به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران، هر هموطن ایرانی حتما نام رویانا و حنا را شنیده است، حتما با شنیدن نام بنیانا و تامینا واکنش مثبتی نشان می‌دهد، هر ایرانی شاید در مورد بووانا اولین گوساله حاصل از انتقال جنین‌های لقاح آزمایشگاهی چیزهایی بداند ولی نمی‌توان گفت که هر ایرانی حتما با پژوهشگاه رویان و محققان این پژوهشگاه که خالقان بزها و گوساله‌های دوست داشتنی تراریخته هستند، آشنایی دارد.

حتما هر ایرانی از شنیدن خبرهای مربوط به تولد اولین کودک حاصل از روش باروری آزمایشگاهی IVF در سال 71، تولد اولین کودک حاصل از روش میکرواینجکشن ICSI در کشور در سال 73، تولد اولین کودک حاصل از روش تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی جنین (PGD ) در سال 83، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته در سال 83، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم و تاسیس نخستین بانک خصوصی خون بند ناف نوزادان در سال 84، تولد نخستین حیوان شبیه سازی شده خاورمیانه در سال 85، تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسانی، استفاده از سلول‌درمانی برای بهبود و درمان بیماران ویتیلیگو و تاسیس نخستین بانک عمومی خون بند ناف در سال 87، تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه سازی شده، تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن تولید کننده فاکتور 9 انعقادی خون انسان در سال 88، تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن در سال 89 و ده‌ها پیشرفت دیگر کشور خوشحال می شود ولی شاید نمی‌داند که این پیشرفت‌ها در کجا و از سوی کدام محققان صورت می‌گیرد.

 پژوهشگاه رویان هشتم خرداد ماه سال 1370 به عنوان مرکز جراحی محدود با هدف ارائه خدمات درمانی به زوج‏های نابارور و پژوهش و آموزش در زمینه علوم باروری و ناباروری توسط زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و گروهی از پژوهشگران و همکارانش در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران تاسیس شد.

پژوهشگاه رویان در سال‏های 1377 و 1387 به ترتیب مجوز مراکز تحقیقات علوم سلولی و مرکز تحقیقات پزشکی تولید مثل را از شورای گسترش دانشگاه‏های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد و آبان ماه 1388 شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارتقای آن از پژوهشکده به پژوهشگاه رویان موافقت کرد.

این پژوهشگاه فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی و نیز درمانی خود را در قالب سه پژوهشکده و دو مرکز خدمات تخصصی (مرکز درمان ناباروری و مرکز سلول درمانی) با راهبرد از علم تا کاربرد انجام می‌دهد.

پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی رویان در زمینه طب پیوند با شناخت مبانی پایه زیست شناسی سلول‌های بنیادی، توسعه تحقیقات ترجمانی سلول‌های بنیادی روی حیوانات آزمایشگاهی و انجام کارآزمایی‌های بالینی فعالیت دارد. این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی سلول‌های بنیادی و زیست شناسی تکوینی، فناوری نانو و زیست مواد، زیست پزشکی ترمیمی و سلول درمانی، زیست شناسی سامانه‌های مولکولی است.

پژوهشکده زیست شناسی و طب تولید مثل رویان نیز در زمینه افزایش میزان باروری، سلامت جنین و بهبود سلامت جامعه از طریق تحقیق و درمان ناباروری در حوزه‌های مختلف تولید مثل فعالیت دارد.

این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی ژنتیک تولید مثل، جنین شناسی، اپیدمیولوژی و سلامت باروری، اندوکرینولوژی و ناباروری زنان، آندرولوژی، تصویربرداری تولید مثل است.

پژوهشکده زیست فناوری جانوری بر تولید دام و محصولات وابسته مرتبط با زیست فناوری آن فعالیت دارد. این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی مهندسی ژنتیک، زیست شناسی سلول جنسی و گروه زیست فناوری جانوری است.

در رابطه با دیگر فعالیت‌های رویان با حمید گورابی رئیس پژوهشگاه رویان، گفت‌وگویی داشته‌ایم.

فارس: فعالیت پژوهشگاه رویان در چه زمینه‌هایی است؟

گورابی: پژوهشگاه رویان در 3 پژوهشکده در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کند، پژوهشکده علوم و طب تولید مثل در رابطه با مسائل مربوط به تولید مثل به خصوص در زمینه ناباروری و تحقیقات پایه و بالینی فعالیت دارد.

