به گزارش ويژه‌نامه دفاع مقدس باشگاه خبرنگاران ،بعد از عملیات خیبر، دشمن علاوه بر سازماندهی سپاه‌های اول، دوم، سوم و چهارم، اقدام به تشکیل فرماندهی شرق دجله و رده‌های مواضع پدافندی در سراسر منطقه جنوب کرد .

 در مسیر آبراه‌ها و در داخل نیزارها کمین‌هایی قرار داد تا در صورت هجوم نیروهای ایرانی، نقش هشدار دهنده و تاخیری داشته باشند و از نزدیکی نیروهای شناسایی به خط دشمن نیز ممانعت به عمل آورد و به منظور زیر نظر داشتن هرگونه تحرک و داشتن دید کلی بر "هور" و اطراف آن دکل‌های متعددی را نصب کرد.

گذشته از کمین و نصب دکل‌ها، در آبراه‌ها موانع قابل ملاحظه‌ای ایجاد کرد که گذشتن از آنها بسیار سخت و بلکه غیر‌ممکن می‌نمود. بعد از این موانع، سیل‌بندی هم مشرف بر آب به عرض 12 متر و ارتفاع 2 متر احداث کرده و بر روی آن سنگرهای متعددی تعبیه، که از سه جهت، دارای دید کافی بر روی آب بود.
 
در حالی که دستیابی به یک جناح از دشمن در شمال بصره و قطع جاده مهم "بصره – العماره"، که می‌توانست منطقه مانور مناسبی را برای عملیات‌های آینده به سمت بصره و یا العماره باز نموده و دروازه جدیدی را برای ورود به مناطق خشکی جدید بگشاید، همچنان به عنوان یک هدف مهم تلقی می‌شد.

عواملی همچون تجربیات به دست آمده از عملیات خیبر در خصوص الزامات پشتیبانی و تاکتیکی و عملیات آبی و خاکی، جبران بسیاری از نواقص و کمبودهای مهندسی موجود در عملیات مذکور، در اختیار داشتن جزایر مجنون به عنوان مناطق واسط و سرپل که امکان تمرکز نیروها و انتقال تجهیزات به جلو را تسهیل می‌نمود، موجب شدند منطقه غرب "هورالهویزه" مجدداً برای انجام عملیات بزرگ بعدی انتخاب گردد.
 
اهداف عملیات
 
دستیابی و تسلط بر جاده "العماره – بصره" و نیز راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله،  که استان‌های ناصریه، بصره و العماره را احاطه کرده است ،و همچنین تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود.
 
 همچنین، پاکسازی پاسگاه‌های ترابه، بلال، ابولیله و نیز روستاهای البیضه، الصخره، پَد خندق و انهدام پل‌های العزیر، خندق و ... در حد شمالی منطقه عملیات؛ و پاکسازی روستاها و انهدام پل‌هایی همچون جوبیر و ... در حد جنوبی منطقه در دستور عملیات بود.
 
منطقه عملیات

 منطقه عملیات در غرب "هورالهویزه"  که از شمال به ترابه و زجیه و از جنوب به القرنه و کانال سوئیب محدود می‌گردد،واقع است . این منطقه دارای دو نوع طبیعت متفاوت است: یک خشکی در قسمت غربی که حداقل عرض آن 2 کیلومتر در زجیه و حداکثر عرض آن 8 تا 9 کیلومتر در عزیر و الهاله می‌باشد و 2 هور بزرگ (هورالهویزه در شرق و هورالحمار در غرب) این خشکی را احاطه نموده‌اند.
 
طول منطقه عملیات از ترابه تا الهویدی حدود 50 کیلومتر مي‌باشد. زمین آن از جنس خاک رس نمکی و به حالت گرد است. در نزدیکی سیل‌بندهای هور نیز با نشست آب، منطقه حالت باتلاقی به خود می‌گیرد.
 
همچنین، منطقه مذکور توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‌شود که 4/3 خشکی منطقه در شرق رودخانه واقع است. جاده حساس و مهم بغداد – بصره نیز در غرب رودخانه واقع است.
 
