مرغوب

وی با اشاره به اینکه گران شدن مواد اولیه موغوب، این روزها گریبان‌گیر بافندگان فرش در سراسر کشور شده است، افزود: حذف یارانه‌ها و گران شدن ارز طی سال های گذشته سبب رشد سه برابری قیمت مواد اولیه مرغوب شده که این امر توان تولید را کاهش داده است.

وی ادامه داد: گرانی مواد اولیه سبب شده تا برخی از بافندگان با تهیه مواد اولیه نامرغوب به تولید فرش بپردازند که این امر در تولید فرش نامرغوب و صادرات تاثیرگذار بوده است.

کاهش 25 درصدی حجم صادرات فرش استان

کامیابی مسک فرش خراسان جنوبی را یکی از شاخص ترین برندهای جهان دانست و گفت: بیش از 90 درصد فرش استان در گذشته صادر می شد که در سال گذشته صادرات فرش استان به لحاظ حجمی 25 درصد کاهش داشته است.

وی بیان داشت: درسال گذشته 145 هزار مترمربع فرش تولید شده که این میزان به نسبت سال 90 از کاهش 20 درصدی برخوردار بوده است.

کامیابی مسک با بیان اینکه در سال گذشته 120 هزار مترمربع فرش از استان صادر شده است، اذعان داشت: ارزش صادرات فرش استان در سال 91 بیش از 13 میلیون دلار بوده است.

وی با اشاره به تمایل بازار جهانی به نقوش ریزه ماهی، افزود: 60 درصد فروش صادرات استان در نقوش ریزه ماهی بوده که نقوش ریزه‌ ماهی افشان، لچک ترنج و کف ساده در رنگ بندی‌ها و سایزهای مختلف بیشترین حجم صادرات و فروش در بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده است.

به گفته وی بعد از ریزه ماهی نقوش خشتی، نائین و فرش های ایلیاتی در صادرات نقش مهمی دارند.

وی به دلایل افت صادرات فرش اشاره کرد و گفت: پرداخت یارانه‌ها و بی‌ میلی برخی از بافندگان به ادامه کار، گران شدن مواد اولیه مرغوب و تحریم‌های اعمال شده آمریکا از دو سال گذشته با توجه به نقش مهم بازر آمریکا در صادرات فرش استان سبب افت در صادرات شده است.

جیب دلالان همچنان پرسود؛هنرمندان بی نصیب

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش خراسان جنوبی ادامه داد: بخش اعظمی از فرش‌های دستباف استان بعد از بافت، توسط دلالان و واسطه‌ها به مرحله صادرات می رسد که این امر موجب می‌شود ارزش افزوده فرش به بافنده نرسد.

کامیابی‌مسک بیان داشت: متاسفانه وجود دلالان سبب شده تا بافندگان رغبتی به بافت فرش نداشته و به سمت و سوی شغل های دیگر کشیده شوند.

وی از پیشنهاد اجرای چهار طرح بنیادی ایجاد ایستگاه تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب، ایجاد نمایشگاه دائمی فرش دستباف، ایجاد فروشگاه اینترنتی سفارش پذیر فرش دستباف و آموزشگاه جامع حرف فرش دستباف خبر داد و گفت: این چهار طرح بعد از تصویب در کارگروه های استانی در سفر دوم رئیس جمهور به استان به تصویب رسیده اما تا کنون به دلیل عدم تامین بودجه اجرایی نشده است.

وی اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح ها را در آن زمان 20 میلیارد ریال اعلام کرد و ادامه داد: بخشی از این اعتبار توسط بخش خصوصی، بخشی وام و مابقی کمک های بلاعوض پیش بینی شده بود که طبعا با افزایش هزینه ها در سال های اخیر بودجه مورد نیاز نیز باید افزایش یابد اما تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است.

کامیابی مسک عنوان کرد: ایجاد نمایشگاه دائمی فرش و راه‌اندازی فروشگاه اینترنتی سفارش پذیر موجب کوتاه شدن دست دلالان از بازار فرش دستباف استان می شود.

وی افزود: اجرای این طرح‌ها علاوه بر افزایش کیفیت تولیدات، سبب افزایش صادرات این کالا با برند خوب و مستقیم از خراسان جنوبی می شود.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش خراسان جنوبی به اجرای طرح بیمه بافندگان در اواخر سال 89 اشاره کرد و بیان داشت: تا کنون سه هزار و 700 نفر از خدمات بیمه ای بافندگان استفاده می کنند.

