به گزارش خبرنگار اقتصادي باشگاه خبر
نگاران، نوع ساخت این پل که در میان چشمه‌های آن قوس‌های زیبای کوچکی اجرا شده، هنوز
کاملا سالم و پابرجا و قابل استفاده است. این پل را می‌توان قدیمی‌ترین پل ساخته شده
روی زاینده‌رود نامید که بارها در طول تاریخ و بویژه در قرون اولیه اسلامی مورد تعمیر
و مرمت قرار گرفته است. مصالح به کار رفته در این پل خشت و آجر و ساروج است و کارشناسان
دلیل استقامت و ماندگاری آن را نیز همین موضوع می‌دانند.
طول این پل 105 متر و عرض آن پنج متر است که این امر سبب شده رفت و آمد مسافران
و کاروان‌ها از روی آن به سادگی انجام شود. به گواه بسیاری از باستان شناسان دلیل اولیه
ساخت این پل، استفاده از آن در لشکرکشی‌های نظامی بوده که بعدها مورد استفاده تجاری
و... قرار گرفت.
در دوران صدر اسلام این پل با نام پل حسین
شناخته می‌شد و در نزدیکی آن تعداد زیادی آثار و ابنیه با شکوه ساخته شده بود.
***يادگاري از دوره ساساني، پل دختر لرستان
اكنون تنها دو طاق چشمه در طرفین منتهی‌الیه
شرق و غرب باقی مانده‌اند که جاده آسفالته از زیر طاق چشمه شرقی عبور می‌کند و در منتهی‌الیه
غرب نیز طاق چشمه‌اش ارتفاع کمی دارد. این دومین پلی است كه در لرستان بنام «كر و دت»
یا پل دختر مشهور است هرچند این بنا قرن چهار هجری قمری مورد مرمت و تجدید بنا قرار
گرفته است، اما اصل آن بنا به احتمال زیاد مربوط به دوره ساسانی است.
جهت پل شرقی ـ غربی وطول آن 270 متر است
و پایه‌های پهن و قطور آن از سنگ ساخته شده‌اند. امروزه تنها یك طاق از پل موجود است
كه جاده خرم‌آباد ـ اندیمشك از زیر آن می‌گذرد. بلندای این طاق 18 متر از سطح آسفالت
است و نزدیك به 30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد. عرض چشمه موجود 5/11 متر است.
بی‌تردید این پل اهمیت ویژه‌ای در ارتباط بین مناطق جنوب با غرب
و مركز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ایلام راه اصلی شاپورخواست به جندی‌شاپور
شهر قدیمی خوزستان (دوره ساسانی) به شمار می‌رفته است.
اكنون پنج پایه ستون و ستون سالم باقی مانده
و بقایای چهار پایه ستون تخریب شده نیز در محل عبور آب دیده می‌شود.
*** پل شکسته ، پل قافلانکوه
مسافرانی که از زنجان به میانه سفر می‌کنند
در مسیر خود و در 20 کیلومتری جنوب شرقی شهر میانه با چشم‌انداز پلی بسیار زیبا روی
رود قزل اوزن روبه‌رو خواهند شد که حدود 600 سال پیش و در دوران پیش از صفویان و مقارن
با عصر تیموری ساخته شده است. البته برخی از باستان شناسان، شالوده اولیه این پل را
هم مربوط به دوران ساسانیان می‌دانند.
این پل دارای یک دهانه بزرگ و دو دهانه
جانبی کوچک در طرفین است. در طول تاریخ مسافران و جهانگردان بسیاری از این مسیر عبور
کرده و به توصیف این پل زیبا پرداخته‌اند. یکی از مشهور‌ترین این افراد مادام دیولافواست
که در دوره قاجاریه به ایران سفر کرد و کل مشاهدات سفر خود به ایران و عراق را در قالب
سفرنامه‌ای زیبا به نگارش درآورد.
پروفسور پوپ در كتاب بررسی هنرهای ایران، تاریخ بنای
پل را اواخر قرن 15 میلادی (قرن 10 هجری) دانسته و نام معمار آن را حاج عباس بن الحاج
محمد بن العباس قزوینی و نام حاكم وقت را محمد روان بن عثمان القزوینی نوشته است.
نکته تاسف‌بار در مورد این پل، تخریب عمدی
آن به وسیله مواد منفجره در زمان حکومت پهلوی و توسط خرابکاران و متمردان محلی است
که موجب شد بخش میانی این پل کاملا آسیب‌دیده و از بین برود، این پل به اندازه‌ای سالم
و استوار باقی مانده است که اگر این اتفاق روی نمی‌داد، هنوز قابل استفاده بود. این
موضوع سبب شد اهالی محل، این پل را با نام پل شکسته نیز خطاب کنند.
***پلي با شش طاق چشمه اجري، پل چالان چولان
این پل در زمان صفوی و روی شالوده پلی از زمان ساسانی
ساخته شده و طول این پل 120 متر است كه دارای شش طاق چشمه آجری است كه پایه‌های آن
تا ارتفاع یك متری از سنگ و بدنه از آجر ساخته شده است. اكنون این پل دارای شرایط مناسبی
است. نکته قابل توجه تغییر نكردن عرض رودخانه است که هنوز آب از زیر تمام طاق چشمه‌های
آن عبور می‌کند.
