به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران، نشانهای دولتی که تصویب و اعطایشان به خدمتگزاران نظام و همچنین شخصیت‌های برجسته فرهنگی و هنری، کشوری و لشگری بر عهده رییس‌جمهور است، طی چند دوره گذشته ریاست‌جمهوری همواره محل بحث و تحلیلهای سیاسی بوده است. بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی هر رییس‌جمهوری می‌تواند در طول دوره خدمت خویش هر ساله به 45 نفر نشان‌های عمومی و تخصصی درجه یک، دو و سه اعطا کند. روسای جمهور معمولا از حداکثر تعداد نشانهایی که می‌توانند اعطا کنند، استفاده می‌کنند و با این حال به دلیل اینکه تعداد این نشانهای و حوزه تخصصی‌شان بالا است، معمولا در سال آخر دوره فعالیت هر رییس‌جمهور، میزان اعطای این نشان‌ها روند فزاینده‌ای به خود می‌گیرد.

به همین دلیل نیز در هر دوره، سال پایانی فعالیت رییس‌جمهور به سال پر خبر و حاشیه‌ای در خصوص اعطای نشان‌ها تبدیل می‌شود. قبل از اینکه به بحث‌های سیاسی و حاشیه‌ای در این خصوص بپردازیم بهتر است بیشتر با ماهیت این نشان‌ها آشنا شویم.

عالیترین نشان جمهوری اسلامی، نشان انقلاب اسلامی است که تنها به روسای‌جمهور اعطا می‌شود. سایر نشانها را رییس جمهور به پیشنهاد وزرای ذیربط و تصویب هیأت وزیران، اعطا می‌کند. نشان‌های "استقلال"، "آزادی" و "جمهوری اسلامی" نیز همچون نشان انقلاب اسلامی، در سطح نشان‌های عالی به شمار می‌روند. اما بعد از این نشان، نشانهای تخصصی و عمومی قرار دارند که عبارتند از: نشانهای تخصصی دانش، پژوهش، لیاقت و مدیریت، عدالت و نشانهای عمومی سازندگی، خدمت، کار و تولید، شجاعت، ایثار، تعلیم و تربیت، فرهنگ و هنر و ادب پارسی.

مسئله‌ای که باعث سر و صدا و‌گاه انتقادهای تند از عملکرد روسای‌جمهور در ارائه این نشان‌ها می‌شود تنها به اعطای این نشان‌ها مربوط نیست؛ بلکه مسئله اعطای جوایز نقدی است که همواره به همراه این نشان‌ها به افراد معرفی شده، اهدا می‌شود.

در طول تاریخ انقلاب میزان جوایز نقدی نشان‌ها در حال تغییر بوده است و سعی بر این بوده که در کارگروه‌های مختلف میزان این جوایز کاهش یابد. در سال  1373قانون برای نشانهای تخصصی و عمومی درجه یک، یکصد سکه بهار آزادی، نشانهای تخصصی و عمومی درجه دو، پنجاه سکه بهار آزادی و نشانهای تخصصی و عمومی درجه سه سی سکه بهار آزادی در نظر گرفت. 7 سال بعد برای دومین بار این آئین‌نامه دستخوش تغییرات شد و برای برای این نشان‌ها به ترتیب 50 سکه بهار آزادی، 30 سکه و 20 سکه در نظر گرفتند. در آخرین تجدید نظر، میزان جوایز رشد صعوی به خود گرفت و برای نشان عالی «استقلال» و «آزادی» 200 سکه بهار آزادی، نشانهای تخصصی و عمومی درجه یک 100 سکه بهار آزادی، نشانهای تخصصی و عمومی درجه دو 75 سکه بهار آزادی و برای نشانهای تخصصی و عمومی درجه سه 50 سکه بهار آزادی در نظر گرفته شد.

اگر اعطای نشان‌ها در دولت‌های هشتم تا دهم با حاشیه‌هایی همراه بوده و همواره منتقدانی نیز داشته است که این انتقادات بیشتر به دلیل ماهیت اقتصادی نشان‌ها بوده است. عده‌ای بر این باور بوده‌اند در شرایط اقتصادی موجود در کشور در سال آخر فعالیت دولت دهم و حتی در سال آخر فعالیت دولت اصلاحات، این نشان‌ها نباید به این وفور به افراد خاص ارائه می‌شد.

