يادداشت حقوقي/
شكل‌گيري "حقوق‌بشر واقعي" در پرتو آگاهي‌هاي يگانه مرد تاريخ معاصر
امام خمینی (ره) با عنایت به شناخت جهان پیرامون خود و با تسلطی که بر شرع مقدس اسلام داشت، توانست حاکمیتی را بنیان‌گذاری كند که اصل و دغدغه آن همانا حقوق بشر بوده است؛ البته نه حقوق بشر انسان‌محور بلکه حقوق بشر خدا محور.
به گزارش خبرنگار حقوقي‌قضايي باشگاه خبرنگاران، از گذشته تا به حال حقوقدانان بر این مسئله اتفاق‌نظر داشته‌اند که همواره بشر صرف‌نظر از وجود دین و مذهب، نژاد و تفکر از حقوق و تکالیفی برخوردار است که دسته‌بندی این اصول به ایجاد شاخه‌ای از حقوق به عنوان حقوق‌بشر منجر شده است.
باید توجه كرد تا امروز اتحاد نظری در خصوص تعریف حقوق بشر ایجاد نشده و همواره از دو دیدگاه توحیدمحور و انسان‌محور به این مهم نگریسته شده است و این دو دیدگاه فارغ از صحیح و غلط بودن دستاوردهای مهمی را نیز به ارمغان آورده است.
به طور مثال ایجاد سازمان ملل متحد و تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر یکی از دستاوردهای بین‌المللی بشری جهت ارتقاء و حفظ شخصیت انسانی و جامعه بشری بوده است، اما توجه به این نکته نیز حایز اهمیت است که این اعلامیه نه از لحاظ نظری و نه از لحاظ عملی فاقد تضمین و ضمانت اجرا است و این خود ضعف بسیار بزرگی در این خصوص است که بررسی آن در این یادداشت نمی‌گنجد، از سوی دیگر تعریف و آگاهی بخشیدن به عموم مردم در خصوص حقوق بشر و بررسی این نظریه با عنایت به منابع دینی و الهی توسط یگانه مرد تاریخ معاصر ما یعنی حضرت امام خمینی (ره) که بی‌تردید فردی عالم چه در حوزه نظر و چه در حوزه عمل بوده است.
وجود ضمانت اجرایی نظریات حقوق بشری الهی و اسلامی که تضمین خود را از مکتب اسلام می‌گیرد خود مهمترین نکته در خصوص اجرای آن است، از دیگر سو امام خمینی (ره) با عملی‌سازی اندیشه مترقی ولایت‌فقیه باعث شد تا از هر سو و بُعد بتوان حقوق بشر را رصد و اجرا كرد، البته لازم به تذکر است که ممکن است در اجرا و حفاظت از این حقوق دچار لغزش و اشتباه شویم اما بی‌گمان این لغزش به علت عیب ذاتی نظریات حقوق بشر اسلامی نیست بلکه این خطا به خاطر عاملان اجرایی آن است که آن هم به علت عدم معصومیت این افراد در تحلیل و اجرا است.
بدیهی است ایجاد یک حکومت در گستره مرزهای جغرافیایی بدون شناخت، تایید و تضمین حقوق و آزادی‌های فردی امری ناممکن است، حال این شناخت خود به دو صورت متصور است، نخست شناخت و تعریف حقوق بشر انسانی که این شناخت در هربازه زمانی قابلیت تغییر دارد، به گونه‌ای که دولت مردان می‌توانند با توجه به سیاست‌های کلان اتخاذی خود آن را رعایت و یا نادیده انگارند و در تحلیل و تفسیر آن آزادی عمل بسیاری را خواهند داشت تا بدانجا که این آزادی تفسیر ممکن است خود تهدید و تحدید کننده حقوق بشر باشد.
دوم، تعریف و معرفت دینی نسبت به این قضیه می‌باشد که می‌بایست بر مبانی شرع مقدس انجام پذیرد، این شناخت و تحدید حدود غیر قابل تغییر و تحلیل فردی است، لذا دارای تضمین اجرای شرعی بوده و حاکمان و دولت مردان به هیچ صورت توانایی تغییر آنرا جهت رسیدن به امیال خود ندارند، امام خمینی (ره) با عنایت به شناخت جهان پیرامون خود و با تسلطی که بر شرع مقدس داشت توانست حاکمیتی را بنیان‌گذاری كند که اصل و دغدغه آن همانا حقوق بشر بوده است البته نه حقوق بشر انسان محور بلکه حقوق بشر خدا محور، حقوقی که ضمانت اجرای آن نه تنها وابسته به فرد نیست بلکه این امکان را دارد که بتواند به صورت بسیار گسترده فارغ از تفکرات گوناگون بشری پیاده سازی شود.
