به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، پس از لغو اردوی تیم ملی فوتبال ایران در پرتغال، سازمان لیگ بلافاصله اعلام کرد هفتاد و هفتمین داربی پایتخت در هفته هشتم لیگ سیزدهم، جمعه آینده مصادف با پانزدهم شهریور ماه در ورزشگاه آزادی برگزار خواهد شد . از همان نخستین ساعات اعلام این خبر، تاریخ هفتاد و هفتمین نبرد سرخابی‌های تهران به سوژه بحث و مجادله هواداران دو تیم تبدیل شد. در سابقه رویارویی‌های سرخابی‌ها یک بازی خاص وجود دارد که در تاریخ 16شهریور سال1352 برگزار شده و با نتیجه شش بر صفر به سود پرسپولیس به پایان رسیده است.

 

این یعنی مصاف بزرگ فوتبال ایران درست یک روز قبل از چهلمین سالگرد آن بازی پرحرف و حدیث برگزار می‌شود. مسابقه‌ای که پس از سال‌ها هنوز هم محل جدال و مناظره هواداران دو تیم است. استقلالی‌ها در سال‌های اخیر مدعی شدند چون هیچ فیلمی از این مسابقه وجود ندارد عملا نمی‌توان به آن استناد کرد و بازی سال52 را یک دروغ تاریخی خواندند.

 

آنچه باعث شد پرسپولیسی‌ها با جدیت بیشتری یاد و خاطره آن مسابقه را زنده نگه دارند و هواداران دو تیم حتی در فضای مجازی هم بحث‌های دنباله‌داری در خصوص مسابقه‌ای که به شکل عجیب و حیرت‌انگیزی سندی از آن در دست نیست به راه بیاندازند. آنچه در ادامه می خوانید گزارش همشهری تماشاگر از این بازی پر رمز و راز .

 

کاسبی با اسناد قلابی

در سال‌های اخیر و پس از طرح مساله ساختگی بودن مسابقه معروف به «شش‌تایی‌ها» تلاش زیادی شد تا تصاویری از آن بازی کذایی به عنوان سند ارائه شود. حتی کسانی که فوتبال را دنبال نمی‌کردند اما به آرشیوهای قدیمی دسترسی داشتند هم جست‌وجو برای یافتن اثری تصویری از بازی شش‌تایی‌ها را آغاز کردند اما چیزی به دست نیاوردند.

 

در این میان افراد فرصت‌طلبی هم از نزاع درگرفته بین اهالی فوتبال سوءاستفاده کرده و با ارائه تصاویر جعلی منتسب به بازی سال52 تلاش کردند از این نمد کلاهی برای خود بسازند.

 

حدود سه سال قبل یک گروه مستند‌ساز محصولی را تحت عنوان سی‌دی بازی شش‌تایی‌ها به بازار عرضه کرد و مدعی شد برای اولین‌بار تصاویر گل‌های به ثمر رسیده در این بازی را منتشر کرده است. مستند با پلاتوخوانی مزدک میرزایی آغاز می‌شد و با معرفی فوتبال وتاریخچه آن به سراغ بررسی داربی‌های مهم دنیا می‌رفت تا در نهایت به داربی تهران برسد. جالب این بود که حتی کسانی که فوتبال را به صورت حرفه‌ای دنبال نمی‌کنند هم در همان دقایق اولیه متوجه می‌شدند تصاویر گل‌های گنجانده شده در مستند نه تنها ربطی به آن بازی معروف ندارد بلکه اساسا متعلق به فوتبال ایران نیست.

 

 در واقع تولیدکنندگان اثر صحنه‌های مربوط به گل‌های قدیمی لیگ انگلستان دردهه‌های30 و40 میلادی و دیدار هلند- ایتالیا در یکی از ادوار قدیمی جام جهانی ( گل رنه واندر کرکوف به دینوزف) را به جای گل‌های پرسپولیس به استقلال در سی‌دی گنجانده بودند و گزارشگر بازی (مزدک میرزایی که سعی کرده بود با حال و هوای آن روزها و به شیوه عطاا... بهمنش بازی را گزارش کند) هم اسامی گلزنان بازی سال52 را به جای گلزنان خارجی عنوان می‌کرد تا این‌طور به بیننده القا شود که این گل‌ها مربوط به بازی معروف تاج و پرسپولیس در سال1352 است.

 

جالب اینجا است که تماشاگرانی که روی سکوها شادی می‌کردند اکثرا کلاه بر سر و پالتو بر تن داشتند و دقیقا مشخص بود که این پوشش به دهه‌های گذشته مردم کشور انگلستان اختصاص دارد و نه ایران سال1352. در لابه‌لای تصاویر این مستند صحنه‌های مربوط به ورود دو تیم استقلال و پرسپولیس به زمین مسابقه در سال‌های میانی دهه60 به جای بازی سال52 دیده می‌شد.

