به گزارش باشگاه خبرنگاران خوزستان، در روزهای پایانی دولت دهم، نگاهی می‌اندازیم به یکی از مهمترین و جنجالی‌ترین اتفاق‌هایی که در حوزه محیط زیست در این سال‌ها اتفاق افتاد.
در شرایطی که کارشناسان محیط زیست بارها بر تاثیرات مخرب ساخت بی‌رویه سد هشدار دادند، اما مسئولان با بی‌توجهی هرچه بیشتر به این هشدارها، راهی را که در پیش گرفته بودند ادامه دادند.
یکی از پروژه‌هایی که انجام گرفت و تبعاتش هم طولی نکشید که پیدا شود، ساخت سد گتوند بود؛ سدی که با افتتاح آن یک فاجعه اجتماعی و زیست‌محیطی شکل گرفت و زندگی40 هزار روستایی را تحت‌الشعاع قرار داد.
در کنار تهدید تمدن چندهزار ساله ایران بر اثر ساخت این سد، زیرآب رفتن 35 روستا همراه با آوارگی و بیکاری 40 هزار روستایی نتیجه‌ای بود که ساخت این سد به همراه داشت.
این مشکلات به قدری بود که درنهایت، با تلاش‌ها و هشدارهایی که داده شد، سازمان بازرسی کل کشور دستور تخلیه سدگتوند را صادر کرد. اما وزیر نیرو تخلیه سد گتوند را رد کرد
سد گتوند علیا باید جمع شود
دکتر اسماعیل کهرم می گوید:سد گتوند درحالی هزینه‌های بسیاری روی دوش مردم منطقه و محیط زیست كشور گذاشته كه دوران سدسازی در دنیا سپری شده است. ما زمانی قهرمان سدسازی شدیم كه دنیا در حال جمع كردن پرونده سدسازی است. آمریكا بزرگ‌ترین سد خود را تخریب كرد، چون ساخت این سد به نابودی یكی از مهمترین تالاب‌های آن منجر شده بود. آمریكا در طول ۱۳ سال ۴۳۰ سد را تخریب كرد. آلمان هم تمام سدهای بزرگ را جمع كرد. امروز كشورها یا سد نمی‌سازند یا اگر مجبور شوند، در نهایت تاج آن را ۱۵ متر در نظر می‌گیرند نه مثل سد گتوند كه تاج آن ۱۸۰ متر ارتفاع دارد یا كارون كه بالای ۱۷۰ متر ارتفاع دارد.
این کارشناس برجسته محیط زیست اظهار داشت:البته موضوع سد گتوند با همه سدسازی‌های كشور فرق دارد. سدگتوند علاوه بر هزینه‌هایی كه همانند سایر سدها بر كشور وارد كرد، هزینه‌های منحصر به خود را به دنبال داشته كه غیرقابل جبران است. این پروژه برخلاف نظر تمام متخصصان كشور ساخته و آبگیری شد. زمانی كه سد را ساختند، گنبدهای نمكی دور از رودخانه بودند و اصلا ربطی به آن نداشتند. سد را ساختند و شروع به آبگیری كردند. آب دره‌ها و دشت‌ها را گرفت و به گنبدهای نمكی رسید. هزاران تن نمك در آب حل شد. كارون شور شد. زمین‌های كشاورزی به خطر افتاد و ده‌ها مشكل دیگر. به هر حال، محصولات و گیاهان تحمل شوری و اسیدیته را ندارند. مثلا اگر شوری آب و زمینی كه در آن پنبه كشت می‌شود، یك درجه بیشتر شود، پنبه از بین می‌رود. گندم و سایر محصولات هم تا حدی می‌تواند شوری را تحمل كنند. البته وضعیتی كه امروز گتوند به‌وجود آورده، در حد یك فاجعه است! چون الان شوری آب آنقدر بالا رفته كه این آب را نه می‌توان برای آبیاری محصولات استفاده كرد و نه حتی می‌توان به خورد آدم‌ها داد.
