به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران؛ آمریکا که یکی از بزرگترین استفاده‌کننده‌ها و دارنده‌های سلاح‌های شیمیایی و میکروبی در تاریخ است، با وجود نقض آشکار کنوانسیون مبارزه با این سلاح‌ها، اکنون در حال تشدید فشارها بر دولت سوریه به اتهام اثبات‌نشده استفاده از سلاح شیمیایی شده است.

همزمان با شکست تلاش‌های آمریکا برای اجماع‌سازی بر ضد سوریه و حمله نظامی به این کشور، راهکار فشار بر دولت این کشور برای امحای مواد شیمیایی را تشدید کرده است که البته "بشار اسد" رئیس‌جمهوری سوریه با یک عملیات هوشمند و حساب‌شده فرار به جلو و تعهد به امضای پیمان منع گسترش این سلاح‌ها، حریف را خلع سلاح کرد.

البته این تعهد، نافی ضرورت تشدید فشارها بر دولت آمریکا برای عمل به تعهد خود مبنی بر امحای جنگ‌افزارهای شیمیایی‌اش نیست چرا که طبق امضای دولت آمریکا زیر کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی، اکنون می‌بایست بیش از یک سال می‌بود که آمریکا، سلاح‌های شیمیایی‌اش را امحا کرده بود؛ تعهدی که تا این لحظه به آن عمل نشده است و متأسفانه سازمان ملل به جای پافشاری بر عمل به این تعهد، اکنون دولت سوریه را برای عمل به آن زیر فشار گذاشته است.

این در حالی است که تازه‌ترین اسناد منتشرشده از سوی سازمان سیا نشان می‌دهد رژیم اسرائیل از دهه 60 میلادی به دنبال ساخت سلاح‌های شیمیایی بوده است و اکنون زرادخانه‌ای سری و احتمالاً متنوعی از سلاح‌های شیمیایی در اختیار دارد.

قربانی شدن ملت ایران با سلاح‌های شیمیایی ساخت غرب نیز با شروع دفاع مقدس در برابر ارتش تا دندان مسلح عراق آغاز شد. در طول اين جنگ (1980-1988) رژيم بعث عراق 252 مورد از عوامل شيميايي عليه ايران استفاده كرد.

اقدامات در جهت منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی

اوّلين اعلاميه مهم در اين زمينه در سال 1874 میلادی در بلژيك اعلام گرديد. مفاد اعلاميه بروكسل به اين صورت بود كه استفاده از سموم و گلوله‌هاي سمي را در جنگ ممنوع كرد. اين اعلاميه همچنين بكارگيري سلاح‌ها، گلوله‌ها و موادي را كه باعث رنج شديد مي‌شد ممنوع کرد.

بررسي كنوانسيون‌هاي وضع شده

به دليل طرح مسايل حيطه ممنوعيت و سيستم‌هاي بازرسي سلاح‌ها

پيچيده‌تر بودن سلاح‌هاي شيميايي نسبت به سلاح‌هاي بيولوژيك

ساز و کار كنترل ویژه هريك از دو سلاح

بايد اشاره كرد كه تا كنون 159 كشور اين كنوانسيون را امضا و 141 كشور تصويب و اجرا كرده‌اند.

در ادامه روند مذاكرات خلع سلاح در سال 1960 با توافق آمريكا و اتحاد شوروي (سابق) كميته اي متشكل از 10 كشور تحت عنوان كميته‌ي ده مليتي خلاع سلاح در ژنو تشكيل شد. اين كميته با افزايش اعضا به 18 كشور طي سال‌هاي 1970-1979 میلادی و سپس افزايش اعضا به 26 كشور طي سال‌هاي 1979-1984 میلادی به كنفرانس خلع سلاح تغيير عنوان داد

بيانيه نهايي كنفرانس پاريس در نهايت منجر به افزايش اختيارات و مسؤوليت‌هاي دبيركل سازمان ملل متحد در زمينه سلاح‌هاي شيميايي و انجام بازرسي سرزده سازمان ملل از كشور‌های دارنده سلاح شد.

كنفرانس حائز اهميت بعدي پس از كنفرانس پاريس، كنفرانس كانبرا بود كه با حضور نمايندگان صنايع 66 كشور، نمايندگان 70 كشور و تعدادي از سازمان‌ها و مجامع صنعتي مستقل با هدف تقبيح كاربرد جنگ افزارهاي شيميايي و تقويت و گسترش مذاكرات ژنو، برگزار شد.

موضوع اصلي اين كنفرانس بحث و گفت‌وگو پيرامون همكاري صنايع شيميايي با دولت‌ها جهت آمادگي براي اجراي كنوانسيون ممنوعيت سلاح‌هاي شيميايي بود.

بنا به گفته وزير امور خارجه كشور استراليا، كنفرانس پاريس بيانگر اراده سياسي كشورها و كنفرانس كانبرا نمايانگر اراده عملي براي محو سلاح‌هاي شيميايي بود.

كنوانسيون سلاح‌هاي شيميايي

پس از گذشت بيش از 25 سال تلاش جهاني در خصوص منع استفاده از سلاح‌هاي شيميايي نهايتاً طي كنفرانس پاريس از 13 لغايت 15 ژانويه 1993 كنوانسيوني متشكل از يك مقدمه، 24 ماده و سه ضميمه توسط 130 كشور جهان به تصويب رسيد.

