به دنبال انتشار گزارشی خبرنگارباشگاه خبرنگاران ارومیه با این عنوان که «چرا شیعیان بعد از اتمام سوره حمد در نماز آمین نمی‌گویند» که به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی بعثه مقام معظم رهبری منتشر شده بود، تعدادی از مخاطبان و کاربران سوالات، شبهات و ابهاماتی نسبت به این موضوع مطرح کرده بودند که در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مطلبی کارشناس مسایل دینی و مدیر حوزه علمیه حضرت حجت بن‌الحسن (عج) به این سوالات پاسخ داده‌ایم.

وی در ابتدا با بیان این‌که «عبادات توقیفی هستند و از شارع مقدس به ما رسیدند» گفت: ما باید عین آن عبادت را انجام دهیم و حق اینکه یک کلمه به آن اضافه یا کم کنیم نداریم و این غیر از معاملات است زیرا معاملات قبل از اسلام هم بوده و با آمدن اسلام یک چارچوب مشخصی پیدا کرده است اما عبادات اینطور نیست و از طرف شارع آمده و ما باید عین آنچه را که فرموده انجام دهیم نه کم نه زیاد.

این استاد فقه و اصول حوزه علمیه ادامه داد: کلمه آمین از جمله کلماتی است که از خارج وارد نماز می‌کنیم و به نظر علما این بدعت است یعنی چیزی را خارج از دین و عبادت وارد آن کنیم که سبب شود عبادت از چارچوب توقیفی بودن خارج شود و فتوای همه علما این است که عبادات توقیفی بوده و همان‌طور که دستور داده شده باید به آن عمل کرد.

مطلبی در پاسخ به این سوال که چرا می‌توانیم در رکوع یا سجده و یا قنوت یکسری دعاها را بخوانیم اما این‌ها موجب بطلان نماز نمی‌شوند؟ گفت: اینکه در رکوع و سجده بعضی از ادعیه را می‌خوانیم یا بعد از صلوات، "وعجل فرجهم" می‌گوییم تحت یک قاعده کلی وارد شده است و فتوای علما این است که دعاهایی در رکوع و سجود گفته شود که ماثوره باشد یعنی دعاهایی که از پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) وارد شده باشد زیرا اهل بیت (ع) مبین دین و شریعت هستند.

وی ادامه داد: بر این اساس دعاهایی که مثلا در سجده آخر نماز می‌خوانیم و خواندن آنها مستحب است تحت یک قاعده کلی بوده که از ائمه معصومین (ع) وارد شده است و می‌توان آنها را در سجده خواند نه دعاهایی که کلام انسان باشد و از خود او در آمده باشد.

این کارشناس مسایل دینی همچنین خاطرنشان کرد: اینکه در قنوت یکسری دعاها خوانده می‌شود نیز تحت همین قاعده است به طوری‌که علما فرمودند بهترین دعا در قنوت همان دعاهایی است که از طرف اهل بیت (ع) وارد شده است زیرا عبادات توقیفی است و ما حق نداریم چیزی از بیرون به آن وارد یا کم کنیم مگر اینکه از پیامبر (ص) و ائمه (ع) رسیده باشد.

مطلبی همچنین در پاسخ به این سوال برخی از مخاطبان که گفتند «الحمدلله» بعد از اتمام سوره حمد که در میان شیعیان رواج دارد، مشکلی در نماز پیش نمی‌آورد؟ گفت: مقایسه این مساله با گفتن کلمه آمین صحیح نیست، یعنی اینطور نیست که چون آنها آمین می‌گویند ما هم الحمدالله بگوییم یا برعکس، این مقایسه درست نیست اما اگر ما الحمدلله می‌گوییم به خاطر این است که تحت یک ضابطه‌ای از ائمه معصومین (ع) وارد شده است که گفته‌اند وقتی امام جماعت حمد را تمام می‌کند استحباب دارد خودش و مامومین کلمه الحمدلله را بگویند اما درباره گفتن کلمه آمین سفارشی از رسول خدا (ص) و ائمه (ع) نشده است.

این استاد فقه و اصول حوزه علمیه تاکید کرد:‌ درباره کلمه آمین نص صریح آمده است که گفته نشود و وقتی از ائمه درباره این موضوع سوال شده فرموده‌اند که نگویید و ما حرف ائمه (ع) را به خاطر اینکه آنها متصل به وحی و مبین آن هستند و از عصمت برخوردارند و وصی پیامبر هستند قبول می‌کنیم و آنچه گفته‌اند را می‌پذیریم.

وی افزود: کلمه آمین اگر کلام آدمی باشد وارد کردن آن بر نماز حرام است و اهل سنت گفته‌اند آمین پس از سوره حمد در نماز سنت است و ما انجام می‌دهیم البته برخی از علمای اهل سنت نیز گفتن آن را واجب دانستند اما پیش فقهای شیعه اولا گفتن آمین سنت نیست بلکه گفته‌اند اگر به قصد جزئیت باشد یعنی جزء نماز محسوب شود حرام و موجب بطلان نماز است و اگر به قصد دعا، استجابت و ورود در نماز باشد حرام و بدعت است البته بنا بر مشهور علمای شیعه موجب بطلان نماز است.

مطلبی یادآور شد: بر این اساس کلمه آمین بدون هیچ قصدی چون کلام آدمی است باطل‌کننده نماز است اما علما گفته‌اند اگر از روی تقیه یا از روی فراموشی و سهوی گفته شود اشکالی ندارد.

این استاد فقه و اصول حوزه علمیه ادامه داد: ‌در کتاب‌هایی همچون عروةالوثقی، جواهرالکلام، مستمسک عروه، مصباح‌الفقیه و سایر کتاب‌های فقهی درباره این موضوع در بخش صلات بر روی این کلمه مفصل بحث کرده‌اند و گفته‌اند چون کلام آدمی است آوردنش در نماز موجب بطلان آن می‌شود البته برخی از علما نیز با اینکه معتقدند موجب بطلان نماز نیست اما گفتن آن را جایز ندانستند.

وی همچنین در پاسخ به این سوال کاربران که اگر گفتن آمین موجب بطلان نماز می‌شود پس نمازهایی که ما مثلا در عربستان به جماعت می‌خوانیم چه حکمی دارد؟ اظهار کرد: هر نمازی که به اعتقاد آنها و بر اساس فقه آنها درست باشد خواندن نماز پشت سر آنها اشکال ندارد زیرا این نماز به اعتقاد خودشان درست بوده و نماز ما نیز صحیح است و این نظر اکثر علمای شیعه است البته علما به خاطر حفظ وحدت و از باب تقیه نماز خواندن پشت سر آنها را حتی با اینکه آمین بگویند اشکال نمی‌دانند.

مطلبی در پایان تصریح کرد: این مباحث، مباحث عمیق فقهی است که باید در محافل علمی و حوزوی با حضور صاحب‌نظران بحث شود البته وقتی که چنین موضوعاتی در سایت‌ها منعکس می‌شود باید به شبهات و سوالات پاسخ داد/س