به گزارش خبرنگار حقوقي قضايي باشگاه خبرنگاران، با بيش از ربع قرن تلاش مستمر حاميان حقوق‌بشر و زخم‌خوردگان سلاح‌هاي شيميايي و ميكروبي با اعتراف به نواقص و كاستي‌هاي موجود كنوانسيون منع استفاده از سلاح‌هاي شيميايي ضرورت بيشتر ممانعت از توليد و نگهداري و استفاده از اين گونه سلاح‌ها كه نسل بشري را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهد و صدمات جبران‌ناپذير آن سال‌ها بر پيكره اجتماع باقي مي‌ماند احساس مي‌شود.

 
*تعریف سلاح شمیایی
 
جنگ‌افزارهای شیمیایی ابزارها یا موادی هستند که به وسیله آن‌ها انسان‌ها و یا موجودات زنده را هدف قرار می‌دهند. در اثر تماس مستقیم این مواد با هر قسمت از بدن جاندار، بدن وی آلوده شده و جاندار به انواع بیماری‌ها بیماری‌های عمومی و یا انحصاری آن ماده مبتلا می‌شود. این مواد می‌توانند به صورت جامد، مایع و یا گاز استفاده شوند.

به عبارت دیگر عوامل شیمیايی به ترکیباتی اتلاق می‌‌شود که در صورت کاربرد موثر علیه انسان، حیوان یا گیاه، منجر به مرگ یا ضایعات قابل توجه دائمی یا موقتی در ساختار اندامی آنها می‌شود.
 
جنگ‌افزارهای شیمیایی از نظر نظامی به ۶ گروه سمی و کشنده، ناتوان‌کننده، استفاده برای کنترل اغتشاش‌ها، دودزا، ضد گیاه و شعله‌ها و آتش‌زا تقسیم می‌شوند.
 
 *انواع سلاح‌های شیمیایی
 
بمب‌های شیمیایی سه نوع جامد، مایع و گاز دارند. از حالت جامد آن در ارتفاعات و در مناطق برفی استفاده می‌شود و اینگونه بمب‌ها با آب شدن برف در آن حل شده و پایین می‌آیند و در نهایت افراد زیادی را مسموم می‌کنند. از انواع مایع آن برای حل کردن در آب رودخانه‌ها و منابع استفاده می‌کنند. نوع گازی آن نیز از بقیه انواع آن پرکاربردتر است و در مناطق مختلف (بیشتر مکان‌های وسیع و باز) استفاده می‌شود.
 
*تاریخچه استفاده از سلاح شیمیایی
 
جنگ‌افزارهای شیمیایی از جمله قیر، روغن‌ها، نفت، آتش یونانی، ناپالم، اسیدها، آرسنیک‌ها و غیره از دوران قدیم مورد مصرف قرار گرفته‌اند. برای نمونه اسپارتان‌ها در جنگ پله پونز (سال‌های ۴۳۱ تا ۴۰۴ پیش از میلاد) اسیدهای گوگردی (از جمله دی‌اکسید سولفور) به‌کار می‌بردند.
 
طی جنگ جهانی اول برای نخستین بار افزارهای مدرن جنگ شیمیایی، بخصوص توسط آلمان‌ها، ساخته و به‌کار گرفته شد. این اعمال با اسید پاشی و پخش ساده گازهای کشنده مانند کلر آغاز شدند تا اینکه بعدها بتوانند با پرتاب این مواد به راه دور نفرات بیشتری از سربازان دشمن را نابود کنند. آلمان‌ها پیوسته پیشرو این صنعت بوده و تاکنون بر اين رويه مانده‌اند. در جریان جنگ اول جهانی کاربرد بیش از ۱۲۴ هزار تن مواد شیمیایی موجب مصدوم شدن حدود یک میلین نفر و کشته شدن بین از یکصد هزار سرباز از طرفین جنگ شد. پس از پایان جنگ اول جهانی و با تصویب پروتکل ۱۹۲۵ ژنو توسط بیشتر کشورهای دنیا، کاربرد این سلاح ممنوع شد.
 