اما جنجال‌ها حول محور اعطای نشانهای دولتی از کجا آغاز شد؟ شاید در وهله اول به نظر برسد، ماجرا از 20 اسفند سال 91 و اعطای نشان درجه یک فرهنگ و هنر به اسفندیار رحیم‌مشایی یار دیرینه محمود احمدی‌نژاد آغاز شده باشد اما نگاهی به بحث‌های مربوط به اعطای مدالهای لیاقت و نشانهای دولتی نشان می‌دهد بحث دیرینه‌تر از این حرفها بوده و در سال پایانی فعالیت دولت اطلاحات یعنی در سال 84 نیز چنین بحث‌هایی صورت گرفته بود.

در این سال محمد خاتمی رییس‌جمهور وقت در مراسمی از 15 تن از شخصیت‌هایی که به نظر دولت باید نشانهای دولتی را دریافت می‌کردند تقدیر کرد و همین مسئله باعث شد محمد‌رضا رحیمی رییس دیوان محاسبات مجلس شورای اسلامی از اعطای برخی از این نشان‌ها انتقادکرده و خواستار بازگردانده شدن این هدایا به دولت شود. رحیمی در آن سال با ارسال نامه‌ای به مقامات مسئول، اعطای نشان دولتی به برخی دولتمردان گذشته در دوران ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی را غیر قانونی دانسته و خواستار بازگرداندن هدایا به خزانه دولت شده بود. در این نامه که ظاهرا برای محمد خاتمی نیز ارسال شده بود، برخی دولتمردان سابق که نشان دولتی دریافت کرده‌اند به فساد مالی متهم شده بودند.

هدف اصلی نامه اما انتقاد به مشی خاتمی در اعطای نشانهای دولتی به این افراد نبود چنانکه هیچ نامی هم از افراد مد نظر رییس دیوان محاسبات نبود. هدف اصلی بازگردانده شدن این هدایا به دولت بود چرا که از افرادی که به اعتقاد دیوان محاسبات دارای پرونده مفاسد اقتصادی بودند، خواسته شده بود هدایای خود را عودت دهند. هنوز هم لیست کامل افرادی که در آن سال و یا سالهای پیش نشانهای عالی و تخصصی و عمومی دولتی را دریافت کرده بودند، در دسترس نیست اما چند نفر در سال پایانی دولت نشانهایی که دریافت کردند که بیشترین جنجالهای تبلیغاتی بر روی آن‌ها بود؛ یکی از آنان علی دایی فوتبالیست معروف کشورمان و تعداد دیگری از مسئولان قبلی دولت از جمله کسانی بودند که اهدای نشان دولتی به آن‌ها با انتقاد رو‌به‌رو شد.

البته در آن زمان نیز رییس‌جمهور وقت واکنشی به این انتقادات نشان نداد و این مسئله تا روز بیستم اسفند ماه سال 92 دیگر جنبه رسانه‌ای پیدا نکرد.

جدول نشانهایی که خاتمی در روزهای پایانی فعالیت خود در سال 84 اعطا کرد:

ردیف	دریافت‌کننده نشان	معرفی شده از سوی	نشان
1	میرحسین موسوی	ریاست جمهوری	عالی استقلال
2	دکتر حسن حبیبی	ریاست جمهوری	درجه یک دانش
3	دکتر ایرج فاضل	ریاست جمهوری	درجه یک دانش
4	دکتر رضا داوری	ریاست جمهوری	درجه یک دانش
5	دکتر محمد ستاری‌فر	سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی	درجه یک لیاقت و مدیریت
6	مهندس محمد باقریان	ریاست‌جمهوری	درجه یک لیاقت و مدیریت
7	مهندس محمدرضا نعمت‌زاده	وزارت نفت	درجه یک لیاقت و مدیریت
8	دکتر کاظم معتمدنژاد	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	درجه یک دانش
9	سیدمحمد احصائی	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	نشان درجه یک فرهنگ و هنر
10	فرهاد فخرالدینی	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	درجه یک فرهنگ و هنر
11	علی نصیریان	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	درجه یک فرهنگ و هنر
12	دکتر حسین ملک افضلی	وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی	درجه دو خدمت
13	دکتر علی‌محمد هنجنی	وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی	درجه دو دانش
14	دکتر حسین مهرپور محمد آبادی	ریاست جمهوری	درجه دو دانش
15	دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی	وزارت علوم، تحقیقات و فناوری	درجه یک دانش

از نکات قابل تامل دراین لیست، اعطای نشان استقلال به میرحسین موسوی است. براساس ماده 3آئین‌نامه اعطای نشان‌های دولتی، نشان «استقلال» به کسانی اعطا می شود که با قبول مسؤولیت‌های مهم، تلاش همه جانبه در تبیین اصول و مواضع، ابتکارات شایان توجه در نیل به خودکفایی و استقلال در زمینه های مختلف، رهانیدن نظام از خطرات احتمالی، کمک به اشاعه جهانی مبانی فکری انقلاب اسلامی و خدمات ارزنده دیگر در مقاطع حساس و سرنوشت ساز، برای به ثمر رساندن اهداف مقدس نظام جمهوری اسلامی ایران نقش اساسی ایفا کرده­‌اند.