وسعت کل منطقه عملیات اعم از خشکی و هور 1000 کیلومتر مربع بوده  که 250 کیلومتر مربع آن خشکی و مابقی آن هور می‌باشد، دراین منطقه یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت عراق موجود مي‌باشد  که دولت عراق مشغول بررسی و نقشه‌برداری آن شده بود.
 
استعداد دشمن

از منطقه قلعه صالح تا نهر سوئیب تحت فرماندهی نیروهای شرق دجله بود. استعداد و نحوه گسترش یگان‌های دشمن به صورت زیر بود:
 
الف – فرماندهی دفاع‌الاهوار؛ از قلعه صالح تا الکساره: دو گردان کماندویی یوسف و عبدالله از لشکر 10.،تیپ 2 کماندویی سپاه چهارم
 
ب – لشکر 35 پیاده؛ از منطقه الکساره تا نهر روطه تیپ 429 پیاده با پیاده با 3 گردان  ،تیپ 94 پیاده با 3 گردان،قاطع‌القادسیه‌،خالدالصنادیه، صدام، دینار‌الثانی،دو گردان کماندویی الفیحا و محمد قاسم از لشکر 5 مکانیزه،نیروهای کماندو الشیبانی،  4گردان تانک،5 گردان توپخانه
 
ج- فرماندهی نیروهای دفاع از بصره، از نهر روطه تا نهر سوئیب : تیپ 93 پیاده با 3 گردان،تیپ 703 پیاده با 3 گردان.،قاطع‌الشهید ،یک گردان تانک، یک گردان توپخانه
 
د- لشکر 31 پیاده ، از نهر سوئیب تاپاسگاه طلائیه: تیپ 118 پیاده ،تیپ 49 پیاده ،تیپ 605 پیاده ، سه گردان توپخانه
 
نیروهايی که دشمن حین عملیات برای پاتک وارد منطقه کرد نیز عبارت بودند از:
 
لشکر 10 زرهی با تیپ‌های 17 و 42 زرهی و 24 مکانیزه.
 
لشکر گارد ریاست جمهوری با تیپ‌های 1 مکانیزه، 2 زرهی، 3 نیروی مخصوص و 4 زرهی.
 
لشکر 4 پیاده کوهستانی با تیپ‌های 5، 18 و 29 پیاده.
 
لشکر 6 زرهی با تیپ‌های 16 و 30 زرهی و 25 مکانیزه.
 
لشکر 1 مکانیزه با تیپ‌های 27 مکانیزه، 34 زرهی و 51 مختلط.
 
لشکر 5 مکانیزه با تیپ‌های 20 و 15 مکانیزه.
 
تیپ‌های 65، 66 و 68 نیروی مخصوص.
 
تیپ 10 زرهی.
 
قوای خودی
 
نیروهای عمل کننده در منطقه تحت پوشش سه قرارگاه عملیاتی و با فرماندهی مرکزی قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) به شرح زیر تشکیل گردیده بود:
 
قرارگاه نجف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
 
لشکر 25 کربلا
 
لشکر 14 امام حسین علیه السلام
 
لشکر 5 نصر
 
لشکر 7 ولی‌عصر (عج)
 
تیپ 15 امام حسن علیه السلام
 
تیپ 18 الغدیر
 
تیپ 21 امام رضا علیه السلام
 
گردان‌های ویژه شهید صدر
 
گروه 22 توپخانه (2 گردان)
 
گروه 40 توپخانه رسالت (1 آتشبار)
 
لشکر 77 پیاده ارتش
 
محدوده عملیاتی قرارگاه نجف: از منطقه ترابه تا آبراه نینوا
 
قرارگاه کربلا  هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
 
لشکر 17 علی‌ابن‌ابی‌طالب علیه السلام
 
لشکر 31 عاشورا
 
لشکر 8 نجف اشرف
 
لشکر 27 محمد رسول (ص)
تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم (ع)
 
لشکر 21 پیاده ارتش با 9 گردان پیاده، 2 گردان مکانیزه و 3 گردان تانک
 
لشکر 28 پیاده ارتش
 
گردان‌های 327، 350، 347، القارعه، 397، 372، 364 و 343 توپخانه
 
محدود عملیاتی قرارگاه کربلا: از جنوب خط حد قرارگاه نجف تا شمال پَد الهویدی
 
قرارگاه نوح  هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
 
لشکر 41 ثارا... .
 