*معاهدات بین‌المللی در زمینه سلاحهای شیمیایی
 
اولین توافقنامه بین‌المللی منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی مربوط به سال ۱۶۷۵ است، هنگامی که معاهده‌ای مبنی بر عدم کاربرد گلوله‌های سمی میان فرانسه و آلمان در استراسبورگ امضا شد. در طول دویست سال پس از آن با روند صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی شیمیایی امکان توسعه سلاح‌های شیمیایی در سطح وسیع فراهم آمد.

در سال ۱۸۷۴، کنوانسیون بروکسل در مورد قانون و عرف جنگ تصویب شد. این کنوانسیون استفاده از سم یا سلاح‌های سمی و نیز کاربرد تسلیحات، پرتابه‌ها و یا موادی به منظور ایجاد درد و رنج غیر ضروری را ممنوع کرد.

در سال ۱۸۹۹ کنفرانس صلح در لاهه برگزار شد که به امضای توافقنامه‌ای معروف به بیانیه لاهه انجامید و بر اساس آن کاربرد پرتابه‌های حاوی گاز سمی ممنوع شد.
 
وحشتی که از جنگ افزارهای شیمیایی در طول جنگ جهانی اول تجربه شد به چنان خشمی در میان کشورهای دنیا دامن زد که تصمیم گرفتند کاربرد مواد شیمیایی یا سلاحهای شیمیایی را برای همیشه در جنگ ممنوع کنند. این تعهد به امضای پروتکل ۱۹۲۵ ژنو مبنی بر منع کاربرد گازهای خفه کننده، سمی و گازهای دیگر و استفاده از شیوه‌های میکروبی در جنگ انجامید. ایران در ۵ نوامبر ۱۹۲۹ و عراق در ۸ سپتامبر ۱۹۳۱ به این معاهده پیوستند.
 
پروتکل ژنو کاربرد سلاحهای شیمیایی را در جنگ ممنوع می‌کند اما گسترش، تولید و مالکیت چنین سلاحهایی را ممنوع نمی‌کند.

 بسیاری از کشورها پروتکل ژنو را امضا کردند اما این حق را برای خود محفوظ نگه داشتند که چنانچه خود و یا متحدانشان مورد حمله با سلاحهای شیمیایی قرار گرفتند، به همان صورت مقابله کنند. در ضمن بسیاری از امضا کنندگان پروتکل این حق را برای خود محفوظ نگاه داشتند که در مقابل کشورهایی که به پروتکل نپیوسته‌اند از سلاحهای شیمیایی استفاده کنند.
 
به دنبال حملات شیمیایی وسیع رژیم صدام علیه ایران در دهه ۸۰ میلادی و تلفات هولناک ناشی از این حملات، جامعه جهانی در دهه ۱۹۹۰ موفق به تهیه پیمانی شد که به نابودی سلاحهای شیمیایی و نیز عدم گسترش این سلاحها و مواد شیمیایی سمی به کار رفته در آنها در سراسر دنیا رسیدگی می‌کند. کنوانسیون منع گسترش، تولید، ذخیره و استفاده از سلاحهای شیمیایی و نابودی آنها (یا کنوانسیون سلاحهای شیمیایی، CWC در تاریخ ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳ در پاریس برای امضا آماده شد و در سال ۱۹۹۷ اجرایی شد.
 
در حال حاضر سازمان منع سلاحهای شیمیایی (OPCW)در لاهه هلند مسئول اجرای مفاد این کنوانسیون است تا ژانویه ۲۰۱۲ یکصد و هشتاد و هشت کشور دنیا به عضویت این سازمان در آمده و کنوانسیون مذکور را تصویب کرده‌اند.
 

