به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران قم، درباره شب قدر بسیار نوشته و گفته شده است. اما همه می دانند که هرگز كسی به بطن آن راه نیافته است. با این همه دست نیافتن به بطن مقام و ارزش آن، نمی تواند ما را از تلاش نسبت به درك عظمت آن باز دارد. گرچه خداوند می‌فرماید كه درك آن بیرون از توان عادی بشری است ولی باز می‌توان از آیات و روایات یاری گرفت و روشنایی بر تاریکی‌های ژرف آن افكند و گوشه‌هایی از عظمت آن را شناخت که به گفته مولانا: «آب دریا را اگر نتوان کشید/ هم به قدر تشنگی باید چشید»
بسیاری ارزش شب قدر را به خاطر نزول قرآن می دانند. آیت الله العظمي لطف الله صافی گلپایگانی در نوشتاری با اشاره به تحولی که نزول قرآن در جامعه بشری به وجود آورد، شب قدر را اینگونه توصیف می‌کند: «شبى كه اگر نبود و نيامده بود، شب تيره بدبختى انسان به پايان نمى رسيد و بامداد نيك بختى او طلوع نمى كرد و از بند اسارت اقويا و استعمارگران آزاد نمى گشت. شبى كه براى ملت‌هاى غفلت زده، ناآگاه و آلوده به فساد و تباهى و گمراهى، صبح هدايت و بيدارى و آگاهى و رستگارى گشت و بزرگ ترين و گرامى ترين كتب آسمانى ـ كه تا ابد راهنماى بشر و ضامن سعادت است ـ نازل شد و با اشراق ملكوتى، جهان را از ظلمت شرك و ثنويتِ مجوس، تثليث ترسا، خرافات يهود و بت پرستى و... به روشنايى توحيد و پرستش خداى يگانه راهبر شد.»
زمین برای فرشتگان تنگ می‌شود
رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی با اشاره به ارزش شب قدر ابراز داشت: برای لیلة القدر معانی و مطالب مختلفی ذکر شده است؛ از جمله شب تعبیر علوم یا شب اندازه گیری روزی ها و ارزاق و شب نزول قرآن که در سوره های بقره و قدر به این مطلب اشاره شده است.
حجت‌الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم افزود: یک احتمال این است که شب قدر به این دلیل به این نام نامیده شد، چون تمام مقدرات بندگان خدا در این شب تعیین می شود، یک وجه تسمیه دیگر این است که چون فرشتگان خداوند در این شب به زمین نازل می شوند در آن شب، به قدری فرشتگان به زمین می آیند که زمین برای آنها تنگ می‌شود.
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: سومین احتمال این است که طاعات و عبادات بندگان خدا در شب قدر ارزش بسیاری پیدا می‌کند. البته طاعات و عبادات بندگان در ماه مبارک رمضان از ارزش و اهمیت زیادی دارد، اما طاعات و عبادات در این شب ارزش و اهمیت بسیار بیشتری پیدا می کند.
این محقق و کارشناس قرآن با بیان اینکه از آیات دوم، سوم و چهارم سوره مبارکه دخان قرآن کریم استنباط می شود که شب قدر شب تعیین مقدرات انسان است، گفت: مضمون این آیات این است که «وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ، فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»، یعنی «سوگند به کتاب روشنگر، [که] ما آن را در شبى فرخنده نازل کردیم [زیرا] که ما هشداردهنده بودیم، در آن [شب] هر [گونه] کارى [به نحوى] استوار فیصله مىیابد»، آنچه خداوند به عنوان امر برای بندگانش در نظر گرفته است در این شب تقدیر می شود.
از کجا آمده‌ام؟ آمدنم بهر چه بود؟
شب های قدر، فرصتی است تا انسان به خود آید، قفس تن را بگشاید و روح را در عالمی غیر از عالم حقیر و محدود ماده، در فضایی معطر و نورانی به پرواز درآورد و با نگاهی دیگر و لطیف تر به خود و جهان اطراف بنگرد؛ حجاب جان را به کناری بزند، تا ببیند که کیست و چیست و از کجا می آید و در کجا تمام دارد و به کجا خواهد رفت؟
از مهم ترین کارهایی که با انجام آن می توان از شب قدر استفاده کرد، تفکر است. در فرهنگ اسلامی لحظه ای تفکر از سال ها عبادت برتر شمرده شده است. مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی(ره) از علمای معاصر در این مورد در کتاب المراقبات خود می گوید: «بعد از تعیین وقت ذکر، وقت مناسبی را که در آن خواب آلود یا سیر یا گرسنه نبوده و موانع دیگری نیز نداشته باشد، باید برای تفکر معین کند.»