 

به عنوان مثال بازیکنی مثل وحید قلیچ در حالی در صف بازیکنان پرسپولیس حضور داشت که امثال او، شاهرخ و شاهین بیانی و عبدالعلی چنگیز در سال52 هنوز به فوتبال ایران معرفی نشده بودند، اما از تصاویر آ‌ن‌ها به عنوان بازیکنان این دو تیم در بازی معروف به شش‌تایی‌ها استفاده شده بود. انتشار تصاویر قلابی از داربی سال52 این واقعیت را که سندی از آن بازی در دست نیست علنی‌تر کرد و به این ترتیب کری‌خوانی هواداران دو تیم وارد فاز تازه‌ای شد.

 

هنرمندان هم وارد بازی شدند

40سال بعد از آن مسابقه پرحرف و حدیث، رجزخوانی‌ها درباره صحت و سقم ادعاها همچنان در سطح وسیعی ادامه دارد و حتی پای چهره‌های شناخته‌شده سینمایی و تلویزیونی هم به این ماجرا باز شده است. در برنامه ماه عسل امسال امیر جعفری از مدیران تلویزیون خواست که اگر حتی یک دقیقه از این بازی فیلم دارند آن را پخش کنند تا شبهات پایان پیدا کند اما اگر فیلمی وجود ندارد بهتر است پرسپولیسی‌ها بیش از این به یک دروغ بزرگ دامن نزنند.

 

آنچه با پاسخ احسان علیخانی- مجری برنامه- مواجه شد و این دو لحظاتی روی آنتن پخش زنده به شکل استادیومی‌های حرفه‌ای برای یکدیگر کری خواندند. چند سال قبل و در یکی از برنامه‌های نوروزی تلویزیون هم چنین بحثی درگرفت که ناگهان مرتضی احمدی عصبانی شد و گفت:« دو گل از 6گل را در نیمه دوم ناصر حجازی خورد. هیچ دوربین تلویزیونی این مسابقه را پوشش نداده و معدود تصاویر موجود هم در آرشیو صداو سیما معدوم شده است!»

 

مرتضی احمدی که یکی از پرسپولیسی‌های قدیمی و دوآتشه است مدعی است در آن بازی در استادیوم حضور داشته. او بعدها در مصاحبه دیگری گفت:« مدتی قبل دیدم فیلم شش‌تایی‌ها به بازار آمده. فیلم را که خریدم متوجه شدم تصاویر مربوط به گل‌ها جعلی است و خیلی ناراحت شدم. من آن روز از یک ساعت قبل از بازی در ورزشگاه بودم و این مهم‌ترین خاطره زندگی‌ام است.

 

حالا آمده‌اند و با مونتاژ کردن این فیلم‌ها به نوعی به آن بازی بی‌احترامی کرده‌اند.» احمدی در پاسخ به این سئوال که آیا آن روز در ورزشگاه دوربین تلویزیونی وجود نداشت هم گفته:« بله بود، من خودم یک دوربین را در کنار زمین دیدم. البته بعد از بازی شایعه شد که تیمسار خسروانی آن فیلم را گرفته و آتش زده. فکر می‌کنم فیلم بازی همان روز به آرشیو محرمانه تلویزیون رفت.

 

البته بعد از گذشت سال‌های طولانی، دیگر از محرمانه بودنش گذشته است. حدود 22سال قبل به یکی از کارمندان صدا و سیما گفتم 20هزار تومان می‌دهم آن فیلم را برای من بیاور تا ببینم. آن روز حقوق یک کارمند بیش از 5000تومان نبود، اما او گفت اگر فیلم در آرشیو محرمانه باشد نمی‌تواند آن را به دست بیاورد.

 

فکر می‌کنم الان استقلالی‌ها حاضرند چند صد میلیون بدهند تا این فیلم را نابود کنند. بازی شش‌تایی‌ها از هر کودتا و جنایتی بدتر بود. به هر حال اگر فیلمی وجود دارد باید با رایزنی بین مسئولان سازمان ورزش و صدا و سیما منتشر شود. این حق نسل جدید فوتبال است که بتواند یکی از بزرگ‌ترین و تاریخی‌ترین رویدادهای ورزشی تاریخ این کشور را ببیند.»

 

سرنوشت تنها دوربین کنار زمین

شاپور قریب کارگردان نامدار سینمای ایران که سال گذشته در سن هشتاد سالگی به دلیل ابتلا به بیماری آلزایمر درگذشت، یکی از افرادی بود که می‌توانست شهادت بدهد که آیا در روز برگزاری آن بازی دوربینی در ورزشگاه وجود داشته یا خیر. او که در زمان برگزاری آن مسابقه در پارکینگ ورزشگاه آزادی مشغول فیلمبرداری صحنه‌هایی از یک فیلم بود، پیش از مرگش با این پرسش مواجه شد و در پاسخ گفت:« ما می‌خواستیم صحنه قالپاق دزدیدن بازیگر اصلی فیلم را در نمایی چشمگیر بگیریم.

 

در واقع برای فیلمبرداری صحنه قالپاق دزدی نیاز به پارکینگ پر از اتومبیل ورزشگاه آزادی داشتیم. ورزشگاه تازه افتتاح شده بود و ما خوش‌شانس بودیم که بازی تاج و پرسپولیس نزدیک بود. البته تلویزیون می‌خواست از بازی فیلم بگیرد اما به دلیل تازه‌ساز بودن ورزشگاه، مشکلات قطعی برق و این‌ها وجود داشت.