*جنگ ایران و عراق

با وجود تصویب پروتکل ۱۹۲۵ ژنو رژیم عراق در طول جنگ ایران و عراق با نقض این معاهده بین‌المللی وسیعترین حملات شیمیایی پس از جنگ جهانی اول را مرتکب شد.

صدام حسین از سال ۱۹۸۴ به بعد به طور گسترده از تابون استفاده می‌کرد، از آنجايي كه این ماده گران بود و پیدا کردن مواد لازم برای ساخت آن سخت بود وي به سراغ گاز وی ایکس رفت که قدرت و دوام بیشتری داشت. او در سال ۱۹۸۸ حدود ۴ تن از این گاز را در اختیار داشت. اما ماده شیمیایی که در حجم وسیع‌تری در دسترس او قرار داشت، گاز سارین بود. صدام حسین به گاز خردل هم علاقه داشت، چرا که این گاز اثرات درازمدتی نظیر کوری، انواع سرطان، ناباروری و نقص عضوهای پیش از تولد داشت.
 
بر اساس گزارش‌های بازرسان سازمان ملل متحد از سال ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۸ در موارد متعددی از گاز خردل و نیز عوامل اعصاب علیه رزمندگان ایرانی و غیر نظامیان ساکن روستاها و شهرهای مرزی ایران استفاده شد.
 
رژیم صدام همچنین در جریان عملیات انفال علیه مناطق کردنشین شمال عراق حملات شیمیایی وسیعی را علیه مردم این مناطق انجام داد که حمله شیمیایی به حلبچه در مارس ۱۹۸۸ و کشتار بیش از پنج هزار نفر از مردم این شهر از آن جمله است.
 
در جنگ ایران و عراق شرکت‌های آلمانی بزرگترین صادر کننده جنگ‌افزارهای شیمیایی و یا تحهیزات و کارخانه‌های ساخت این سلاحها به عراق بودند. البته آمریکا، فرانسه، هلند، انگلیس و غیره هم در صدور غیر قانونی مواد اولیه ساخت این سلاحها و یا سایر تجهیزات مرتبط به عراق نقش مهمی داشتند.
 
این حملات شیمیایی منجر به مصدوم شدن بیش از یکصد هزار نفر در ایران شد که بسیاری از آنان هنوز به عوارض و بیماری‌های ناشی از مصدومیت شیمیایی مبتلا هستند و نیازمند مراقبت‌های پزشکی هستند.
 
در همين رابطه "محمد اديب" حقوقدان بين‌المللي در گفتگو با باشگاه خبرنگاران با اشاره به کاربرد سلاح‌هاي شيميايي از سوي برخي کشورها و قوانين بين‌المللي در اين رابطه اظهار داشت: استفاده از سلاح‌هاي شيميايي طبق معاهدات بين‌المللي در هر شرايطي براي کشورهايي که عضو معاهدات هستند ممنوع است و اين مهم حتي براي کشورهايي که عضو قرارداد نيستند نيز صدق مي‌کند و آنها نيز حق استفاده از اين سلاح‌ها را ندارند.
 
وي ادامه داد: کاربرد سلاح‌هاي شيميايي جرم تلقي مي‌شود و اين عمل مجرمانه در دادگاه بين‌المللي کيفري رسيدگي و سازمان انرژي اتمي نيز بر اين مهم نظارت دارد.
 
اديب افزود: در کنوانسيون‌هاي بين‌المللي به منع استفاده از سلاح‌هاي شيميايي تاکيد شده و چگونگي مجازات‌ و اعمال آن، براي کشور استفاده‌کننده تشريح شده است.
 
وي تصريح کرد: چنانچه سلاح‌هاي شيميايي توسط گروه‌هايي که تروريست ناميده مي‌شوند استفاده شود، از آنجايي که آنها واحدهاي شناخته شده مثل کشورها نيستند بايد جرم صورت گرفته بررسي و مشخص شود.
 