در این میان چگونگی تفکر نیز مهم است چرا که گاهی تفکر شیطانی و مایه انحراف انسان می شود. شخصی از امام صادق(ع) در مورد روایتی که مردم از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کنند که لحظه ای تفکر بهتر از زنده داری یک شب است، پرسید: «انسان چگونه تفکر کند؟ امام فرمود: از کنار یک خرابه یا خانه ای عبور کند و بگوید: ساکنینت کجایند؟ سازندگانت کجایند؟ چرا حرف نمی‌زنی؟...»
در مجموع تفکری که در روایات به آن اشاره می‌شود تفکری که به حرکتی رو به جلو بینجامد و انسان را گامی به پیش برد. تفکر در صفات و کمالات الهی و ضعف ها و نقص های خود، هدف از خلقت هستی و انسان، معاد و مسیر نهایی انسان و... می تواند انسان را متوجه وظیفه خود کند و او را به هدف خلقت و عبودیت خدای متعال نزدیک کند.
دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند
شب قدر، شب برکت، رحمت و مغفرت الهی است؛ شبی که در لحظه لحظه اش خدا جاری است و هر دقیقه اش سرمایه ای است که باید چون جان پاس داشت و آن را به راحتی از کف نداد. مگر می توان غیر از لیالی قدر، شبی یافت که ارزشی فزون تر از هزار ماه داشته باشد؟ مگر می توان غیر از این لحظات روحانی و معنوی، روزها و شب هایی سراغ گرفت که درهای بهشت به روی مردمان گشوده و درهای دوزخ بر روی آنان بسته باشد؟
شب قدر شب تجلی میعاد انسان با خداوند و از خود جدا شدن و غرق در دریای رحمت و محبت و مهربانی خدا شدن است. در روایات اهل بیت (ع) آمده است: فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند، بر مجالس مؤمنین گذشته بر آنان سلام كرده و برای دعای آنان آمین می گویند، تا آنگاه كه سپیده دم طلوع كند و در این شب دعای كسی رد نمی شود، مگر دعای عاق والدین، قطع كننده رحم، كسی كه شراب بنوشد و كسی كه دشمنی مؤمنی در دلش باشد.
اوست نشسته در نظر
نگاهی به اعمال شب قدر می گوید نخستین کار در این شب باید توجّه دادن دل به عظمت این شب باشد. شبی که خداوند به ملائکه می گوید: بروید و فریاد بزنید آیا بنده حاجتمند و گرفتار و گناهکاری هست که به برکت این شب او را مورد مغفرت قرار دهیم؟
توجه به این نکته لازم است که عبادت در این شب از یک عمر عبادت مخلصانه در ایام عادی برتر است.
مطلب بعدی که در شب قدر به آن توصیه شده است، احیاء و شب زنده داری است. احیاء آن شب برکات فراوانی دارد، ولی باید توجه داشت که این بیدار ماندن، همراه با گناه نباشد. در این صورت، خواب بهتر است.
مطلب سوم که لازم است به آن اهمیت داده شود، قرائت قرآن و خواندن نماز است. در شب های قدر، به اندازه توان باید نماز خوانده شود. صد رکعت نماز در اعمال این شب ها وارد شده است. انس با قرآن و قرائت قرآن هم که مورد تأکید ویژه است و نباید از آن غافل بود.
پیامبر اکرم و ائمه طاهرین سفارش کرده اند که قرآن بخوانیم و در پناه آن، خود را حفظ کنیم. رابطه با خدا به وسیله قرآن، انسان را به جایگاه والایی می رساند. با این رابطه، انسان از شرور شیاطین انس و جن و تمامی شیاطین و حتی نفس، حفظ می شود.
نکته بعدی که بسیار اهمیت دارد، این است که در این چند شبانه روز قدر، گناه وارد زندگی نشود. لااقل از هنگام افطار تا وقتی که نماز صبح اقامه می شود، کوچک ترین گناه در زندگی کسی نباشد. بیدار ماندن در این شب ارزش است اما اگر قرار باشد این بیدار بودن به گناهانی مانند غیبت و تهمت و اختلاط بینجامد، ارزش خود را از دست می دهد./.س
زينب آخوندي
