تاریخچه

همراه اول: یکی از شرکت‌های تابعه مخابرات ایران است که در سال 1372 با هدف ارایه خدمات تماس صوتی تلفن همراه تاسیس شد و هم اکنون بزرگترین شرکت مخابراتی کشور از نظر تعداد مشترکین است.

ایرانسل: در پاییز 1385 در 3 شهر بزرگ کشور شروع به ارایه سرویس با هدف عرضه اینترنت همراه نمود (شرکت MTN  آفریقای جنوبی از بزرگترین سرمایه گذاران این شرکت است) و هم اکنون دومین اپراتور بزرگ کشور از نظر تعداد مشترکین است. این شرکت علاوه بر تلفن همراه، در زمینه اینترنت همراه وایمکس نیز فعالیت می‌کند که می‌توان گفت در این بخش نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد.

رایتل: تاسیس این شرکت به سال1386 برمی‌گردد، اما مجوز ارایه خدمات آن به دلیل برخی مشکلات در سال 1389 صادر و واگذاری سیم کارت‌ها را از این سال آغاز نمود. هدف این شرکت تلاش برای برقراری مکالمه تصویری و ارایه نسل سوم تلفن همراه بود که هم اکنون سرویس مکالمه تصویری مسدود شده است.

تکنولوژی‌ها

همراه اول: در آغاز تنها برقراری مکالمات صوتی را در دستور کار خود داشت که پس از گذشت 10 سال سرویس پیام کوتاه راه اندازی شد و 5 سال بعد از آن اینترنت به لیست سرویس‌های همراه اول وارد شد. سرویس‌های این شرکت بر پایه نسل دوم تلفن همراه ارایه می‌شود که برخی ارتقاها در آن صورت گرفته است.

ایرانسل: از ابتدا هدف این شرکت اینترنت بود، پس با قدرت شروع به کار کرد و اینترنت خود را به عنوان اولین اپراتور در این بخش ارایه داد تا مشترکین ایرانی هم از این تکنولوژی بهره‌مند شوند. این شرکت دو سال پس از شروع فعالیت، سیستم خود را به نسل 2.75 بهینه شده ارتقا داد.

رایتل: بهینه سازی برای رایتل بی معنی است چون با قدرت و سرعت بیشتری از دو اپراتور وارد عمل شد و مستقیما نسل سوم را به ایرانیان شناساند و در حال حاضر تنها شرکتی است که سرویس‌های نسل سوم را در بهینه‌ترین حالت ممکن ارایه می‌دهد.

تست پوشش شبکه

طبق ادعا، هر سه شرکت در استان تهران دارای پوشش کاملی هستند در این تصاویر که توسط 3 میلیون مشترک در این محدوده تهیه شده است، نشان می‌دهد که در چه مناطقی ارتباط برقرار می‌شود و در چه مناطقی قدرت بیشتری برخوردار است ( رنگ گرمتر نشان دهنده قدرت سیگنال بیشتر است).

همان طور که مشاهده می‌کنید، نقاط کور و پوشش داده نشده در هر 3 اپراتور به چشم می خورد، اگرچه این میزان برای رایتل بسیار بیشتر است.

درایور تست

اما بررسی پوشش شبکه ما محدود به شهر نیست و تست جاده‌ای نیز در این بررسی قرار دارد. تصاویر زیر نواحی بررسی شده در جاده تهران شمال را مشخص می‌کند.

ظاهرا رایتل میانه خوبی با جاده ندارد. همراه اول و ایرانسل در پوشش جاده‌ای در یک سطح هستند ولی هنوز کامل نبوده و باید در این بخش بیشتر تلاش کنند. یکی از نقاط ضعف اپراتورهای ایرانی همین بخش پوشش جاده ایست که بر خلاف ادعای برخی از آن‌ها مبنی بر پوشش کامل جاده‌ای، هنوز در بسیاری از مناطق نقطه کور وجود دارد.

تست سرعت اینترنت

در این بخش بر روی هر کدام از سیم کارت‌ها یک تست سرعت در شرایط مختلف ایده آل، عادی و سخت می‌گیریم تا ببینیم این اپراتورها چند مرده حلاجند!

نکته  اول: تمامی اعداد جداول میانگین 3 عدد و در واقع میانگین 3 تست متوالی هستند. برای مثال برای بدست آوردن میزان آپلود و دانلود در شرایط خانه و صبح، سه بار متوالی تست انجام شده ومیانگین اعداد در جدول نوشته شده است.