نظریات عالمانه و حکیمانه امام خمینی(ره) در خصوص حق آزادی بیان، آزادی مطبوعات، آزادی شرکت در انتخابات عمومی، آزادی احزاب سیاسی، تساوی عمومی در برابر قوانین، حقوق زنان و اقلیت‌های مذهبی، نیز روش‌های تضمین اجرای نظام حقوق بشر و آزادی‌های عمومی آن به صورت اتمّ و اکمل در منابعی چون صحیفه امام و یا حتی وصیت‌نامه امام خمینی قابل مطالعه و تامل است.
در واقع امام خمینی (ره) معتقد است حکومت و دستگاهی می‌تواند ادعای حمایت، حفاظت و حضانت از حقوق بشر را داشته باشد که خود را در پیشگاه خداوند متعال مسئول و پاسخگو بداند، لذا برای همین است که ایشان ابداً تعاریف حقوق بشر انسانی را مشروع و قانونی نمی‌داند حتی اگر مطابق برخی از نظرات الهی باشد، زیرا که اصل و اساس آن در ابتدای تدوین غیر الهی و ناپاک بوده است حتی اگر هدف چنین تفکری در ظاهر سالم و درست باشد اما قابلیت اجرا را نخواهد داشت و البته این تفکر صحیح است زیرا که ما معتقدیم حتی اگر ادله ای صحیح بر حقانیت امری وجود داشته باشد اما نحوه کسب آن مشروع نباشد غیر قابل استناد و پیگیری است، که این مهم به درستی در تفکرات این عالم جلیل‌القدر نمایان است.
در هر حال به نظر می‌رسد تفکر و تعمق در اندیشه‌های امام خمینی (ره) ،آن هم در سطوح عالی حوزه و دانشگاه امری لازم و واجب باشد، زیرا که ما معتقدیم باید هرچه سریعتر علوم انسانی، به طور واقع اسلامی شود و مهمترین این رشته‌ها در علوم انسانی رشته حقوق و گرایش‌های مختلف آن از جمله حقوق‌بشر است که بی‌تردید با وجود منابع و تفکرات و نظریات عالی فقیهانی چون امام خمینی (ره) این امر می‌تواند به صورت بسیار سریع به سر منزل مقصود برسد.
** يادداشت از محمدجعفر نعناكار وكيل پايه 1 دادگستري
انتهاي پيام/
باید توجه كرد تا امروز اتحاد نظری در خصوص تعریف حقوق بشر ایجاد نشده و همواره از دو دیدگاه توحیدمحور و انسان‌محور به این مهم نگریسته شده است و این دو دیدگاه فارغ از صحیح و غلط بودن دستاوردهای مهمی را نیز به ارمغان آورده است.
به طور مثال ایجاد سازمان ملل متحد و تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر یکی از دستاوردهای بین‌المللی بشری جهت ارتقاء و حفظ شخصیت انسانی و جامعه بشری بوده است، اما توجه به این نکته نیز حایز اهمیت است که این اعلامیه نه از لحاظ نظری و نه از لحاظ عملی فاقد تضمین و ضمانت اجرا است و این خود ضعف بسیار بزرگی در این خصوص است که بررسی آن در این یادداشت نمی‌گنجد، از سوی دیگر تعریف و آگاهی بخشیدن به عموم مردم در خصوص حقوق بشر و بررسی این نظریه با عنایت به منابع دینی و الهی توسط یگانه مرد تاریخ معاصر ما یعنی حضرت امام خمینی (ره) که بی‌تردید فردی عالم چه در حوزه نظر و چه در حوزه عمل بوده است.
وجود ضمانت اجرایی نظریات حقوق بشری الهی و اسلامی که تضمین خود را از مکتب اسلام می‌گیرد خود مهمترین نکته در خصوص اجرای آن است، از دیگر سو امام خمینی (ره) با عملی‌سازی اندیشه مترقی ولایت‌فقیه باعث شد تا از هر سو و بُعد بتوان حقوق بشر را رصد و اجرا كرد، البته لازم به تذکر است که ممکن است در اجرا و حفاظت از این حقوق دچار لغزش و اشتباه شویم اما بی‌گمان این لغزش به علت عیب ذاتی نظریات حقوق بشر اسلامی نیست بلکه این خطا به خاطر عاملان اجرایی آن است که آن هم به علت عدم معصومیت این افراد در تحلیل و اجرا است.