این در حالی است که موسوی در آن زمان رئیس فرهنگستان هنر بوده و عملا نمی‌توانسته اقدام و حرکتی برای استقلال و خودکفایی کشور و یا رهانیدن نظام از خطرات احتمالی در پرونده خود داشته باشد. او البته کمتر از 4 سال بعد، در انتخابات ریاست جمهوری سال 88، پس از اعلام نتایج انتخابات و شکست، نتایج انتخابات را نپذیرفت و 8 ماه کشور را با بحران مواجه کرد. این اقدام او نه تنها نظام را از خطرات احتمالی مصون نداشت و به اشاعه جهانی مبانی فکری انقلاب اسلامی کمک نکرد، بلکه باعث طمع کردن دشمنان برای سقوط نظام شد.

*چه کسانی مصادیق افراد شایسته دریافت نشان دولتی را تعیین می‌کنند؟

بر اساس آیین‌نامه اعطای نشانهای دولتی، اعضای کمیسیون بررسی اعطای نشان‌های دولتی شامل وزیر کشور، وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر دادگستری، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی، وزیر راه و شهرسازی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور و رئیس دفتر رئیس‌جمهور است. همچنین دفتر اعطای نشان‌های دولتی مستقر در دفتر رییس‌جمهور مسئول هماهنگی امور مربوط به اعطای نشان‌ها و اجرای این آیین‌نامه در بخش مربوط به وظایف دفتر است.

عمده‌ترین وظایف دفتر اعطای نشان‌های دولتی شامل انجام همهٔ امور مربوط به طراحی، جنس ساخت و نگهداری نشان، دریافت پیشنهاد اعطای نشان از وزارتخانه‌های ذیربط، تنظیم و تکمیل پرونده‌های مربوط، انجام مقدمات صدور حکم نشان، برگزاری مراسم رسمی، پیگیری دعاوی مربوط به استفاده غیرمجاز از نشان و هر نوع جعل در آن و پرداخت مزایای نشان به دارندگان آن، بر طبق این آیین‌نامه است. به همین دلیل است که برخی انتقاد‌ها به چرایی اعطای نشان دولتی به وزرای دولت صورت گرفته است، چرا که منتقدان اعتقاد دارند هیات وزرا نباید از امکان حضور در کمیسیون بررسی اعطای نشانهای دولتی برای خود استفاده کنند و باید دید وزرای پیشنهادی در وضعیت پبچبده اقتصادی فعلی در سال 92 آیا شایسته دریافت چنین نشانهایی بوده‌اند؟