به گفته وی بر اساس قانون بیمه، هفت درصد حداقل حقوق توسط بافنده و 20 درصد توسط دولت تامین می شود که تمام بافندگان رده سنی 15 تا 50 سال می‌توانند از خدمات بیمه‌ای در صورت اشتغال به فرش بافی و دارا بودن مهارت کافی استفاده کنند.

گره زدن اندیشه ها در تار و پود فرش

رنگ چهره اش مثل قالی پرنقش و نگار و قامت خمیده‌اش حکایت از داستان زندگی پر و پیچ و خمی را دارد که با هنر عجین شده، محمد صدیق نژاد یکی از بافندگان فرش از گره زدن آرمان ها و اندیشه هایش با رنگ‌های دلخواه بر روی تار قالی سخن می گوید.

وی فرش بافی را کاری لذت بخش عنوان کرد و گفت: متاسفانه وجود واسطه های فراوان در تولید فرش سبب شده تا سود زیادی نصیب بافندگان نشود.

به گفته وی درآمد روزانه هر قالی باف در شرایط فعلی روزانه 10 هزار تومان است که اگر بافندگان به کارهای ساختمانی بپردازند روزانه حداقل 25 هزار تومان دریافت می کنند و این امر بی میلی را در برخی از بافندگان رقم زده است.

مرضیه محمدی نیز قالیبافی را در اشتغال و درآمد زنان و دختران به ویژه در مناطق روستایی مهم دانست و گفت: قالیبافان علاوه بر درآمد کم با مشکلات جسمی فراوانی روبرو هستند که این امر نیازمند حمایت ویژه ای از سوی مسئولان است.

 وی اظهار داشت: فرش باید بر اساس نیاز مصرف کنندگان تولید شود که ارتباط بیشتر بین تولید کننده و صادر کننده ضروری است.

فاطمه بهدانی نیز با بیان اینکه فرهنگ قالیباقی در این منطقه همچنان زنده مانده است، بیان داشت: فرش بافی هنری با لذت فراوان است که هر چند در برهه ای از زمان بافت آن کمتر بوده اما همچنان فرهنگ فرش بافی و قالیبافی پابرجا مانده است.

عوارض چشمی و اختلالات اسکلتی، مهمترین عوارض شغلی قالیبافان

ساعات کار طولانی، شرایط نامطلوب محیط کارگاه قالیبافی از نظر روشنایی، تهویه نامطلوب و وضعیت ارگونومیکی نامناسب بدن و ابزار کار، از جمله مهمترین مشکلات بهداشتی پیش روی این گروه از شاغلان است که با توجه به ظریف و دقیق بودن کار قالیبافی کمبود نور و تاریکی فضای کارگاه‌های قالیبافی، علاوه بر خستگی اعصاب، سبب ایجاد سردرد، سرگیجه و بروز مشکلاتی برای چشم به ویژه خستگی و کاهش میدان بینایی می‌ شود.

همچنین به علت طراحی نادرست ابزار دستی، دار و ایستگاه کار قالیبافی و نشیمن ‌گاه نامناسب، اندام‌های بدن مثل گردن، کمر، شانه‌‌ها، بازوها، ساعدها، مچ دست‌ها و زانوها از حالت طبیعی و خنثی خارج شده و در دراز مدت دچار آسیب می ‌شوند.

هرچند تحریم‌های اقتصادی، نوسانات بازار خارج، تغییر قیمت ارز، گران شدن مواد اولیه بافت، وجود دلالان فرش، بروز مشکلات جسمی و... گریبان گیر فرش و بافندگان فرش است اما  این سنت اصیل همچنان زنده و فعال بوده و حکایت دو تا قرمز، یکی زرد به زیر، دو تا نارنجی و... همچنان ادامه دارد.

 50 هزار بافنده خراسان جنوبی علی رغم تمام زحماتی که برای فرش این دیار و اصالت آن می کشند نیاز به دلسوزانی دارند که طرح های زیر بنایی فرش این استان را که از سال 86 تا به امروز روی میز مسئولان خاک می خورد را با دلسوزی و مدیریت صحیح و نه بودجه ای کلان دولتی اجرایی کنند./ش