پژوهشکده سلول‌درمانی در رابطه با سلول‌های بنیادی فعالیت می‌کند و با دانش به دست آمده از این پژوهش‌ها می‌توان از سلول‌های بنیادی برای درمان بیماری‌ها استفاده کرد.

پژوهشکده زیست‌فناروی به فرآورده‌های نوترکیب می‌پردازد با این نگرش که با تولید حیوانات دست‌کاری‌شده ژنتیکی به محصولاتی دست یابد.

فارس: با توجه به وجود پژوهشکده‌ای با عنوان تولید مثل در پژوهشگاه رویان، این پژوهشگاه در زمینه تولیدمثل چه اقداماتی انجام داده است؟

گورابی: در زمینه تولید مثل شاید بزرگترین مرکز درمان ناباروری در منطقه خاورمیانه باشیم و جزو مراکز بزرگ دنیا به لحاظ تعداد و پذیرش بیمار نابارور هستیم.

سعی کردیم پژوهش‌ها و تحقیقاتی را نیز در این پژوهشگاه صورت دهیم که برای درمان ناباروری استفاده شود.

در سال 91 بر موضوع تشکیل بانک تخمدان تمرکز کردیم تا بتوانیم بیمارانی که دچار سرطان هستند و پس از درمان دیگر باروری ندارند از طریق پیوند به بیمار مجددا امید باروری داشته باشند. این کار در دنیا جدید و بعضی بخش‌های این اقدام نظیر موضوع پیوند هنوز ناشناخته است.

فارس: دانشمندان ایرانی در این زمینه تا چه اندازه‌ای پیش رفتند؟

گورابی: ما موضوع پیوند را در مدل‌های حیوانی آزمایش کردیم و یک بانک تشکیل دادیم که از نمونه‌های انسانی برای تحقیق و در آینده برای درمان استفاده کنیم تا در این بخش به نتایج بهتری دست یابیم.

البته در حال حاضر قدم‌های اولیه در رابطه با بافت تخمدان برداشته شده است و مدل حیوانی نیز برای پیوند بافت مطالعه می‌شود.

همچنین تحقیقات گروه جنین شناسی رویان در زمینه انجماد اسپرم و تخمک متمرکز است تا بتوانیم به روش‌های مطمئن‌تری برای فریز سلول‌های جنسی بیمار دست یابیم.

فارس: در زمینه ناباروری چه تحقیقات دیگری در رویان صورت گرفته است؟

گورابی: موضوعات دیگری که در زمینه درمان ناباروری دنبال می شود مربوط به گروه زنان است، مسائلی که سبب ناباروری می‌‌شود و چگونگی درمان آن مورد تحقیق قرار گرفته است تا به روش‌هایی دست یابیم که میزان باروری این افراد افزایش یابد.

حتی داروهای جدیدی که برای تحریک تخمدان وارد کشور می‌شود را در یک کارآزمایی بالینی مورد بررسی قرار می‌دهیم تا برای افزایش نرخ باروری استفاده شود.

در زمینه‌های عوامل ژنتیکی نیز که باعث ناباروری می‌شود فعالیت‌هایی را داشته‌ایم تا عوامل ژنتیکی نابارور را مستعد به باروری کنیم.

در بخش سلامت باروری نیز چگونگی شیوع موارد مختلف در ناباروری مورد تحقیق قرار می‌گیرد. در گروه ناباروری مردان نیز تحقیقاتی را داشته‌ایم.

فارس: در پژوهشکده‌های دیگر پژوهشگاه رویان چه فعالیت‌هایی در دست اقدام است؟

گورابی: در پژوهشکده زیست‌فناوری در سال گذشته به دنبال تولید فاکتورهای رشد جدید در شیر بزهای تراریخته بودیم.

پیش از این به یکی از فاکتورهای رشد و پروتئین‌هایی که در محیط کشت سلول‌های بنیادین استفاده می‌شد به نام ای اف جی اف دست یافته بودیم و در سال گذشته سعی کردیم به فاکتورهای رشد دیگری نیز دست یابیم که بتوانیم از آن‌ها برای استفاده در درمان بیماری‌ها بهره‌گیری کنیم.

