بجنورد/
خراسان شمالي؛تركيب اقوام، تنوع صنايعدستي
سرزمين خراسان در زبان پهلوي خوراسان تلفظ ميشود كه به معني سرزمين خورشيد است. اين نام در اوايل قرون وسطي به تمام ايالات اسلامي كه در سمت شرق كوير لوت تا كوههاي هندوستان قرار گرفته بودند، اطلاق ميشد.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران بجنورد،
در سالهاي اخير به دليل وسعت اين سرزمين، به سه استان خراسان شمالي، خراسان رضوي و خراسان جنوبي تقسيم شده است.
در اين ميان، خراسان شمالي با توجه به تركيب متنوع قوميتها، داراي صنايعدستي كم نظير و قابل توجهي چون بافتههاي داري، چاروق، چارد شببافي، زيورآلات سنتي، رودوزيهاي سنتي و ... سهم بهسزايي در اقتصاد خانوادهها به خصوص اشتغال جوانان دارد.
بافتههاي داري محصولاتي هستند كه به كمك دارهاي افقي يا عمودي مستقر در زمين در زمان بافت توليد ميشود. فرش و گليم يكرو و دورو، فرش و پشتي تركمن كه نگين صنايعدستي صنعت ملي كشور است, از مهمترين محصولات داري است كه از روزگاران گذشته در بين عشاير و روستائيان كه به پرورش گوسفند و گلهداري اشتغال دارند، معمول بوده است.
سفره كردي كه مختص خراسان شمالي و از بافتههاي منحصر به فرد زنان كرد عشاير اين استان است كه با توجه به ذهني بودن بافت، نقوش و رنگها ميتواند حاكي از روحيه بافنده در زمان بافت باشد. نمادها در سفره كردي همگي بيانگر شكر به درگاه خدا و نعمات الهي و احترام به طبيعت است.
جاجيم از دستبافتههاي ضخيمداري شبيه پلاس يا گليم است كه راه راه و نگين بافته ميشود و به عنوان زيرانداز، پتو، روتختي، جل اس و كف پوش استفاده ميشود.
چاروق از ديگر صنايعدستي اين منطقه است. چاروق كلمه تركي به معناي پايافزار يا پاپوش كه بندها و ستمههاي بلند دارد.
اين نوع پاپوش، مختص مردان شمال شرق ايران است كه با نخهاي ابريشم الوان به اشكال مختلف زينت داده ميشود, هنرمندان چاروقدوز در شهرستان بجنورد مشغول به فعاليت هستند.
چادرشب بافي، دستبافتههاي دستگاهي است كه در گذشته از نخهاي ابريشمي جهت بافت آن استفاده ميشد ؛ ولي در حال حاضر براي بافت چادر شب از نخ كاموا استفاده ميشود.
ابعاد بزرگ آن براي پيچيدن رختخواب و ابعاد كوچك آن به عنوان روميزي، حوله، دستمال و ... استفاده ميشود.
لباسهاي محلي تركمني، كردي و عشايري از جمله صنايع استان خراسان شمالي است كه لباسهاي تركمني داراي انواع مختلفي چون چاوك كولته و چلبي است كه متداولترين آنها چاوك است. جنس پارچه از ابريشم دست بافت و عمدتا داراي رنگ قرمز و حاشيه زرد رنگ است و سرآستين آنها سوزندوزي هستند.
لباسهاي كردي و عشايري نيز شامل شليته، گراس (پيراهني بلند كه پايين آن چيندار است)، جليقه، ياشار (روسري بلند از جنس حرير)، سربند، گار(گوشوارهاي بلند كه به دو طرف عرقچين متصل و روي سر قرار ميگيرد)، جوراب سفيد و بلند و چاروق است.
وجود اقوام تركمن در منطقه باعث خلق آثار هنري بسيار از جمله رودوزيهاي خاص كه بر روي لباسهاي محلي انجام ميگيرد, شده است. اين دوخت بر حاشيه شلوار، سرآستين، كلاه و كمربند انجام ميگيرد. در اين دوختها نيز از انواع رنگهاي طبيعي و از نخهاي گل بتون و ابريشم استفاده ميشود.
ساخت سازهاي سنتي يكي از قديميترين و سنتيترين هنرهاي منطقه محسوب ميشود. وجود اقوام تركمن و كرد در منطقه، موسيقي فولكوريك خاص منطقه را سبب شده است. ساخت دو تار، ساز مخصوص تركمنها كه صداي چهار نعل اسب را ايجاد ميكند, در ميان اين مردم رواج بسيار دارد.
سه تارسازي نيز رايج است كه اقوام كرد منطقه در ساخت و استفاده از آن تبحري خاص دارند. سفالگري و معرق هم از ديگر صنايع دستي اين منطقه محسوب ميشود.
نمدمالي نيز به دليل رواج دامداري و پشم مرغوب در اين استان، بهوجود آمد. پشم به دليل دو خاصيت يعني جعديابي و پوستهاي شدن، نمدمالي با ايجاد فشار، رطوبت و حرارت ساخته ميشود.
علاوه بر اينها ميتوان به رشتههاي صنايعدستي ديگري مانند تذهيب، مينياتور، منبت، چلنگري، آهنگري، مسگري، قلمزني، جواهرسازي سنتي، رنگرزي سنتي، نقاشي روي چرم و شيشهگري نيز اشاره كرد./س