نکته دوم: میزان عدد Ping  نشان دهنده قدرت عکس العمل روترها و کانال های ارتباطی اپراتورهاست و میزان تاخیر ارسال و دریافت داده  را نشان میدهد. این تست یک بسته چند بایتی را به سرور پرسرعتی که معمولا یکی از ستون فقرات های اینترنت هستند ارسال میکند و با دریافت این بسته توسط مقصد بلافاصله بسته را باز گشت داده و در فرسنده دریافت می شود. به اصلاح به این عملا ارسال و دریافت پینگ پونگ گفته می شود. پینگ را شما انجام می دهید و پونگ را سرور هدف انجام می دهد.هر میزان این عدد کمتر باشد نشان از سرعت بهتر کانال ارتباطی دارد .

تست اول: شرایط ایده آل

سیم کارت ها را برداشته و با هماهنگی مخابرات استان و یکی از دوستان به یکی از مراکز مخابراتی و دارای بهترین شرایط ممکنه تست سیم کارت‌ها می‌رویم. جایی که هر سه سیم کارت دارای بهترین قدرت سیگنال و پایین‌ترین ترافیک شبکه اینترنتی هستند. متاسفانه امکان چک کردن در شرایط بدون ترافیک و خط اختصاصی نبود پس مجبور شدیم در ساعتی که پایین ترین حجم ارتباطات در آن انجام می‌شود، تست را انجام دهیم. به پیشنهاد یکی از همکاران مخابراتی در ساعت 8 صبح و ابتدای ساعات کاری به مخابرات رفتیم تا بررسی‌ها را انجام دهیم. از هر سه اپراتور چندین بار تست گرفته شده و بهترین را برای شما انتخاب کردیم. تصاویر زیر نشان دهنده حداکثر سرعت هر اپراتور در شرایط ایده آل است.

سیم کارت رایتل استفاده شده در این آزمایش از سرعت 1024 استفاده می‌کرد اما در این تست سرعتی در حدود 1800 کیلوبیت بر ثانیه را ثبت کرد که رکورد خوبی است.

تست دوم: شرایط عادی

این تست شامل سه قسمت است، یعنی تست اینترنت در خانه، محل کار یا اداره و محیط آزاد بدون سقف و دیوار والبته فاصله مناسب 500 متری با BTS که شرایط عادی برای یک سیم کارت است. هر سه تست در سه بازه ترافیکی 06:30 الی 09:30، 11:30 الی 13:30 و 23:00 الی 01:00 انجام شده است. بازه صبح به علت ترافیک کمتر، بازه ظهر دارای بالاترین ترافیک به علت اوج ساعت کاری و بازه شب هم به علت افزایش کاربر و استفاده سنگین‌تر از اینترنت انتخاب شده‌اند.

شرایط خانه:

این بررسی در منزل مسکونی ساده با دیوارهای بتنی و پنجره‌های پلاستیکی دوجداره انجام شده است.

شرایط اداری:

با توجه به فراهم نبودن شرایط اداری و مقدور نبودن به علت محدودیت ساعت اداری، تصمیم گرفتیم شرایط را بازسازی نموده و در یک آپارتمان تجاری – مسکونی با 30 واحد تست را انجام دهیم. شرایط در این حالت به علت استفاده همزمان چندین مشترک از تلفن همراه، مشابه شرایط اداری است.

شرایط محیط باز:

این تست در یک پارک عمومی انجام شده و فاصله تا آنتن BTS حدود 250 متر است.

تست سوم: شرایط سخت

این تست نیز شامل سه بخش استفاده از اینترنت در حال حرکت است که به ترتیب سخت‌تر می شوند. پیاده روی عادی، دوچرخه سواری و اتومبیل سواری با سرعت 80 کیلومتر، شرایط این تست هستند که هر کدام از اپراتورها متناسب با تکنولوژی ساخت، از پس آن‌ها باید بر بیایند.

تست پیاده روی:

پیاده روی در یک خیابان نسبتا شلوغ در ساعت‌های مختلف شرایط این تست است. سرعت در حین حرکت پیاده روی حدود پنج کیلومتر بر ساعت است. 

تست دوچرخه:

تفاوت این تست با آزمون اتومبیل در باز بودن محیط و عدم وجود سقف است. سرعت حرکت در این حالت حدود 20 کیلومتر بر ساعت بوده که سرعت متوسط در دوچرخه سواری است.

تست اتومبیل:

در یک اتوبان با پوشش کامل شبکه‌ای و با سرعت 80 کیلومتر بر ساعت رانندگی و سرعت‌های اتصال را ثبت می‌کنیم.