 

از سویی دیگر همزمانی بازی با رقابت‌های جهانی کشتی آزاد1972 در تهران باعث شد مسئولان، بی‌خیال پخش بازی از تلویزیون شوند. با توجه به این‌که کشتی هم در ایران آن روزها به اندازه فوتبال طرفدار داشت تلویزیونی‌ها رفتند تا آن بازی‌ها را پوشش بدهند و آقای عطاا... بهمنش هم گزارش مسابقه تاج و پرسپولیس را از رادیو بر عهده گرفتند.»

 

درست در لحظاتی که بازی معروف سال52 در حال برگزاری بود هنرپیشه نقش اول در پارکینگ ورزشگاه آزادی روبه‌روی دوربین شاپور قریب ایستاده بود. مرحوم قریب در همین مصاحبه درباره صحنه‌های قالپاق دزدی نقش اول فیلم در پارکینگ ورزشگاه آزادی به نکات جالبی اشاره کرده است: « فیلمبرداری سکانس قالپاق‌دزدی خیلی زود به پایان رسید و بهروز هم سریعا رفت تا به کار خودش برسد. فکر کنم او برای بازی در یک فیلم دیگر لوکیشن را ترک کرد.

 

جایی بودیم که زیاد شلوغ نبود و صحنه خوبی هم از کار درآمد. بعد خیلی اتفاقی به ذهنمان رسید که به دیدن بازی برویم و از آن فیلمبرداری کنیم. حتی به ذهن من آمد که در تیتراژ هم از فیلم بازی تاج و پرسپولیس استفاده کنیم. بعد که فضا را دیدم گفتم حتما در فیلم صحنه‌های بازی را هم استفاده می‌کنم و یک دوربین را به کنار زمین فرستادم.» و این همان دوربین معروف است که مرتضی احمدی از آن نام می‌برد. تنها دوربینی که توانست چهار گل از گل‌های آن بازی را ثبت کند.

 

قریب سرنوشت تصاویر شکارشده در ورزشگاه را این‌طور توضیح داده است: «مرحوم ساموئل خاچیکیان، کارگردان موفق سال‌های بعد سینمای ایران، در آن زمان کار تدوین فیلم من را برعهده داشت. پایین بودن کیفیت تصاویر آن بازی باعث شد که خاچیکیان به جای صحنه‌های داربی، بخش‌هایی از بازی تیم‌های ملی ایران و برمه را به فیلم اضافه کند. متاسفانه نور به خوبی تنظیم نبود و چون در آن دوران دوربین قوی برای ثبت حرکات سریع بازیکنان وجود نداشت، صحنه‌ها بی‌کیفیت از آب درآمدند.»

 

فیلمی که قبل از پخش شدن گم شد!

نزدیکان مرحوم خاچیکیان می‌گویند او تا آخرین سال‌های عمرش تنها نسخه‌ای که از گل‌های اول تا چهارم آن بازی داشت را به خوبی نگه داشته بود. اما سوال این است که چرا آن‌هایی که این فیلم برایشان دارای ارزش و اهمیت خاصی بود (مثل فدراسیون فوتبال، باشگاه پرسپولیس یا حتی هواداران پرسپولیس ) هرگز به دنبال تنها نسخه موجود نرفتند؟ در نهایت، نسخه اصل آن فیلم در میان تمام خرده‌ریزهای استاد مرحوم خاچیکیان گم شد. هرچند که هنوز هم عده‌ای معتقدند گم شدن نسخه فیلم گل‌های بازی معروف شش‌تایی‌ها، با رابطه خوب و تنگاتنگی که بین مدیران باشگاه تاج و دربار پهلوی وجود داشته، بی‌ارتباط نبوده است.

 

روایت دیگری هم وجود دارد که می‌گوید فیلم تحویل آرشیو صدا وسیما داده شده اما طی یک آتش‌سوزی در سازمان که اوایل پیروزی انقلاب اتفاق افتاد، سوخته و از بین رفته است. عده‌ای هم می‌گویند خسروانی از سر ناراحتی زیاد فیلم بازی 6تایی‌ها را در مرکز صدا و سیما نابود کرده است اما بازیکنان حاضر در دو تیم اکثرا می‌گویند این بازی اصلا فیلمبرداری نشده و به همین دلیل هیچ سندی از آن در دست نیست.

 

اکنون به فاصله چند روز مانده به هفتاد و هفتمین داربی پایتخت، هواداران پرسپولیس به بهانه برگزاری این مسابقه یک روز قبل از چهلمین سالگرد بازی پرحرف و حدیث، بیش از همیشه روی آن بازی مانور می‌کنند و از سویی دیگر آبی‌ها هم در پاسخ به آن‌ها «شش‌تای52» را یک دروغ تاریخی می‌خوانند. این بار و چهل سال پس از مسابقه‌ای که در دل تاریخ دفن شد چه ماجرایی در مصاف سرخابی‌های پایتخت رخ خواهد داد؟