وی افزود:این سد بازهم ضربه‌های زیادی به منابع طبیعی، محیط زیست، كشاورزی و ساكنان آن خواهد زد. بنابراین این سد باید جمع شود. آبگیری آن كار از اساس غیر كارشناسی بود. سدی كه ساخت آن ۷ سال طول كشید، حالا باید جمع شود، همانطور كه حداقل ۱۵ سد اطراف دریاچه ارومیه باید جمع شود. مجریان طرح‌ها و سدسازان باید ساخت سدهای بزرگ را فراموش كنند. اما متاسفانه ما هنوز به این تفكر نرسیدیم و محیط زیست و منابع طبیعی كشور باید همچنان هزینه ناكارآمدی برخی از مسئولان را بدهند.
سد گتوند؛ عامل شوری آب كارون
مدیرعامل شركت توسعه نیشكر و صنایع جانبی گفت: نیشكر در برخی جاها اقداماتی هم‌چون ایجاد تالاب‌های فرضی یا حوضچه‌های تبخیری انجام داده كه این اقدامات وقوع تحولی اساسی در فضای محیط زیست را به دنبال داشته است.
وی افزود: ما به هیچ عنوان جز در قسمتی از زه‌آب شعیبیه كه كشت گندم در آن انجام شد، تحت هیچ شرایطی نمی‌پذیریم كه آب كارون را شور كرده‌ایم؛ ما ورودی به آب كارون نداریم.
مدیرعامل شركت توسعه نیشكر و صنایع جانبی گفت: از نظر ما صرفا سد گتوند عامل اصلی شوری آب در كارون است.
صادقی بیان كرد: ما از شما خواهش می‌كنیم كه از سازمان آب و برق بپرسید EC آب در سد گتوند چقدر است؛ EC آب در اقیانوس 70 هزار میكروموس اما در سدگتوند EC 130 هزار میكروموس است.
وی اظهاركرد: تاكنون حدود 11 میلیون تن نمك از سد گتوند به مزارع كشاورزی استان وارد شده است؛ یعنی روزانه 16 هزار تن نمك در حال وارد شدن به كارون و به تبع اراضی كشاورزی است.
تکذیب گنبد نمک از سوی وزارت نیرو دردی از مردم دوا نمی کند
رییس مجمع نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی گفت: دولت یازدهم باید توجه ویژه ای به ایجاد زیرساخت های لازم جهت توسعه متوازن در استان داشته باشد. چرا که هزینه های تارضایتی در استان زرخیز خوزستان برای هر دولت بالاست و تولید چالش های زیادی خواهد کرد.
جلیلی با انتقاد از مسئولان وزارت نیرو در خصوص عدم کارشناسی مناسب در ایجاد سدگتوند گفت: تصمیم گیری مسئولان وزرات نیرو در این خصوص اشتباه بوده است. در حال حاضر هزینه های فراوانی را باید صرف کاهش شوری آب در پایین دست این سد انجام داد. تکذیب لایه و گنبد نمکی از سوی مسئولان وزارت نیرو دردی از مردم که با همه وجود خود شوری آب را لمس می کنند نمی کند. .
آلودگی نفتی در سد گتوند
علاوه بر تاثیر منفی سد گتوند بر کیفیت کارون در نتیجه تخلیه آب شور مخزن به رودخانه، مشکل جدیدی سرباز کرده که نگرانی کارشناسان را برانگیخت. و اخباری مبنی بر نشت چاه‌های نفت اطراف مخزن این سد گزارش شد
پنج چاه نفت در مخزن سد گتوند وجود داشت که پیش از آبگیری پلمپ یا جابه‌جا شده‌اند. به‌دلیل فشار ناشی از آبگیری، هم‌اکنون در مجاورت دریاچه سد چشمه‌های نفتی ایجاد و در حال حاضر حاشیه دریاچه سد آلوده به مواد نفتی شده است. البته به‌دلیل قرار گرفتن نفت روی سطح آب، فعلا برای کیفیت آب مناطق پایین دست مشکلی ایجاد نشده است.
سد گتوند علیا در 25 کیلومتری شهرستان گتوند در خوزستان قرار دارد و آخرین سد بلندی است که بر روی رودخانه کارون ساخته شده است./س
