شرح دعا (1)« اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ فیهِ ما یُرْضیکَ »
«خدايا در اين روز آنچه را که رضاي تو در آن است از تو درخواست مي کنم.»
 
 منظور از «ما یُرْضیکَ »چه مي باشد؟

    در دعای این روز از خداوند خواستاريم که به ما توفيق دهد آنچه را که رضايت او در آن است انجام دهيم، حال مي خواهيم بدانيم که رضايت خداوند در چه چيزي مي باشد؟ و چه چيزهايي موجب رضايت پروردگار عالميان مي گردد؟ که بايد در جواب بگوييم هر عملي را که خداوند انسانها را به انجام آن امر فرموده است: انجام آن موجبات رضايت الهی را فراهم می سازد.به طوری که اگر بنده اي به آن دستورات عمل نمايد رضايت خداوند را براي خود واجب نموده و اگر نافرماني کند، خشم و غضب الهي را بر خود واجب نموده است.به عنوان مثال: انفاق کردن، اقامه نماز، پرداخت زکات موجبات رضايت الهي از بندگان و دروغ و تهمت و غيبت، موجبات خشم وغضب پروردگار عالميان مي باشد چنانچه امیر المومنان علی علیه السلام فرمودند :
فالله الله معْشر الْعباد! وأنْتُمْ سالمُون في الصّحّة قبْل السُّقْم، وفي الْفُسْحة قبْل الضّيق، فاسْعوْا في فكاك رقابكُمْ منْ قبْل أنْ تُغْلق رهائنُها أسْهرُوا عُيُونكُمْ، وأضْمرُوا بُطُونكُمْ، واسْتعْملُوا أقْدامكُمْ، وأنْفقُوا أمْوالكُمْ، وخُذُوا منْ أجْسادكُمْ تجُودُوا بها على أنْفُسكُمْ، ولا تبْخلُوا بها عنْها، فقدْ قال اللهُ سُبْحانهُ: «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ ، »وقال تعالى: « مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ و له اجر کریمً»، ولمْ يسْتقْرضْكُمْ منْ قُلٍّ، اسْتنْصركُمْ ولهُ جُنُودُ السّماوات والاْرْض وهُو الْعزيزُ الْحُكيمُ، واسْتقْرضكُمْ ولهُ خزائنُ السّماوات والاْرْض وهُو الْغنيُّ الْحميدُ، وإنّما أراد أنْ:«لیبلوکم أيُّكُمْ أحْسنُ عملاً»فبادرُوا بأعْمالكُمْ تكُونُوا مع جيران الله في داره، رافق بهمْ رُسُلهُ، وأزارهُمْ ملائكتهُ، وأكرم أسْماعهُمْ أنْ تسْمع حسيس نارٍ أبداً، وصان أجْسادهمْ أنْ تلْقى لُغُوباً ونصباً(ذَلِك فَضلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشاءُوَ اللَّهُ ذُو الْفَضلِ الْعَظِيمِ). أقُولُ ما تسْمعُون، واللهُ الْمُسْتعانُ على نفْسي وأنْفُسكُمْ، وهُو حسْبُنا ونعْم الْوكيلُ»(1)

« پس خدارا!خدا را !ای جمعیت انسن ها پروا کنید! در حال تندرستى پيش ازآنكه بيمار شويد،و در حال وسعت پيش از آنكه در تنگناى زندگى قرار گيريددر راه آزادى خويش پيش از آنكه درهاى آزادى بر روى شما بسته شودسعى و كوشش كنيد در دل شبها با شب زنده داری،و پرهیز از شکمبارگی به اطاعت برخیزیدو با اموال خود انفاق كنيد.از جسم و تن خويشتن بگيريد و بر روان و جان خود بيفزائيددر بخشش بخل نورزيد كه خداوند فرموده است:
«اگر خدا را يارى كنيد او شما را نصرت مى‏دهد و قدمهايتان را ثابت نگه ميدارد»

و نيز فرموده است:
«كيست كه به خداوند قرض دهد؟تا خداوند به او چند برابر عطا كند و براى او پاداش‏بى‏عيب و نقصى قرار دهد؟تا خداوند چندین برابر عطا فرماید،و برای او پاداش بی عیب و نقصی قرار دهد»

