به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد اساس اين گنجينه
عظيم فرهنگي بر سنت پسنديده وقف مبتني است و متكي بر دو مبناي اساسي ايمان و علم ميباشد
كه به تدريج تكميل و گسترش يافته و قرنهاست مورد توجه واستفاده طالبان علم و پژوهشگران
قرار گرفته است.برخي از محققان بر اين عقيده اند كه تاريخ وقف قديمي ترين قرآن يا كتاب
خطي مي تواند بيانگر مبدأ موجوديت و تأسيسِ كتابخانه آستان قدس رضوي باشد. بر اين اساس،
نخستين سال تأسيس و تشكيل قرآنخانه و كتابخانه آستانه مقدسه را سال 363 هـ . ق. مي
دانند، زيرا در اين سال قديميترين قرآن وقفي را ابوالقاسم علي بن ناصر الدوله ابي الحسن
محمد بن ابراهيم بن سيمجور به گنجينه روضه مقدسه وقف نموده و پس از آن به سال 393 هـ
. ق. قرآن خطي ابوالقاسم منصوربن محمدبن كثير وزير و صاحب ديوان سلطان محمود غزنوي
به اين گنجينه وقف و اهدا نمود. ديگر از نسخ قديمي موجود در كتابخانه، وقفنامه اي است
مربوط به قرآن خطي كه واقف آن ابوالبركات علي بن حسين بوده و در تاريخ 421 هـ . ق.
آن را وقف كرده و به علي بن حسوله متولي آستان قدس رضوي تسليم نموده است. با اين شرط
كه قرآن از حرم مطهر خارج نشود. به تدريج درجوار مرقد امام (ع) محلي جهت نگهداريِ نسخِ
نفيس وقفي و اهدا شده اختصاص يافت. به اين وسيله پايه هاي اوليه كتابخانه آستان قدس
رضوي بنياد گرديد و از آن پس با پذيرش كتبِ خطي نويسندگان معتقد و معارف پرور، قرنها
به حياتِ ارزنده خود ادامه داد تا به امروز كه به يكي از كتابخانه هاي نامي و بزرگ
ايران تبديل شده است. اكنون نسخه هاي خطي گرانقدري را از آثار علماي اعصار و قرون كه
درسراسردنيامنحصر به فرد است در گنجينه هاي خود ذخيره دارد.به روايت تاريخ، كتابخانه
در قرنهاي هشتم، نهم و دهم، رسماً داير و داراي كتابهاي زيادي بوده است و پس از آن
با افزودن كتابهاي مذهبي در دوره هاي بعد هم اين چنين به حيات فرهنگي و توسعه خود ادامه
داد تا به وضعيت موجود درآمد. به استناد وقفنامه موجود در پشت يكي از مجلدات تفسير
ابوالفتوح رازي، كتابخانه به صورت مستقل داير و مورد استفاده عموم قرار گرفته است.
در دوران وزارت امير عليشيرنوايي، وزير دانش پرور سلطان حسين بايقرا، نيز كتابخانه
گسترش يافت، درعهد صفويه در پي ايجاد مدارس علميه و مساجد قرآنها و كتابهاي بيشتري
وقف كتابخانه شد و درعهد قاجاريه و بعد از آن با گسترش مشهد به تعداد كتابها در علوم
مختلف و قرآنهاي وقفي افزوده شد.از جايگاه اوليه كتابخانه اطلاع صحيحي در دست نيست،
از آنجا كه كتابخانه آستان قدس رضوي در قديم به نامهاي مختلفي مانند: كتابخانه سركار
فيض آثار، كتابخانه مباركه رضويه و قرآنخانه حضرت، موسوم بوده. مي توان گفت همواره
در مكانهاي مجاور مضجع شريف جاي داشته و هر از گاه به دلايل گوناگون و به ضرورت تغيير
مكان داده است.بنابر شواهد، در سال 1150 هـ . ق. كتابخانه در زاويه جنوب شرقي ايوان
طلاي صحن انقلاب جاي داشته و پس از آن درسال 1289 و 1290 هـ . ق. از آنجا به طبقه فوقاني
كشيك خانه خدام واقع در قسمت غربي رواق دارالذكر (بالاي رواق دارالعزه) انتقال يافت
و پس ازمدتي در سال 1323 هـ.ق. به محل بالاي موزه واقع در صحن سابق امام خميني (ره)
منتقل شد و در سال
1352 هـ . ش. از آنجا
به طبقه فوقاني رواق شيخ بهايي تغيير مكان يافت. در سال 1356 هـ .ش . به ساختمان جديد
واقع در ضلع شرقي صحن سابق امام خميني (ره) منتقل شد، اين بنا كه در رژيم طاغوت ساخته
شده بود، متناسب با ساختمان كتابخانه نبود و گنجايش كافي را نداشت و از آنجا كه اين
مركز عظيم فرهنگي با ذخاير ومجموعه هاي گرانقدر و نفيس خود بايد از موقعيت و كيفيتي
والا برخوردار باشد تا بتواند خدماتي ارزنده به دانش دوستان بنمايد، به اين منظور پس
از پيروزي انقلاب اسلامي آستان قدس رضوي، احداث يك كتابخانه وسيع با تمام تجهيزات وتأسيسات
مربوط به كتابداريِ مدرن را آغاز نمود. بناي شكوهمند ساختمان كنوني كتابخانه از سال
1368در زميني به مساحت 11000 مترمربع شروع و در سال 1372 با مساحت 28000 متر مربع زيربنا
به پايان رسيد و در سالرزو فرخنده ميلاد حضرت امام رضا (ع) 22 فروردين سال1374 گشايش
يافت. ساختمان جديد كتابخانه در سه طبقه مطابق با استاندارد هاي بين المللي و با سبك
معماري اسلامي ساخته شده است كه در خدمت انبوه مراجعان است، در دو شيفت كاري از ساعت
7 صبح تا ساعت 7 بعدازظهر براي بانوان و تا ساعت 10 شب براي آقايان در بخشهاي زير به
ارائه خدمات ميپردازد.
1 . تالارهاي مطالعه
قفسه باز.
2 . تالارهاي مطالعه
مخزن بسته
3 . تالار مرجع
4 . تالار محققان
5 . تالار قرآنها و
نفايس
6 . تالار مطالعه و
گردش كتاب جوانان
7 . تالار مطالعه و
گردش كتاب نوجوانان.
8 . تالارهاي سمعي
و بصري9 . بخش گردش و امانت كتاب
10. تالارهاي مطالعه
آزاد
11 .بخش مخزن كتب چاپي
12 . كتابخانه تخصصي
هنر
13 . كتابخانه تخصصي
جغرافيا
14 . مركز اطلاع رساني
15. تالار اينترنت./س
