سنندج/
سقز، شهری آرمیده بر بستر تاریخ
شهرستان سقز دارای بافتی کهن با خانه‌ها و مساجد قدیمی است. گرچه بافت آن در گذر دوران‌ها تغییرات بسیاری به خود دیده اما برخی ساخت و سازها در آن همچنان بر مبنای معماری بومی منطقه صورت می‌گیرد.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران از سنندج، یکی از قدیمی‌ترین بافت‌های شهر سقز بازار آن بوده که اکنون به جز راسته‌ها چیزی از آن باقی نمانده است و نکته تاسف‌بارتر آنکه این بقایا نیز بر اثر مرمت و تعمیرات به لحاظ معماری کاملا تغییر یافته و دگرگون شده است.
* بازار سقز:
گفته می‌شود علت از بین رفتن بافت سنتی بازار، آتش سوزی مهیبی باشد که در سال 1320 هجری قمری اتفاق افتاده و به جز راسته‌های بازار بقیه قسمت‌های آن را به تلی از خاکستر تبدیل کرده است.
با این وجود هم اکنون نیز بازار به عنوان محل معامله کالاها مورد استفاده قرار می‌گیرد که موجب شده تا عرضه‌ی انواع تولیدات محلی و کالاهای سنتی علاوه بر بنا و ظاهر خود بازار به عنوان بستری به منظور جذب گردشگر باشد.
* گرمابه‌ها:
متاسفانه امروزه بیش‌تر حمام‌های قدیمی شهرستان سقز به علت ساخت مکان‌ها و خیابان‌های جدید از بین رفته‌اند. مشهورترین گرمابه‌های این شهر حمام حاج صالح و شیخ در بازار قدیمی، حمام خان در کنار ارک حکومتی، حمام نمره در محله موسوم به "یهودی‌ها"، حمام باباشیخ در کنار تکیه‌ای به همین نام و قدیمی‌ترین این حمام‌ها، گرمابه حاج صالح بوده که تبدیل به زورخانه شده است.
* مسجد جامع تورجان:
بنای این مسجد که در داخل روستای تورجان شهرستان سقز قرار گرفته در زمره‌ی مساجد بومی منطقه است. با مصالحی عمدتا سنگی، خشتی و آجری و دارای یک شبستان اصلی با شش ستون در دو ردیف سه‌تایی که در ضلع غربی شبستان محوطه‌ای با ایوانی ستون‌دار به سمت جنوب در آن قرار دارد.
در ضلع جنوبی شبستان سه ستون چوبی و در مقابل آن بقایای حوض آب تراشیده شده از سنگ وجود دارد که محل وضو گرفتن بوده است.
"در" ورودی اصلی مسجد طی سال‌ها مسدود شده و ناگزیر ورودی دیگری در ضلع غربی ساخته شد که در بالای آن نوشته‌ای دیده می‌شود که زمان ساخت مسجد به سال 1258 هجری قمری را نشان می‌دهد. در کنار این تاریخ ابیاتی نیز حکاکی شده است.
* مسجد دومناره:
مکان این مسجد که در اواخر دوره افشار ساخته شده است در بافت قدیمی شهرستان سقز قرار دارد و دارای شبستانی با چهار ستون قطور چوبی به نشانه چهار خلیفه اهل سنت است.
در ضلع جنوبی ایوانی ستون‌دار ساخته شده که نشان دهنده فرم ویژه مساجد منطقه‌ی کردستان بوده است.علت نام‌گذاری مسجد، وجود دو مناره رفیع در بالای آن با تزئیناتی از کاشی و آجرکاری‌های ویژه و ناب آن دوره می‌باشد.
البته حوض‌خانه‌ی مسجد که گنبدی بر بالای آن قرار دارد و به عنوان محل وضو استفاده می‌شد پیش از ساخت کامل مسجد احداث شده است. در ساخت دیوارهای مسجد از کاشی‌های صابونکی با طرح سرو و مصالح به کار رفته در بقیه بنا شامل خشت خام، ملات گل، سنگ لاشه و چوب است.
* کاروانسرای تاجوانچی:
در حال حاضر از این کاروانسرا تنها بقایایی از ضلع شمالی آن باقی مانده که نوع معماری آن با نمای داخلی عمارت خسروآباد سنندج قابل مقایسه است.
این محل به صورت یک حیاط مستطیل شکل با آب‌نمائی در وسط و حجره‌هایی در اطراف احداث شده که برخی از آنها هنوز باقی است. این کاروانسرا در دو طبقه ساخته شده و دارای ستون‌های استوانه‌ای و پایه ستون‌های مربعی و با ردیف قوس‌های نیم‌دایره و در فضای نیمه‌باز مشرف به داخل حیاط است.
در طبقه‌ی فوقانی کاروانسرای تاجوانچی هم که ساخت آن متعلق به دوره زندیه بوده یک ردیف ستوه‌های چوبی به سبک معماری منطقه شمال غرب ایران وجود دارد./س