تیپ احمد ابن موسی
 
محدوده عملیاتی قرارگاه نوح: از پد الهویدی تا کانال سوئیب
 
همچنین، دو قرارگاه ظفر 1 و 2 تحت نظر قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) برای قرارگاه‌های نجف و کربلا منظور شده بود:
 
الف – قرارگاه ظفر 1 ،از سپاه، تیپ ویژه شهدا و از ارتش، تیپ 1 از لشکر 23 نوهد
 
ب – قرارگاه ظفر 2 ،از سپاه، تیپ مستقل 33 المهدی (عج) و از ارتش، تیپ مستقل 55 هوابرد (4)
 
در مجموع، نیروهای عمل کننده سپاه عبارت بودند از: 345/31 بسیج، 964/13وظیفه و 17010 پاسدار
 
طرح عملیات

 
برای انجام عملیات، منطقه مورد نظر به دو محور شمالی و جنوبی تقسیم شد. محور شمالی به قرارگاه نجف، و محور جنوبی به قرارگاه کربلا واگذار شد.
 
قرارگاه نجف از شمال البیضه تا امتداد آبراه جمل، و قرارگاه کربلا از شمال، مقابل آبراه جمل و روستای نخیره در شرق دجله و از جنوب، منطقه القرنه (خط الهاله) وارد عمل می‌شدند.

 قرارگاه نوح علیه السلام نیز ماموریت داشت ضمن تصرف پدافندی و گسترش در آن محور، به سوی پل زردان پیشروی کند و سپس کانال سوئیب را شکافته و آب را به سمت بصره جاری نماید.
 
همچنین به دو قرارگاه فرعی ظفر و نجف 2 ماموریت‌های جداگانه‌ای به صورت احتیاط و نیز انجام عملیات فریب واگذار شد. به این ترتیب که قرارگاه ظفر می‌باید آماده می‌شد تا در صورت امکان به طریق هلی برد از العزیز به طرف شمال ،در غرب روخانه دجله ، حرکت کند. نجف 2 نیز ماموریت اجرای آتش روی جاده العماره ، بصره و شمال پل العزیر  را به عهده داشت.
 
شرح عملیات
 
عملیات در ساعت 23 روز 20/12/1363 با اسم رمز مبارک یاالله، یاالله، یاالله و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهراسلام‌الله‌ علیه آغاز گردید و در همان ساعات اولیه، تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیده شد.
 
در منطقه قرارگاه کربلا، لشکرهای 8 و 31 به سرعت خود رابه خط دوم دشمن رسانده و در ساعت 2 بامداد پس از پاکسازی این خط که دارای تعدادی مین پراکنده نیز بود، به سمت دجله حرکت نمودند. تیپ 44 نیز پس از شکستن خط اول، سریعا یک گردان 110 نفری انفجار را به همراه مواد لازم از روی جاده خاکی جوبیر به سمت پل فرستاد و در ساعت 02:30 اعلام کرد که پل بتونی جوبیر را از دوطرف منهدم نموده است.
 
در منطقه قرارگاه نجف، به علت وجود چند کمین در فاصله زیادی از خطوط اول دشمن، موج دوم نیروها که می‌بایست از آبراه‌های اصلی حرکت کنند با این کمین‌ها درگیر و در نتیجه متوقف شدند و تا ساعاتی بعد مشغول پاکسازی منطقه گردیدند.
 