از فاکتورهای رشد جدید می‌توانیم به جای نمونه‌های خارجی بهره‌برداری کرده و با استفاده نمونه‌های داخلی به صرفه‌جویی در اعتبارات نیز برسیم.

دسترسی به این فاکتورها مشکل بود ولی قدم‌های کوچکی دراین زمینه برداشتیم که می‌تواند برای تحقیقات کشور کمک‌کننده باشد و شاید در آینده برای صادرات نیز از آن‌ها بتوانیم استفاده کنیم.

همچنین قصد داریم بتوانیم فاکتور و پروتئین‌های نوترکیب را از داخل شیر این موجودات استخراج کنیم، برای این کار باید وارد فرایندی شویم که سابقه کمی در دنیا دارد.

برای انجام این فرایند میزان تخلیص شیرها نیز باید به اندازه‌ای باشد که برای درمان استفاده شود. در سال 91 تخلیص شیرها را آغاز کردیم و 65 درصد فاکتور 9 را در این شیرها تخلیص کردیم.

امسال نیز سعی کردیم این مسیر را ادامه دهیم تا در آینده نزدیک به 70 درصد برسیم و کم کم این دارو را وارد بازار کنیم که روش بسیار جدیدی است ولی برای این کار نیز باید بودجه صرف کرد.

همچنین در پژوهشکده زیست‌فناوری بر روی بهبود روش‌های شبیه‌سازی کار کردیم و سعی کردیم شبیه‌سازی را با موفقیت بیشتری انجام دهیم و از انتقال جنین کمتری استفاده کنیم به طوری که در حال حاضر با کمتر از 10 انتقال جنین به موفقیت می‌رسیم و برای افزایش بازده این روش‌ها موفق بوده‌ایم.

در گروه سلول‌های بنیادی نیز فعالیت‌های گسترده‌ای داشتیم و در این پژوهشکده فعالیت‌های خاصی ارایه کردیم، در زمینه پوست، کبد، ارتوپدی و حتی سلو‌های زایا که برای سلول‌های انسولین ساز فعال است فعالیت کرده‌ایم.

فارس: در زمینه فعال شدن سلول‌های بنیادی برای درمان دیابت نیز برنامه‌ای دارید؟

گورابی: بیش از 33 کارآزمایی بالینی در پژوهشکده سلول‌های بنیادی انجام دادیم و در زمینه دیابت نیز سعی کردیم فناوری جدیدی را وارد کنیم ولی هنوز نتوانستیم عملا کار را آغاز کنیم. در قسمت پایه‌ای کار کردیم که از سلول‌های بنیادی در آینده استفاده کنیم ولی به زمان نیاز دارد و بهره‌برداری آن نزدیک نیست.

در این بخش ابتدا باید در سطح آزمایشگاهی به موفقیت برسیم پس از آن مدل حیوانی را آزمایش کنیم و پس از آن نیز در بخش انسانی آزمایشات را انجام دهیم.

البته برخی پروژه‌های ما در بخش کارآزمایی انسانی است. در بخش سوختگی قرنیه نیز کار به سختی انجام می‌شود ولی متوقف نیست.

در پژوهشگاه بنیادی شاهد انتشار مقالات خوب در نشریات مختلف هستیم و یکی از مقالات ما به عنوان مقالات برتر استفاده شده بود. امیدواریم شرایط برای کارهای علمی در ایران آسان‌تر شود تا بتوانیم تحقیق و بهره‌برداری را سرعت دهیم.

فارس: به طور معمول در بحث درمان ناباروری بحث‌های اخلاقی بسیاری مطرح می‌شود، رویان در این بخش چه فعالیت‌هایی داشته است؟

گورابی: دیدگاه اصلی ما موضوعات اخلاقی است به خصوص در اخلاق درمانی ناباروری سعی می‌کنیم تحقیقاتی را داشته باشیم تا به آن عمل کنیم تا با نگرش اخلاقی به درمان ناباروری نگاه شود.

فارس: با توجه به اینکه گفته می‌شود نوزادان حاصل از درمان ناباروری سطح سلامت کمتری نسبت به نوزادان عادی دارند، پس از درمان ناباروری و به دنیا آمدن نوزاد حاصل از ناباروری، چگونه از سلامت این نوزادان اطمینان می‌یابید؟

گورابی: از گذشته یک مرکز پایش رشد در جهاددانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی ایران رشد و سلامتی کودکان حاصل از روش‌های کمک‌باروری مورد بررسی قرار می‌داد ولی با انحلال دانشگاه علوم پزشکی سعی کردیم این کار را در رویان انجام دهیم.