در خواست‏يارى او از شما به خاطر ضعف و ناتوانى است،و قرض گرفتنش از شما نه‏به خاطر كمبود است،او از شما براى خواسته در حالى كه لشكرهاى آسمان و زمين از آن او است‏و عزيز و حكيم است‏»،در خواست قرض كرده در حالى كه گنجهاى آسمان و زمين به او تعلق‏دارد و بى‏نياز و حميد است‏»(بلى اينها نه از جهت نيازى است كه او دارد بلكه)خواسته است‏شما را بيازمايد كه كداميك نيكوكارتريد.

پس به اعمال نيك مبادرت ورزيد تا از همسايگان خدا در سراى او باشيد!که همنشینان آنها پيامبرانند و فرشتگان به ديدارشان مى‏آيند!(خداوند)آنچنان اين گروه راگرامى داشته كه حتى گوشهاى آنها صداى خفيف آتش را نمى‏شنوند،و بدنهاشان هيچ‏گونه رنج و ناراحتى نمى‏بيند«اين فضل و مرحمت‏خداوند است كه به هر كس بخواهد مى‏دهد وخداوند داراى فضل عظيم است‏». من آنچه را ميشنويد ميگويم و خداوند را به يارى خود و شما مى‏طلبم!«او كفايت كننده ماو بهترين وكيل است.».

که با توجه به فرموده امیر المومنان حضرت علی علیه السلام در می یابیم که به رضایت الهی نمی توان دست یافت مگر به وسیله رعایت تقوای الهی لذا در اين روز از خداوند خواستاريم که ما را به وسیله رعایت تقوایش به رضا و خشنودی خود وارد کرده و ازخشم و غضب خود دور سازد.
 
شرح دعا (2)« وَاَعُوذُ بِکَ مِمّا یُؤْذیکَ »
«و به تو پناه مي بريم از آنچه که ترا ناپسند است.»
 
منظور از« مِمّا یُؤْذیکَ »چه مي باشد؟

    در اينجا منظور از « مِمّا یُؤْذیکَ »«آنچه که ترا ناپسند است»انجام اعمالي است که خداوند انسان را از انجام آن اعمال منع نموده است. مثل: دروغ، غيبت، تهمت، فحش که هنگامي که انساني يکي از اين اعمال را انجام دهد موجبات عذاب و عقوبت الهي را فراهم مي سازد. به عنوان مثال: امام موسي بن جعفر عليه السلام در حديثي فرمودند:  
«ان الله حرم الجنه علي کل بذي قليل العياء لايبالي ما قال و ما قيل فيه»(2)
«خداوند بهشت را حرام نموده بر کساني که داراي زباني فحاش اند و حياي آنها کم است، باک ندارند از اينکه خودشان چه مي گويند و باک ندارند که درباره آنان چه گفته مي شود.»

 که اين نمونه اي از اعمالي است که در پيشگاه خداوند زشت و ناپسند است و انجام آن باعث عقوبت الهي مي گردد. چنانچه امیر مومنان حضرت علی علیه السلام فرمودند :
«واعْلمُوا أنّهُ ليْس لهذا الْجلْد الرّقيق صبْرٌ على النّار، فارْحمُوا نُفُوسكُمْ، فإنّكُمْ قدْ جرّبْتُمُوها في مصائب الدُّنْيا. افرأيْتُمْ جزع أحدكُمْ من الشّوْكة تُصيبُهُ، والْعثْرة تُدْميه، والرّمْضاء تُحْرقُهُ؟ فكيْف إذا كان بيْن طابقيْن منْ نارٍ، ضجيع حجرٍ، وقرين شيْطانٍ؟! أعلمْتُمْ أنّ مالكاًإذا غضب على النّار حطم بعْضُها بعْضاً لغضبه، وإذا زجرها توثّبتْ بيْن أبوابها جزعاً منْ زجْرته؟!أيُّها الْيفنُ الْكبيرُ، الّذي قدْ لهزهُ الْقتيرُ كيْف أنْت إذا الْتحمتْ أطْواقُ النّار بعظام الاْعْناق، ونشبت الجوامعُ حتّى أكلتْ لُحُوم السّواعد»(3)
آگاه باشيد!اين پوست نازك تن طاقت آتش دوزخ را ندارد،بنا بر اين به خويشتن‏رحم كنيد.