در ادامه به مواد اين كنوانسيون نگاهي اجمالي داشته سپس آن را مورد بررسي قرار مي‌دهيم:

(ماده 1 كنوانسيون) تعهدات عمومي:

این ماده در خصوص منع گسترش، توليد، بدست آوردن، نگهداري، ذخيره سازي، انتقال و استفاده از تسليحات شيميايي بحث مي‌نمايد بر اساس اين ماده هر كشور عضو كليه تسليحات شيميايي و تاسيسات تولين آن‌ها كه در قيوميت و نظارت آن كشور است و يا در خاك كشور ديگري به‌جا گذارده باشد را بايد منهدم نمايد.

(ماده 2 كنوانسيون) تعاريف و معيارها :

اين ماده در خصوص مواد شيميايي سمي و پيش ساز آنها كه براي مقاصد غير مجاز به‌كار مي‌روند را به عنوان سلاح شيميايي تعريف مي‌كند.

(ماده 3 كنوانسيون) اظهارنامه‌ها :

بر اساس اين ماده هر كشور عضو 30 روز بعد از آن‌كه كنوانسيون براي آن كشور لازم الاجرا مي‌شود بايد اعلاميه‌هاي مربوط به تسليحات شيمياي، تاسيسات توليد آن، محل‌ها و مقادير دقيق آن‌ها و طرح كلي انهدام آن‌ها به سازمان كنوانسيون ارائه دهد.

نقشه پراکندگی تأسیسات تولید جنگ‌افزارهای شیمیایی در آمریکا

(ماده 4 و 5 كنوانسيون) تسليحات شيميايي و تأسيسات توليد تسليحات شيميايي :

اين دو ماده و ضمائم مربوطه در خصوص راستي آزمايي انهدام تسليحات شيميايي بحث مي‌كند. كشورهاي عضو بايستي ظرف مدت ده سال نسبت به انهدام تسليحات و تاسيسات شيميايي اقدام نمايند. در موارد استثنايي، زمان تخريب مي‌تواند حداكثر تا پنج سال تمديد شود.

(ماده 6 كنوانسيون) فعاليت‌هاي مجاز:

اين ماده جزئيات سيستم نظارت و مراقبت بر صنايع شيميايي را از طريق اعلاميه‌ها و بازرسي‌هاي منظم ميسر مي‌سازد.

(ماده 7 كنوانسيون) اقدامات مربوط به اجراي ملي :

در اين ماده اقدامات و قوانين لازم براي اجراي ملي كنوانسيون به‌وسيله كشورهاي عضو تأسيس و يا تعيين يك مرجع ملي به عنوان نقطه اصلي ارتباط با سازمان هاي كنوانسيون مورد تأييد قرار گرفته است.

(ماده 8 كنوانسيون) سازمان كنوانسيون :

مركز سازمان در لاهه قرار دارد. كنوانسيون كشورهاي عضو به عنوان بالاترين رده تصميم گيري سالانه يك بار تشكيل جلسه مي‌دهد و در صورت ضرورت، جلسات ويژه برگزار مي‌كند. شوراي اجرايي مركب از 41كشور است. دبيرخانه فني به رياست مديركل امور اجرايي سازمان را انجام مي‌دهد. دايره بازرسي به عنوان يكي از عناصر اصلي تشكيل دهنده سازمان، امور مربوط به راستي‌آزمايي را به عهده دارد.

(ماده 9 كنوانسيون) مشاوره، همكاري و حقيقت يابي :

اين ماده همراه با ضميمه مربوط به راستي آزمايي، امكان و شرايط انجام بازرسي اتهامي از تأسيسات و اماكن واقع در كشور عضو و يا حوزه تحت نظارت و قيموميت آن را به وسيله سازمان فراهم مي آورد.

(ماده 10 كنوانسيون) كمك و حفاظت در برابر تسليحات شيميايي :

كشورهاي عضو كه مواجه با حمله و يا تهديد به حمله شيميايي مي‌شوند، كمك‌هايي از جمله وسايل دفاعي نظير هشداردهنده‌ها، پوشش و پوشاك حفاظتي، وسايل آلودگي‌زدايي و راهنمايي‌هاي مربوط به اقدامات دفاع شيميايي را بر اساس اين ماده و مقررات مي توانند دريافت نمايند.

(ماده 11 كنوانسيون) همكار‌ی‌هاي اقتصادي - فني :

اين ماده ضرورت مبادله كامل اطلاعات در مورد مواد، وسايل، علوم و تكنولوژي شيميايي در ارتباط با توسعه و كاربرد شيمي براي مقاصد مجاز در كنوانسيون در بين كشورهاي عضو را مورد تأييد قرار مي‌دهد.

(ماده 12 كنوانسيون) اقدامات مربوط به رسيدگي و حصول اطمينان از پايبندي به تعهدات:

كشورهاي عضو كه در انجام اقدامات مربوط به پايبندي به تعهدات خود عمل نكنند براساس اين ماده متحمل جرائم گوناگون كه شامل تحريم نيز مي‌گردد مي‌شوند.

(ماده 13 الي 24 كنوانسيون) تعهدات عمومي :

اين مواد عمدتاً رابطه كنوانسيون با ديگر قراردادهاي بين المللي، نحوه حل اختلافات، اصلاحيه ها، زمان و نحوه خروج از معاهده، وضعيت ضمائر، زمان لازم الاجراشدن، عدم امكان تخلف، امين كنوانسيون و متون معتبر را مشخص مي‌سازد.

(ضميمه راستي آزمايي) داراي 11 قسمت است كه روش‌هاي امحای تسليحات شيميايي و تأسيسات توليد آن‌ها، نحوه بازرسي دوره‌اي و اقدامات مشخص براي تحقق در مورد اقدام به استفاده از سلاح شيميايي در اين ضميمه مشخص می‌گردد.