ظاهرا رایتل خوب از پس سرعت اتومبیل برآمد و نتایج قابل قبولی کسب کرده است. طبق این نتایج بهترین اپراتور برای استفاده در حرکت رایتل است. اپراتور ایرانسل هم حد وسط را گرفت و مخصوص محیط باز و شرایط نسبتا ایده آل است. اما پایداری همراه اول در شرایط مختلف و مکان‌های دارای پوشش بسیار خوب است.

بر اساس آمار موجود در برنامه سیگنال آزاد که توسط مشارکت چند میلیون کاربر تهیه شده است، میانگین سرعت اتصال کاربران اپراتورهای مختلف محاسبه شده است:

تست Packet lost

نرم‌افزار PingPlotter یکی از قوی‌ترین برنامه‌های تست packet lost و مهم‌ترین ابزار کار مهندسین شبکه‌های wan است. این نرم افزار با رصد ثانیه‌ای شبکه و کانال ارتباطی، کوچکترین نقصی را گزارش می‌دهد، همچنین این نرم‌افزار قادر است مشخص کند این نقص در کدام نود شبکه اتفاق می‌افتد. بخاطر همین موضوع سیم کارت را از گوشی به یک دانگل مودم سلولی یا به اصطلاح مودم 3G منتقل می‌کنیم و به مدت 10 دقیقه شبکه را بررسی می‌نماییم. نود هدف در این بررسی دی‌ان‌اس 85.15.1.10 از شرکت شاتل بود که یک شرکت ایرانی است و سرور آن درون کشور قرار دارد. دلیل انتخاب این سرور عدم وجود هیچ‌گونه packet lost از مخابرات تا سرور بود تا متوجه مشکلات خطوط انتقال خود اپراتور شویم.

خطوط قرمز رنگ نشان packet lost هستن وعدد jitter مشخص کننده انحراف معیار ping  یا فاصله زمانی بین حداقل و حداکثر زمان است. همراه اول دارای 33 درصد لاست، ایرانسل 26 درصد لاست و رایتل دارای 9 درصد لاست است. در این تست رایتل با پینگ پایین تر و پکت لاست کمتر بنده خواهد بود.

تست قدرت سیگنال:

دستگاه اسپکتروم یک ابزار مهم برای اندازه‌گیری قدرت سیگنال در طیف‌های مختلف است. با همکاری استاد طاهرپور این دستگاه به دست ما رسید تا بررسی نهایی مربوط به BTSها را انجام دهیم. به بالای یک ساختمان نیمه بلند رفته تا رو در روی BTS که از هر دو آنتن همراه اول و ایرانسل بهره می‌برد و هر دو طیف را گسیل می‌داد، قرار بگیریم. نمودار و گراف زیر نتایج نمایان شده در اسپکتروم را به ما نشان می‌دهد. متاسفانه اسپکترومی که در دست ما بود از نسل سوم و فرکانس آن پشتیبانی نمی‌کرد، بنابراین در این تست تنها همراه اول و ایرانسل قرار دارند ( رنگ زرد همراه اول و خاکستری ایرانسل است).

همراه اول  امتیاز بهتری می گیرد، ولی هر دو اپراتور تقریبا در یک سطح قدرت هستد. البته بعضی‌ها این قدرت اپراتور همراه اول را دوست ندارند و آن را برای سلامتی مضر می‌دانند که این موضوع هنوز اثبات نشده پس ما فعلا به اثر خوب آن یعنی قدرت نفوذ بهتر و آنتن دهی قوی‌تر توجه می‌کنیم. موضوع جالبتری که در این تست توجه ما را به خود جلب کرد، گسیل طیف فرکانسی در محدوده 1400 مگاهرتز بود که با توجه به باندهای gsm این مقادیر غیر منتظره است. البته طیف 1400 پس از چند دقیقه محو شد که ممکن است ناشی از فرکانس‌های جانبی یا فرستنده‌های محلی تلویزیون دیجیتال باشد.