نشانهای اعطا شده در دوره دوم دولت احمدی‌نژاد (1388)
ردیف	تاریخ	نشان	دریافت‌کننده نشان
1	6 تیر	درجه یک عدالت	آیت‌الله محمدی‌گیلانی
2	28 آبان	ملی ایثار	خانواده‌های شهید تک فرزند استان آذربایجان شرقی
3	10 آذر	درجه یک خدمت	آیت‌الله خزعلی
4	12 آذر	نشان ملی ایثار	خانواده‌های تک فرزند شهید استان اصفهان
5	2 دی	نشان ملی ایثار	12 نفر از پدران و مادران شهید استان فارس
6	24 دی	نشان ملی ایثار	خانواده شهدای خوزستان
7	4 اسفند	نشان ملی ایثار	خانواده پنج شهید استان خراسان جنوبی
8	11 اسفند	نشان درجه یک دانش	علی اکبر ولایتی و مهدی گلشنی
9	11 اسفند	نشان درجه یک ادب پارسی	سلیم نیساری
نشانهای اعطا شده در دوره دوم دولت احمدی‌نژاد (1389)
10	18 فروردین	نشان ملی ایثار	9 خانواده شهید استان آذربایجان غربی
11	13 مرداد	نشان ملی ایثار	6 خانواده شهید استان همدان
12	10 مهر	نشان عالی جمهوری اسلامی	بشار اسد
13	13 مهر	نشان ملی ایثار	یک خانواده شهید گلستانی
14	18 مهر	نشان درجه 3 ایثار	مادر شهید قربانعلی ترک‌قره‌خانی
15	25 مهر	نشان ملی ایثار	خانواده پنج شهید استان اردبیل
16	27 مهر	نشان درجه 3 ایثار	پنج خانواده شهید
17	28 مهر	نشان ورزش باستانی و شمشیر ایرانی	رییس‌جمهور ونزوئلا
18	11 آبان	نشان درجه 3 ایثار	سه خانواده شهید
19	15 آبان	نشان ملی ایثار	32 خانواده شهید استان تهران
20	19 آبان	نشان ملی ایثار	چهار خانواده شهید استان قزوین
21	2 آذر	نشان ملی ایثار	چهار خانواده شهید استان زنجان
22	16 آذر	نشان ملی ایثار	والدین 3 شهید استان مرکزی
23	7 دی	نشان ملی ایثار	خانواده هفت شهید استان البرز
24	14 دی	نشان ملی ایثار	خانواده چهار شهید استان سمنان
25	3 بهمن	نشان ملی ایثار	خانواده 6 شهید استان گیلان
26	11 اسفند	نشان ملی ایثار	چهار خانواده شهید استان لرستان
نشانهای اعطا شده در دوره دوم دولت احمدی‌نژاد (1390)
27	14 فروردین	نشان درجه یک شجاعت	امام جمعه ارومیه
28	24 فروردین	نشان ملی ایثار	پنج خانواده شهید استان سیستان و بلوچستان
29	31 فروردین	نشان ملی ایثار	چهار خانواده شهید استان کردستان
30	28 شهریور	نشان ملی ایثار	همسران 16 شهید اردبیلی
31	28 شهریور	نشان ملی خدمت	آیت الله سید ابراهیم سید حاتمی
32	28 شهریور	نشان ملی فرهنگ و هنر	حسین کرمی استاد دانشگاه و قاری برجسته بین المللی قرآن
33	6 مهر	نشان ملی ایثار	پنجاه و هفت جانباز قطع نخاعی
34	15 مهر	نشان ملی ایثار	9 همسر شهید استان همدان
35	15 مهر	نشان پژوهش	محمدعلی زلفی گل، رییس دانشگاه بوعلی سینای همدان
36	4 آبان	نشان درجه سه ایثار	هفت همسر شهید استان خراسان جنوبی
37	4 آبان	نشان درجه یک دانش	دکتر محمدحسن گنجی
38	4 آبان	نشان درجه دو پژوهش	دکتر مهدی بلالی‌مود
39	18 آبان	نشان ملی ایثار	هفت همسر شهید و یک جانباز قطع نخاع شهرکردی
40	23 آذر	نشان ملی ایثار	9 همسر شهید استان کهگیلویه و بویراحمد
41	3 دی	نشان درجه یک دولتی ادب پارسی	عبدالمحمد آیتی، اسماعیل سعادت، بدرالزمان قریب و سیدفتح‌الله مجتبایی
42	3 دی	نشان درجه یک دانش	پرویز دوامی، عباس شریفی تهرانی، بهمن یزدی صمدی و مهدی رجبعلی‌پور
43	3 دی	نشان درجه یک دانش	عباس شفیعی، فریدون عزیزی، عبدالکریم وصال و اسماعیل یزدی
44	3 دی	نشان درجه یک فرهنگ و هنر	علی‌اصغر شعرباف، عبدالمجید کیانی هندی، جلیل شهناز و ابراهیم پورفرزیب
45	3 دی	نشان درجه سه مهر	فائزه عظیم‌زاده اردبیلی از نخبگان استان اردبیل
46	7 دی	نشان‌های ملی ایثار و پژوهش	3 جانباز 70 درصد قطع نخایی، هفت همسر شهید و یک نخبه ایلامی
47	21 اسفند	نشان ملی ایثار	10 ایثارگر و لوح زرین سپاس به 4 نخبه استان البرز
نشانهای اعطا شده در دوره دوم دولت احمدی‌نژاد (1391)
48	24 اردیبهشت	نشان دولتی خدمت	محمد هاشم غرقی رییس مرکز رسیدگی به شکایات مردمی نهاد ریاست جمهوری
49	14 شهریور	نشان درجه یک شجاعت	محمد بناء، سرمربی تیم ملی کشتی فرنگی ایران
50	15 شهریور	نشان عالی جمهوری اسلامی	سفیر سابق ونزوئلا
51	3 مهر	نشان درجه سه شجاعت	کوروش باقری، مربی تیم ملی وزنه برداری ایران
52	22 مهر	شان درجه یک فرهنگ و هنر	محمد علی کشاورز
53	12 بهمن	نشان ملی درجه یک فرهنگ و هنر	داود رشیدی
54	16 اسفند	نشان عالی خدمت	سردار اسکندر مومنی، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور
55	20 اسفند	نشان درجه یک فرهنگ و هنر	اسفندیار رحیم مشایی

به گزارش تسنیم، بیشترین تعداد اهدای نشان‌ در دولت احمدی‌نژاد، به خانواده‌های شهدا و جانبازان تعلق داشته به طوری که در 3 سال ابتدایی دولت دوم وی از 55 دفعه‌ای که نشان اهدا شده، 30 مورد آن به خانواده‌های شهدا، ایثارگران و جانبازان تعلق داشته.