بدیهی است ایجاد یک حکومت در گستره مرزهای جغرافیایی بدون شناخت، تایید و تضمین حقوق و آزادی‌های فردی امری ناممکن است، حال این شناخت خود به دو صورت متصور است، نخست شناخت و تعریف حقوق بشر انسانی که این شناخت در هربازه زمانی قابلیت تغییر دارد، به گونه‌ای که دولت مردان می‌توانند با توجه به سیاست‌های کلان اتخاذی خود آن را رعایت و یا نادیده انگارند و در تحلیل و تفسیر آن آزادی عمل بسیاری را خواهند داشت تا بدانجا که این آزادی تفسیر ممکن است خود تهدید و تحدید کننده حقوق بشر باشد.
دوم، تعریف و معرفت دینی نسبت به این قضیه می‌باشد که می‌بایست بر مبانی شرع مقدس انجام پذیرد، این شناخت و تحدید حدود غیر قابل تغییر و تحلیل فردی است، لذا دارای تضمین اجرای شرعی بوده و حاکمان و دولت مردان به هیچ صورت توانایی تغییر آنرا جهت رسیدن به امیال خود ندارند، امام خمینی (ره) با عنایت به شناخت جهان پیرامون خود و با تسلطی که بر شرع مقدس داشت توانست حاکمیتی را بنیان‌گذاری كند که اصل و دغدغه آن همانا حقوق بشر بوده است البته نه حقوق بشر انسان محور بلکه حقوق بشر خدا محور، حقوقی که ضمانت اجرای آن نه تنها وابسته به فرد نیست بلکه این امکان را دارد که بتواند به صورت بسیار گسترده فارغ از تفکرات گوناگون بشری پیاده سازی شود.
نظریات عالمانه و حکیمانه امام خمینی(ره) در خصوص حق آزادی بیان، آزادی مطبوعات، آزادی شرکت در انتخابات عمومی، آزادی احزاب سیاسی، تساوی عمومی در برابر قوانین، حقوق زنان و اقلیت‌های مذهبی، نیز روش‌های تضمین اجرای نظام حقوق بشر و آزادی‌های عمومی آن به صورت اتمّ و اکمل در منابعی چون صحیفه امام و یا حتی وصیت‌نامه امام خمینی قابل مطالعه و تامل است.
در واقع امام خمینی (ره) معتقد است حکومت و دستگاهی می‌تواند ادعای حمایت، حفاظت و حضانت از حقوق بشر را داشته باشد که خود را در پیشگاه خداوند متعال مسئول و پاسخگو بداند، لذا برای همین است که ایشان ابداً تعاریف حقوق بشر انسانی را مشروع و قانونی نمی‌داند حتی اگر مطابق برخی از نظرات الهی باشد، زیرا که اصل و اساس آن در ابتدای تدوین غیر الهی و ناپاک بوده است حتی اگر هدف چنین تفکری در ظاهر سالم و درست باشد اما قابلیت اجرا را نخواهد داشت و البته این تفکر صحیح است زیرا که ما معتقدیم حتی اگر ادله ای صحیح بر حقانیت امری وجود داشته باشد اما نحوه کسب آن مشروع نباشد غیر قابل استناد و پیگیری است، که این مهم به درستی در تفکرات این عالم جلیل‌القدر نمایان است.
در هر حال به نظر می‌رسد تفکر و تعمق در اندیشه‌های امام خمینی (ره) ،آن هم در سطوح عالی حوزه و دانشگاه امری لازم و واجب باشد، زیرا که ما معتقدیم باید هرچه سریعتر علوم انسانی، به طور واقع اسلامی شود و مهمترین این رشته‌ها در علوم انسانی رشته حقوق و گرایش‌های مختلف آن از جمله حقوق‌بشر است که بی‌تردید با وجود منابع و تفکرات و نظریات عالی فقیهانی چون امام خمینی (ره) این امر می‌تواند به صورت بسیار سریع به سر منزل مقصود برسد.
** يادداشت از محمدجعفر نعناكار وكيل پايه 1 دادگستري
انتهاي پيام/