یکی از یگان‌های قرارگاه نوح نیز در قسمت پَد الهویدی و سیل‌بند اول دشمن به سیم‌های خاردار و موانع دشمن برخورد کرد و سپس با تعویض محور و حل مشکلات در ساعت 3 بامداد خط اول را شکسته و پاکسازی پَد الهویدی را تا ساعت 03:20 به پایان رساند و سپس به سمت داخل پیشروی کرد.
 
در آغاز روشنایی صبح (ساعت 6) قرارگاه نجف پاکسازی خط اول خود را به جز البیضه به اتمام رساند در حالی که واحدهایی از لشکرهای 7، 5 و 14 روی خط دوم درگیر بودند. در این میان، نیروهای لشکر 25 به علت طولانی بودن مسیر خود تا صبح به هدف نرسیده و به عقب بازگشتند. منطقه ترابه نیز به طور کامل پاکسازی گردید.
 
پس از الحاق نیروهای قرارگاه کربلا در خطوط اول و دوم، لشکر 17 از سمت شمال به سمت دجله اقدام به پدافند به سمت شمال نمود و واحدهایی از لشکرهای 8 و 31 به کنار دجله رسیدند.
 
در منطقه قرارگاه نوح نیز لشکر 41، پَد الهویدی و سیل‌بند اول را پاکسازی کرد. با شروع روشنایی صبح، پاتک‌های دشمن نیز آغاز شد. فشارهای ممتد دشمن در طول روز اول منجر به بازپس‌گیری پَد الهویدی و رخنه محدود در چند محور دیگر گردید.

در شب دوم، واحدهایی از قرارگاه نجف در محور چهارراه دوم پَد خندق و جنوب آن وارد عمل شدند. لیکن با مقاومت دشمن مجبور شدند به مواضع قبلی خود بازگردند.

در این میان، قرارگاه کربلا موفق شد منطقه پیشرفتگی رودخانه دجله و جنوب جوبیر(کیسه‌ای) را تصرف و تامین نماید. همچنین، واحدهایی از این قرارگاه موفق شدند خود را به دجله رسانده و ضمن وارد آوردن ضربات موثری بر دشمن، رو به جنوب پدافند نمایند.
 
با شروع روشنایی صبح روز دوم، پاتک‌های دشمن با شدت بیشتری آغاز گردید و تا پایان این روز موفق به تصرف سیل‌بند دوم و الصخره و رخنه در برخی نقاط سیل‌بند اول در جنوب و شمال پَد خندق گردید.
 
در منطقه قرارگاه کربلا، پاتک‌های دشمن عمدتاً از منطقه الهاله به سمت همایون انجام شد که پس از انهدام تعدادی تانک و نفربر و به گل نشستن تعدادی دیگر، دشمن بدون نتیجه عقب نشست.
 
در روز سوم عملیات، با بمباران هوایی دشمن تعدادی از واحدهای قرارگاه نجف در وضع نامناسبی قرار گرفتند. چهار راه پَد خندق نیز به دست دشمن افتاد و نیروهای خودی در 600 متری شرق این چهار راه مستقر گردیدند.
 
در شب و روز چهارم عملیات، واحدهای قرارگاه نجف در شمال چهارراه پَد خندق به دلیل عدم الحاق به جنوب و نیز فشار دشمن، به مواضع اولیه خود عقب‌نشینی کردند. همچنین یکی از واحدهای قرارگاه کربلا از خط صفین 3 به سمت شمال تک نمود که در بعضی از محورها تا جاده خندق پیشروی کرد، لیکن به دلیل عدم پاکسازی منطقه و نیز عدم الحاق با نیروهای قرارگاه نجف مجبور شد به خط صفین 3 باز گردد.

سپس، پاتک‌های شدید دشمن به خط پدافندی صفین 3 آغاز شد. در این پاتک‌ها، دشمن نتوانست رخنه‌ای در خط پدافندی مذکور ایجاد کند.
در شب پنجم، قرارگاه کربلا با نیروهای باقی‌مانده خود به غرب دجله تک نمود.