اين حقيقت را در مصائب دنيا آزموده‏ايد:آيا ناراحتى يكى از خودتان را در اثر«خارى‏»كه به بدنش فرو مى‏رود و زمين خوردنى كه مختصرى او را مجروح مى‏سازد يا ريگهاى داغ‏بيابان او را رنج مى‏دهد ديده‏ايد؟پس چگونه است آنگاه كه در ميان دو طبقه آتش در كنارسنگهاى گداخته،و قرين شيطان قرار گيرد؟!آيا مى‏دانيد آنگاه كه مالك(دوزخ) بر آتش غصب كند آتشها بر روى هم مى‏غلطند و يكديگر را مى‏كوبند؟(و شعله‏ها در درون‏هم فرو مى‏روند)و آنگاه كه آتش را زجر نمايد ناله كنان در ميان درهاى جهنم از اين طرف‏به آنطرف شعله مى‏كشند!

اى پير سالخورده!كه پيرى در وجودت رخنه كرده چگونه خواهى بود آنگاه كه طوقهاى‏آتش به گردنها انداخته شود و غلهاى جامعه به دست و گردن افتد؟چنانكه گوشت دستهارا بخورد؟»

لذا در این روز از اعمال زشت و ناپسندی که خداوند وعده عذاب به آنها داده است به ذات اقدسش پناه برده و از او خواستاریم که ما را از این اعمال دور سازد.
 
شرح دعا (3)« وَاَسْئَلُکَ التَّوْفیقَ فیهِ لاِنْ اُطیعَکَ وَلا اَعْصِیَکَ، یا جَوادَ السّآئِلینَ»
«و از تو توفيق مي خواهم که در اين روز به فرمان تو باشم و هيچ نافرماني نکنم اي جود و عطابخش سئوال کنندگان.»
 
    سرانجام اطاعت يا نافرماني خدا

    هر بنده اي براي آنکه به هدايت و رستگاري دست يابد لازمه آن اين است که اطاعت خداوند و رسولش را نمايد، چرا که رسول، فرستاده خداوند است که دستورات خدا را براي مردم بيان مي دارد. اگر کسي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) اطاعت نکند يقينا خدا را اطاعت نکرده و کسي که خدا را اطاعت نکند از پيروان شيطان گشته و کافر تلقي مي گردد به طوري که خداوند عزوجل در قرآن کريم مي فرمايد:
«قل اطيعوالله و الرسول فان تولوا فان الله لا يحب الکافرين»(4)
«بگو اطاعت خداوند و رسولش را کنيد پس اگر روي برگردانيد به درستي که خداوند کافران را دوست ندارد.»

 پس کساني که نافرماني خداوند و رسولش را مي کنند جزو کافرانند و از رحمت خداوند به دور مي باشند و خداوند آنان را هدايت نمي کند چنانچه در قرآن مي فرمايد:
«والله لايهدي القوم الکافرين»(5)
«و خداوند قوم کافر را هدايت نمي کند.»
لذا در اين روز از خداوند خواستاریم که ما را جزء فرمانبرداران درگاهش قرار داده و از نافرمانی دستوراتش دور سازد.
 
نکته ها
1-هر عملي را که خداوند انسانها را به انجام آن امر فرموده است: انجام آن موجبات رضايت الهی را فراهم می سازد.
2-هر بنده ای برای آنکه به هدایت و رستگاری دست یابد ،لازمه آن این است که اطاعت خداوند و رسولش را نماید.
3- کساني که نافرماني خداوند و رسولش را مي کنند جزو کافرانند و از رحمت خداوند به دور مي باشند و خداوند آنان را هدايت نمي کند.
 
پي نوشتها
1-نهج البلاغه ،خطبه 183،ص354
2-تحف العقول،ص394
3- نهج البلاغه ،خطبه 183،ص354
4-آل عمران/32
5-بقره/264