در دو طرف گذرگاه این پل دو دیواره آجری به ارتفاع 90 سانتی‌متر برای امنیت
و ممانعت از سقوط عابران از روی پل ایجاد شده است. روی گذرگاه پل، جان پناه آجری در
طرفین مسیر ایجاد شده که در بالا به شکل مثلثی و شیروانی ساخته شده است. تا چندی پیش
عبور و مرور خودروها از روی این پل انجام می‌گرفت که امروزه با ساختن پلی جدید در کنار
آن، مسیر حرکت ماشین‌ها تغییر كرده است. در پایه‌های پل و قسمتی که با آب تماس دارد،
زائده‌های مثلثی شکلی ایجاد شده است که جریان عبور آب را تسهیل می‌کند. پل تاریخی چالان
چولان در زلزله فروردین 85 خسارت دید كه اكنون این بخش‌ها مرمت شده است.
*** طويل ترين پل ايران پل لاتیدان
در 50 کیلومتری غرب بندرعباس روی رود «کول»
پلی بسیار بلند و طویل به طول 800 متر ساخته شده است که برای تجسم اندازه آن کافی است
بدانید طول پل لاتیدان چیزی حدود سه برابر سی و سه پل اصفهان است.
متاسفانه امروزه بخش‌های زیادی از این پل تخریب شده
و تنها 270 متر از سمت غرب و 150 متر از سمت شرقی این پل پا برجاست و 380 متر از بخش‌های
میانی پل در طول زمان و به دلیل شدت سیلاب‌های فصلی این رود از بین رفته است و اگر
برای مرمت و بازسازی آن اقدامی اساسی صورت نگیرد، شاید فرزندانمان فرصت دیدن این یادگار
با شکوه را نداشته باشند.
عرض پل لاتیدان به دلیل طولانی بودن آن
در بخش‌های مختلف متغیر است. یکی از اصلی‌ترین دلایل تخریب قسمت میانی پل، نبود امکان
ساخت پی و شالوده محکم برای آن به دلیل شدت جریان آب رود است. مصالح به کار رفته در
ساخت این پل سنگ‌های تراش نخورده و ناهمگون است که توسط ملاط به یکدیگر متصل شده‌اند.
***هم پل هم سد، پل خواجو
پل خواجو در سمت شرقی 33 پل در دوره صفویه به سال
1060 هجری و همزمان با حکومت شاه عباس روی بقایای پلی که در دوره تیموری و با نام حسن
بیک ساخته شده بود بنا شد. در طول تاریخ پل خواجو با نام‌های بسیاری مانند بابا‌رکن‌الدین،
پل حسن‌آباد، پل شیراز و پل شاهی شناخته شده است.
این پل کاربری دومنظوره داشته و می‌توانست در صورت نیاز به عنوان سد نیز عمل
کند براساس روایات تاریخی و آثار باقیمانده هرگاه که شاه تصمیم می‌گرفت با بستن دریچه‌های
زیر گذر پل، این سازه به مانند سد عمل کرده و سطح آب در جلوی دریچه‌ها بالا می‌آمد
و فضایی شبیه دریاچه در برابر آن ایجاد می‌شد. شاه‌عباس دستور داده بود در میانه پل
کوشکی کوچک برای خود و خانواده‌اش بسازند که در هنگام مراسم و جشن‌ها و برنامه‌های
تفریحی که در زاینده‌رود انجام می‌شد در این اتاق‌ها اقامت كند. این فضا هنوز پابرجاست
و دارای تزئینات بسیار زیبایی است. پل خواجو 150 متر طول و 14 متر عرض دارد که بر این
اساس می‌توان آن را یکی از پل‌های طویل کشور ایران قلمداد کرد.
*** پل دو طبقه ،سی و سه پل
این پل زیبا و تاریخی با نام‌های پل الله‌وردی‌خان،
پل چهار باغ، پل سی و سه چشمه و پل جلفا نیز شناخته می‌شود و از یادگارهای عصر صفوی
و ساخته شده در زمان سلطنت شاه عباس است. دلیل هر یک از این نام‌ها به مناسبت خاصی
است برای نمونه الله‌وردی‌خان نام سازنده و جلفا نام محله‌ای معروف در نزدیکی این پل
است. این پل حدود 300 متر طول و 14 متر عرض دارد و روی زاینده‌رود به همراه 33 چشمه
آب بنا شده که البته براساس مستندات باقی مانده در ابتدا چهل چشمه داشته است.
شرح زیبایی این پل در بسیاری از سفرنامه‌های مسافران خارجی که در طول تاریخ
به اصفهان سفر کرده‌اند، ذکر شده است. برای نمونه سر پرسی ساکس این پل را زیباترین
پل تمام دنیا می‌داند و دیدن آن را به همه جهانگردان توصیه می‌کند.
سی و سه پل دارای دو طبقه مجزاست و در طرفین
آن پیاده‌روهایی برای عبور و مرور ساخته شده و در میانه آن عرض کافی برای حرکت سواران
و ارابه‌ها تعبیه شده است.