اگر بودجه‌ تأمین شود گروه پایش سلامت کودکان حاصل از ناباروری را فعال می‌کنیم زیرا این مسئله مبحث مهمی است.

در گروه ژنتیک ناباروری بیش از 100 مورد کودک حاصل از ناباروری را بررسی کرده‌ایم تا با استفاده از خون بند ناف وضعیت کروموزومی آنها مورد تحقیق قرار بگیرد.

بر اساس این تحقیقات، میزان اختلالات کروموزومی در کودکان حاصل از درمان ناباروری کمتر از جامعه عادی است.

فارس: سیاست‌های کشور در سال‌های آینده بر اساس افزایش جمعیت پیش می‌رود، به نظر شما درمان ناباروری می‌تواند به پیشبرد این سیاست کمک کند؟

گورابی: با درمان بیماران نابارور جمعیت کشور تغییر چندانی نمی‌کند زیرا درصد اینگونه بیماران نسبت به جمعیت کشور درصد کمی است.

در گذشته هم بحث کنترل جمعیت به این صورت نبود که اگر درمان ناباروری را انجام دهیم جمعیت افزایش یابد.

استدلال ما این است که زوج‌های جوان نابارور حق دارند به صورت طبیعی صاحب فرزند شوند ودرمان آنها تغییرات خاص جمعیتی ندارد ولی به سبب فشار مالی ناشی از هزینه‌های درمان باید به این دسته از افراد کمک شود.

حق این است که این زوج‌های جوان صاحب یک فرزند شوند و مجلس باید برنامه‌هایی را برای کمک به زوج‌های نابارور داشته باشد.

فارس: تاکنون کمکی به این زوج‌های نابارور از طریق سازمان‌های مختلف صورت گرفته است؟

گورابی: کمک‌هایی مطرح می‌شود ولی در عمل انجام نشده است. موضوع بیمه ناباروری همچنان اجرا نشده باقی مانده است. بیمه تاکنون هیچ اقدامی نکرده و از سالیان قبل که موضوع را مطرح کردیم بیمه ناباروری به همان صورت مانده است.

فارس: در حال حاضر وضعیت علمی کشور چگونه است و انتظار محققان از مسئولان برای ادامه پیشرفت‌ها چیست؟

گورابی: آنچه باعث تاسف ما است این است که در کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری زیادی در زمینه به کارگیری سلول‌های بنیادی انجام می‌شود از قطر گرفته تا کشورهای اروپایی و آمریکایی ولی ما از سال  88 طرح تشکیل بیمارستان سلول‌درمانی را ارائه دادیم ولی پیشرفت چندانی نداشتیم.

 مجموعه رویان یک مجموعه غیرانتفاعی وابسته به نهاد انقلابی است و کمک چندانی به ما نمی‌شود. بابت زمینی که قرار بود در شهر پردیس برای ساخت بیمارستان به ما واگذار شود، هزینه دریافت شد ولی زمین دارای معارض بود و آن را به ما تحویل ندادند و هنوز زمین مناسبی هم برای ما در نظر نگرفتند.

بودجه‌ای که برای ساخت بیمارستان می‌خواستیم هنوز به ما تعلق نگرفته است و این مسئله باعث تاسف است که افرادی به خاطر رشد علم در کشور از جان خود مایه می‌گذارند و ما درگیر و بند مسائل اداری هستیم.

کشور قطر که هیچ علمی در این زمینه ندارد اعلام می‌کند که در حال ساخت بیمارستان سلول‌های بنیادی است ولی ما نمی‌توانیم این بیمارستان را بسازیم.

اغلب جوانان ما افرادی هستند که می‌توانند در کشورهای دیگر موفق باشند ولی در ایران به آنها بی‌مهری می‌شود. ما قصد ساختمان‌سازی توسط خیرین را داشتیم تا بیمارستان کوچکی بسازیم ولی جواز آن را هم ندادند و در حدود یک سال است برای دریافت جواز دچار مشکلات اداری هستیم.