علاوه بر این در این دولت تنها یک بار نشان عالی اهدا شده که دریافت کننده آن بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه بوده است.

به گزارش تسنیم، جدای از حرف و حدیث‌هایی که درخصوص اعطای نشان‌ها در پایان دولت خاتمی وجود دارد، ماجرای نشانهای دولتی در دولت دهم تنها به اعظای نشان به اسفندیار رحیم‌مشایی ختم نشد. روز 22 خرداد 92 یعنی دو روز مانده به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری یازدهم محمود احمدی‌نژاد به 12 نفر از همکاران خود در دولت نشان خدمت داد.

این مسئله در آن زمان که رسانه‌ها مشغول بازتاب دادن فضای عمومی کشور و انتخابات ریاست‌جمهوری بودند، بازتاب زیادی پیدا نکرد اما تغییر دولت بهانه‌ای شد تا دوباره به اعطا شدن این نشان‌ها پرداخته شود و از اینکه رییس‌جمهور در روزهای پایانی عمر دولت به همکارانش نشانهایی می‌دهد که برای هر کدام از وزرا بین 50 تا 100سکه بهار آزادی منابع مالی دارد، انتقادات شدیدی در پی داشت.

نشانهای اعطا شده در دوره دوم دولت احمدی‌نژاد (1392)

ردیف

تاریخ

نشان

دریافت‌کننده نشان

1

22 فروردین

نشان دولتی ایثار

9 نفر از همسران شهدای سمنان

2

22 فروردین

نشان دانش و عدالت

2 نخبه

3

1 اردیبهشت

نشان ملی ایثار

11 مادر و همسر شهید و سه نفر از جانبازان استان خوزستان

4

1 اردیبهشت

نشان خدمت و دانش

هشت نفر از نخبگان استان خوزستان

5

8 اردیبهشت

نشان ملی ایثار

11 همسر شهید استان آذربایجان شرقی

6

11 اردیبهشت

نشان ملی ایثار

سه جانباز قطع نخاع و هفت نفر از همسران شهدای استان گیلان

7

19 اردیبهشت

نشان درجه یک خدمت

عبدالرضا شیخ الاسلامی رئیس دفتر اسبق رئیس جمهور و وزیر سابق کار، رفاه و تعاون

8

8 خرداد

نشان درجه دو ایثار

همسر شهید لاجوردی

9

8 خرداد

نشان درجه دو خدمت

مهدی صفری

10

8 خرداد

نشان درجه سه خدمت

اسدالله اسدیان، شهریار افندی‌زاده و محمدعلی زنجیره‌ای

11

22 خرداد

نشان خدمت

محمدرضا رحیمی معاون اول رئیس‌جمهور

12

22 خرداد

نشان سازندگی

علی نیکزاد وزیر راه  و شهرسازی

13

22 خرداد

نشان خدمت

علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه

14

22 خرداد

نشان تعلیم و تربیت

حمیدرضا حاجی بابایی وزیر آموزش وپرورش

15

22 خرداد

نشان خدمت

رستم قاسمی وزیر نفت

16

22 خرداد

نشان خدمت

مهدی غضنفری وزیر صنعت، معدن و تجارت

17

22 خرداد

نشان خدمت

سید شمس الدین حسینی وزیر امور اقتصاد و دارایی

18

22 خرداد

نشان خدمت و مدیریت

نسرین سلطان خواه معاون علمی و فناوری رئیس جمهور

19

22 خرداد

نشان لیاقت و مدیریت

بهروز مرادی معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور

20

22 خرداد

نشان سازندگی

علی اکبر محرابیان وزیر اسبق صنایع و دستیار ویژه رئیس جمهور

21

22 خرداد

نشان خدمت

محمدرضا فرزین دبیرستاد هدفمندسازی یارانه‌ها

22

نشان درجه 2 خدمت

غلامحسین الهام سخنگوی دولت

23

1 تیر

نشان درجه یک فرهنگ و هنر

اکبر عبدی و داریوش ارجمند