اين حقوقدان‌ بين‌المللي در پايان خاطرنشان کرد: چنانچه کاربرد سلاح‌هاي شيميايي از سوي اتباع کشور باشد اين مهم رافع مسئوليت دولت‌ها نيست چراکه دولت‌ها وظيفه دارند بر اعمال مجرمانه نظارت کنند تا از اين طريق موجبات کشتار افراد غيرنظامي فراهم نشود.

برخي رسانه‌هاي غربي دولت سوريه را محكوم به استفاده از سلاح‌هاي شيميايي كرده‌اند و اين در حالي است كه معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه ایران و نماینده ویژه رئیس‌جمهور و معاون وزیر امور خارجه روسیه، جنجال خبری مربوط به کاربرد سلاح شیمیایی در سوریه و ادعای ارتباط آن با حکومت سوریه را سناریویی ساختگی و از پیش طراحی شده خواندند.

*نمايندگان سازمان ملل با هدف محكوميت دولت اسد به سوريه رفته‌اند

 در اين زمينه ابوتراب علیرضایی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران با اشاره به سفر نمايندگان سازمان ملل به سوريه گفت: نمایندگان سازمان ملل با نیت معرفی دولت بشار اسد به عنوان مقصر در خصوص استفاده از سلاح‌های شیمیایی به سوریه رفته‌اند و مستنداتی که دولت اسد از انبارهای تروریست‌ها که نام عربستان سعودی برآن حک شده بود را نمی‌پذیرند.

وي تصريح كرد: غرب به‌دنبال تکرار سناریوهای افغانستان و عراق بر ضد سوریه است.

اين كارشناس سياست خارجي اظهار داشت: نشست‌هاي دوستان سوریه در استانبول و اتحادیه عرب در قاهره برای اجرا برنامه‌های ضد سوری برگزار می‌شود.

وی ادامه داد: گروه‌های مقابل دولت بشار اسد اکثراً خارجی بوده و در بین مردم طرفدار ندارند، اما به‌دنبال تامین منافع رژیم صهیونیستی و آمریکا  هستند.

علیرضایی با بیان اینکه رژیم صهیونیستی به‌دنبال تضعیف کشورهای مسلمان برای توسعه شهرک‌های صهیونیست‌نشین است، افزود: اشتباه ترکیه واگذاری پایگاه‌هایي به رژیم صهیونیستی در شهر ازمیر بود چرا كه در جنگ 22 روزه 9 سرنشین ترک کشتی حامل آذوقه برای فلسطینیان، توسط اسرائیلی‌ها کشته شدند.

این کارشناس سیاست خارجی در پایان خاطرنشان کرد: دولت ترکیه با برگزاری نشست دوستان سوریه به‌دنبال تاثیرگذاری بر تحولات منطقه است؛ امری که با سقوط مرسی بسیار کمرنگ شده است.

جامعه بين‌المللي از سال‌ها قبل شروع به مقابله با دولت‌هاي استفاده كننده از عوامل شيميايي با استفاده از تصويب معاهده‌ها و پروتكل‌هاي مختلف كرده كه به علّت عدم همكاري دول صاحب قدرت هيچ گاه اجرايي نمي‌شد. عدم احترام اين دولت‌ها به خواسته اكثر جامعه بين‌الملل بزرگترين دشمن ملت‌ها در طول قرن اخير بوده است.

اميد است با گسترش و اشاعه دستورات دين مبين اسلام و افزايش ميل اخلاق‌مداري و انسان‌دوستي و همچنين پايبندي دولت مردان و قدرت‌هاي جهاني بر منشور حمايت از حقوق بشر روز به روز شاهد كاهش درگيري‌ها و جنگ‌ها در سراسر اين گيتي بوده و روزي را شاهد باشيم كه بشريت از هيچ‌گونه جنگ افزاري علي‌الخصوص سلاح‌هاي شيميايي و ميكروبي كه صدمات ناشي از آن هنوز بر پيكر دلاور مردان اين سرزمين اسلامي و شيعي به چشم مي آيد، اثري نباشد.



 
انتهاي پيام/