اینگونه نمی‌شود علم را در کشور پیش برد بلکه باید قصد و هدف واحدی وجود داشته باشد و تمام مسئولان کشور بر اساس این اراده واحد موانع را بردارند ولی متاسفانه  افراد عالم و دانشمند در کشور در گیر و بند کارهای اداری هستند.

امیدواریم سدها برداشته شود و روزی برسد که به یک مسئول مراجعه کنند و بگویند چرا برای دریافت بودجه و انجام کارها اقدام نکردید.

با وجود تمام مشکلات و کمبود بودجه‌ها برای تحقیقات پرهزینه، دانشمندان ما بسیار خوب کار کردند.

آمریکا برای هر تحقیق میلیاردها دلار بودجه هزینه می‌کند تا علم را در قدرت خود بگیرد و کشورهای دیگر به آمریکا نیازمند باشند، حتی اروپایی‌ها، چینی‌ها و ژاپنی‌ها نیز در حال فعالیت هستند ولی ما با حداقل امکانات فعالیت می‌کنیم.

مشکلات توان ما را کاهش می‌دهد، ما می‌توانستیم از سال 88 شروع کنیم و بسیاری از روش‌های سلول‌درمانی را انجام بدهیم ولی این امر محقق نشد.

محققان ما هر روز ایمیل‌های دعوت به کار را از کشورهای دیگر دریافت می‌کنند ولی فقط به عشق ایران اسلامی در مملکت مانده و کار می‌کنند.

اینکه صرفا به چاپ مقاله بپردازیم ارزش چندانی ندارد و باید بتوانیم از آن بهره‌برداری کنیم در سال‌های اخیر شرایط سختی داشتیم و با بودجه ثابت که بخشی از آن نیز پرداخت نمی‌شد با افزایش ارز فعالیت کردیم ولی با وجود تمام این مسائل توانستیم به رشد برسیم.

ملاک عمل باید پیشرفت کشور باشد در سال‌های اخیر وزارتخانه‌هایی که خودشان دانشگاه دارند نظر خوشی به مجموعه ما نداشتند و معاونت علمی ریاست جمهوری نیز به صورت قطره‌چکانی به رویان کمک می‌کرد که این مسائل باعث می‌شود از دنیا عقب بمانیم. در شاخه‌ای از علم که هنوز هم غربی‌ها مقالاتی می‌نویسند و از پیشرفت‌های ایران در زمینه سلول‌های بنیادی تعریف می‌کنند.

طرح‌های کلان به دانشگاه‌های دولتی اختصاص دارد و اگر ما یک موسسه دولتی باشیم و بدانیم بودجه ما هر سال از سوی دولت تامین می‌شود می‌توانیم کارهایی را انجام دهیم البته اینکه پژوهشگر حقوق‌بگیر باشد کار پیش نمی‌رود ولی با این وجود طرح‌های جدیدی است که نیاز به پشتیبانی‌های مالی دارد.

خروجی پژوهشگاه رویان حتی از برخی نهادها که بودجه کلانی دارند، بیشتر است در صورتی که مهم پیشرفت کشور است و بودجه باید بر اساس تحقیقات انجام شود.

ما ثابت کردیم در رویان می‌توانیم کار را به انجام برسانیم. قرار نیست همیشه با حداقل امکانات پژوهش‌های بیشتری را پیش ببریم این مسئله سبب می‌شود از کشورهای غربی و کشورهای حاشیه خلیج فارس عقب بمانیم.

باید در حال حاضر به رشد برسیم ولی سیاست‌های کشور این بوده است که رویان بایستد تا بقیه برسند ولی باید رویان هم بهتر می‌شد و بقیه نیز رشد می‌کردند این دیدگاه که باید همه مراکز تحقیقاتی کشور در یک سطح باشد ایده غلطی است و باید به همه مراکز فراخور تلاش‌شان کمک کرد.

مدت‌‌هاست برنامه سلول‌های بنیادی را مطرح کردیم ولی برنامه را به دانشگاه علوم پزشکی واگذار کردند و بودجه‌ها از طریق معاونت علمی به این دانشگاه رسید.

البته مجلس برخورد خوبی با ما دارد و هر سال سعی می‌کند یک تا دو میلیارد تومان بودجه به رویان اختصاص دهند ولی در انتها تخصیص داده نمی‌شد.