تست Handover

Handover به زبان ساده به لحظه‌ای گفته می‌شود که شما از یک سلول مخابراتی به سلول دیگر حرکت می‌کنید و در یک لحظه بسیار کوتاه ممکن است مکالمه شما قطع شود. برای بررسی این مورد باید نقشه BTS و سلول‌ها را در اختیار داشت اما متاسفانه این امر اتفاق نیفتاد و به اجبار از یک روش ابتکاری برای این کار استفاده کردیم. نرم‌افزار سیگنال آزاد را روی یک تلفن همراه نصب می‌کنیم و به جستجوی CID یا مشخصات سلولی می‌گردیم. در خیابان قدری پیاده روی می‌کنیم و تمامی توجه‌مان به گوشی است، ناگهان پس از طی مسافت 700 متر سلول گوشی عوض می‌شود. خب ما یک مرز سلولی پیدا کردیم. به عقب بازگشته و مجدد مسافت قبلی را می پیماییم، پس از 300 متر مشخصه سلول به سلول قبلی تغییر می‌کند. مرز سلول دقیق‌تر مشخص شد. حال در این فاصله به مکالمه می‌پردازیم. نتایج زیر برای اپراتور های مختلف بدست آمد (نکته: برای هر اپراتور مرز سلولی متفاوت است، دلیل آن هم استفاده از BTSهای تفاوت در فواصل مختلف است که با 2 ساعت گشت در خیابان‌های شهر این نتایج به دست آمد).

شکل فرضی از سلول های BTS همراه اول پس از عبور از مرز سلولی هیچ مکثی در مکالمه حس نشد، تنها یک صدای بیپ خیلی ضعیف شنیده شد و مکالمه ادامه پیدا کرد.

ایرانسل پس از عبور از مرز سلولی مکالمه قطع شد و بوق اشغال به گوش رسید! برای اینکه از این مورد مطمئن شویم، مجدد تماس برقرار کرده و از مرز سلول عبور می‌کنیم، این بار 10 ثانیه تماس مکث داشت و مکالمه ادامه پیدا کرد.

رایتل در عبور از مرز سلولی عالی عمل کرد و با اینکه آزمایش را 2 بار و در حال حرکت انجام دادیم، با این حال باز هم حس نشد (پوشش ضعیف رایتل ما را مجبور می‌کرد تا تنها در یک خیابان و با مشاهده و دید مستقیم به BTS این کار را انجام دهیم اما نکته مهم، جابجایی سلولی بود که اتفاق افتاد).

تست بوت سیم کارت

بوت یا راه اندازی اولیه سیم کارت تا زمان برقراری اولین تماس، نیازمند ایجاد و تبادل یک سری اطلاعات ما بین MS و AuC است که از الگوریتم‌های مشابهی استفاده می‌کنند تا سیم کارت شناسایی شده و عملیاتی شود. در هر نسل تلفن همراه که در واقع اینجا هر اپراتور تلفن همراه است، از الگوریتم‌ها و کانال‌های خاصی جهت این تبادل استفاده می‌شود که متناسب با آن‌ها سرعت عملکرد این فرآیند تغییر می‌کند. در واقع ما با این تست به شما نشان خواهیم داد که کدام اپراتور از  سیستم قوی‌تر و سرعت عملکرد بهتری در این مورد برخوردار است.

در تلفن‌های جدید گزینه offline یا حالت پرواز وجود دارد و نیازی به خاموش و روشن کردن دستگاه نیست. ولی بخاطر استفاده از یک گوشی در این تست، مجبور به خاموش کردن دستگاه و تعویض سیم کارت هستیم. نتایجی که پس از بررسی بدست آمد، به ترتیب برای اپراتورها به شرح زیر است:

همراه اول پس از 16 ثانیه اولین تماس را برقرار کرد.

ایرانسل پس از 19 ثانیه اولین تماس را برقرار کرد.

رایتل پس از 15 ثانیه اولین تماس را برقرار کرد.

تست دریافت پیام کوتاه

پیام کوتاه پس از ارسال در مرکز پیام هر اپراتور ذخیره و پس از استعلام از VLR  برای مشترک ارسال می‌شود. حال اگر مشترک در هیچ VLR ثبت نبود یا مشخصات لحظه‌ای نداشت، در همان مرکز ذخیره می‌ماند تا پس از اولین درخواست از طریق کانال SDCCH ارسال شود، یعنی موقیعیت مشترک به روزرسانی شده و به مرکز پیام ارسال شود و اعلام کند مشترک در دسترس است و پیام برای مشترک ارسال شود. این حالت مشابه زمان خاموش بودن دستگاه است. پس سیم کارت را در گوشی قرار داده و آن را به حالت آفلاین می‌بریم و سپس یک پیام کوتاه ارسال می‌کنیم. پس از 5 دقیقه گوشی و سیم کارت را فعال  و منتظر دریافت پیام می‌شویم. مدت زمان به دست آماده، زمان تاخیر در شناسایی و تاخیر کانال SDCCH و ارسال پیام از مرکز کامپیوتر به مرکز پیام است.

همراه اول 90 ثانیه پس از روشن شدن، پیام دریافت شد.