 اگر چه این قرارگاه توانست ضمن انهدام نیروهای دشمن مستقر در شرق برگراه، قسمت اعظم پل ابوعران را تخریب کند، لیکن با فشارهاي دشمن از سمت شمال، جنوب و جنوب شرقی تا صبح روز پنجم (25/12/1363) مجبور شد منطقه غرب دجله را به جز سیل‌بند غربی ، در داخل کیسه‌ای ، را تخلیه کند.
 
با روشنایی صبح روز پنجم پاتک‌های دشمن با شدت تمام آغاز گردید و تا بعد از ظهر این روز دشمن موفق به ایجاد رخنه در کناره شرقی دجله و برهم زدن آرایش پدافندی خودی گردید. آتش توپخانه دشمن نیز از این روز شدت گرفته و خطوط اول و دوم و سیل‌بند عقب آب راه‌ها را مورد هدف قرار داد.
 
با روشنایی صبح روز ششم، پاتک‌های دشمن ادامه یافت که در ساعت 10 صبح خط صفین 3 به طور کامل به پشت جاده النهیر، جمل 3 منتقل شد. با فشار دشمن و پراکندگی واحد‌های خودی وضعیت خط بسیار نامساعد بود.

 بر همین اساس و به دلیل عدم تضمین برای حفظ خط پَدافندی شمال منطقه با توجه به این که در صورت شکستن خط فوق، تمامی نیروهای منطقه درخطر انهدام قرار می‌گرفتند، تصمیم گرفته شد عقب نشینی شود.

 این عقب نشینی از ساعت 5 بعد از ظهر 26/12/1363 آغاز شد و تا ساعت 10 شب به پایان رسید و پل پَد چهارم در چند نقطه منهدم و قطع گردید. منطقه ترابه و پَد خندق تا 700 متری شرق چهار راه پَد در دست نیروهای خودی باقی ماند. در شب 2/1/1364 دشمن به روستای ترابه پاتک کرد که با دادن 16 اسیر و تعدادی تلفات مجبور شد عقب‌نشینی کند.
 
نتایج عملیات
 
طی عملیات "بدر" علاوه بر تلفات سنگین که به دشمن وارد شد، بیش از 500 کیلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و نیز جاده خندق به طول 13 کیلومتر، که فاصله آن با جاده العماره بصره 6 کیلومتر است، به تصرف نیروهای خودی درآمد.
 
لازم به ذکر است که پس از این عملیات، عراق با استفاده از پشتیبانی هوایی و موشکی خود به حملات گسترده به شهرها و مناطق مسکونی و نیز کشتی‌های حامل نفت ایران مبادرت ورزید.
 
تلفات و خسارات وارده به دشمن
 
کشته و زخمی شدن بیش از ده هزار نفر
 
به اسارت در آمدن 3200 نفر
 
انهدام 250 تانک و نفربر
 
انهدام 40 قبضه انواع توپ
 
انهدام 200 خودرو
 
انهدام 60 قبضه انواع خمپاره انداز
 
انهدام 15 دستگاه مهندسی
 
انهدام 4 هواپیمای PC – V
 
انهدام 2 هواپیمای میگ و سوخو
 
انهدام 4 هلی‌کوپتر
 
به غنیمت گرفته شدن 50 قبضه انواع خمپاره انداز
 
به غنیمت گرفته شدن 2 دستگاه رازیت
 
خلاصه گزارش عملیات :

 
نام‌ عمليات: بدر (آبی - خاکی)
 
زمان‌ اجرا: 20/12/1363
 
مدت اجرا : 8 روز
 
تلفات‌ دشمن‌:18200 (كشته، زخمي‌ و اسير)
 
رمز عمليات: یا فاطمه‌الزهرا (س)
 
مكان‌ اجرا: منطقه‌ هورالهویزه ، جبهه جنوبی در شرق بصره عراق
 
ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ با همکاری‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌
 
اهداف‌ عمليات: دست‌اندازی و تسلط بر جاده بصره ريال‌العماره عراق ، راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب رودخانه دجله و انهدام نیروهای ارتش عراق در ادامه اهداف عملیات خیبر
 

 انتهاي پيام/