ایرانسل پس از 8 دقیقه پیام دریافت شد.

رایتل پس از 2 دقیقه پیام دریافت شد.

شکل مفهمی از نحوه ارسال پیام کوتاه

تست‌های ویژه

شاید برای شما جالب باشد تا شرایط سرعت اینترنت را سخت‌تر کنیم! بخاطر همین دو تست خیلی سخت برای اپراتورها در نظر گرفتیم:

تست اول: اتاق رادیوگرافی

اتاق رادیوگرافی از این نظر جالب است که بدانید تمام دیوارها و کف این اتاق از 5 سانتی‌متر سرب ساخته شده و عملا هیچ موجی از آن عبور نمی‌کند! به یک مرکز پرتونگاری رفتیم تا یک تست از اپراتورها در این اتاق بگیریم. نتایج تست واقعا عجیب بود. این نتایج در جدول زیر آمده است.

به نظر می‌رسد قدرت بیش از اندازه همراه اول در تست اسپکتروم، اینجا کارآیی خود را نشان می‌دهد و افت توان کمی پیدا می‌کند. ایرانسل متاسفانه از این تست سربلند بیرون نیامده و در اتاق رادیوگرافی سیگنال را از دست داد. رایتل هم در این اتاق با -97 dBm در شرف قطع شدن بود.

تست دوم: سرعت 120 کیلومتر برساعت

نگران نباشید، من رانندگی نخواهم کرد! در کنار یکی از دوستان این تست را از اپراتورها گرفتیم تا دقیق‌تر از این مورد بگذریم.

خب! بعد از این تست به این نتیجه می‌رسیم که اپراتورها همانند پلیس، برای کاربران محدودیت سرعت مشخص کرده‌اند!

مقایسه قیمت

پس از بررسی‌های تخصصی این سه اپراتور، به سراغ قیمت سرویس‌های ارایه شده توسط این شرکت‌ها می‌رویم. جدول  زیر لیستی از این قیمت‌ها را نشان می‌دهد (تمامی قیمت‌ها به ریال است).

بدون شک ایرانسل کم هزینه‌ترین اپراتور و همراه اول گران‌ترین اپراتور است.

سخن پایانی

همراه اول یا در اصل همان شرکت مخابرات سیار ایران نشان داد یک اپراتور پرهزینه به نسبت کارایی و سرعت است ولی در عین حال در مقایسه با دو اپراتور دیگر از پوشش بهتری برخوردار بوده اما با توجه به تعداد مشترکان چند ده میلیونی این اپراتور، در بسیاری از نقاط با کمبود ظرفیت مواجه شده و گاها ارتباط برقرار نمی‌شود.

ایرانسل یا همان ام‌تی‌ان ایرانسل یک شرکت متعادل در خدمات است و بسیاری این شرکت را اپراتور اعتباری می‌نامند، زیرا استقبالی که از سیم کارت‌های اعتباری آن شد از دایمی صورت نگرفت. این شرکت به عنوان کم هزینه‌ترین شرکت در مقابل ارایه خدمات شناخته شد و با توجه به اینکه این اپراتور از نسل 2.75 استفاده می‌کند، اما مطمئن باشید که اگر از سیم کارت سرعت لایت 128 رایتل در این تست‌ها استفاده می شد، بدون شک ما ایرانسل را به عنوان اپراتور برتر در سرعت اینترنت انتخاب می‌کردیم.

رایتل که از همان اول شروع به کار با قوانین ایران به مشکالاتی برخورده بود، همچنان درگیر این قوانین و طرز فکرهای خاص است. سرویس مکالمه تصویری این اپراتور در بین رقبا یک امتیاز ویژه به شمار میرفت اما این سرویس مسدود شده و باعث می‌شود رایتل در سطح متوسط باقی بماند و تنها به یک شرکت ارایه دهنده خدمات اینترنت پرسرعت همراه تبدیل شود. تعداد مشترکین و سطح پوشش شبکه این اپراتور بسیار پایین است و در حالی که این شرکت نقشه‌هایی را در مناطق مختلف کشور بر روی وب‌سایت خود قرار داده اما آزمایشات ما چیز دیگری را ثبت کرد. در حالت مقایسه با نسل قبلی، رایتل می‌تواند از آنتن‌های کوتاه‌تر و کمتری در مجموع استفاده کند اما این موضوع را در نظر نگرفته که تعداد آنتن‌های کوتاه در یک خیابان با 500 ساختمان بالای 4 طبقه، چگونه باید پاسخگوی نیاز مشترکان باشد!