سفر به شهر قطاب و باقلوا

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،   هرچند براي سفر به يزد مي توانيد هم از راه زميني وهم از راه هوايي اقدام كنيد ولي پیشنهاد ما به شما سفر زمینی است. چون در مسیر راه از شهر‌های زیبایی عبور خواهید کرد و جاذبه‌های گردشگری زیادی را به چشم خواهید دید. فاصله یزد تا تهران بالغ بر 670 کیلومتر است.


در مسیر دسترسی ابتدا به قم و سپس به کاشان خواهید رفت. از کاشان باید وارد آزادراه کاشان – اصفهان بشوید. پس از نزدیک به 60 کیلومتر رانندگی در این آزادراه جاده دو قسمت می‌شود. یکی به سمت اصفهان می‌رود و دیگری راهی اردستان می‌شود. شما باید راه اردستان را در پیش بگیرید. از این دوراهی تا اردستان حدود 70 کیلومتر راه است. بعد از اردستان نوبت نائین است.

 جاده اردستان به نائین از دامنه کوه عبور می‌کند. اگر مانند ما شانس بیاورید و در این فصل، هوا ابری و اندکی بارانی باشد عبور از این مسیر بی‌نظیر است. در نزدیک و دوردست شما ارتفاعاتی قرار گرفته‌اند که قله هاي برخی از آنها پوشیده از برف است، اما جایی که شما در آن مشغول رانندگی هستید بیشتر حالت کویری دارد. در دو طرف جاده معادن سنگ قرار دارند. جاده دارای لاین رفت و برگشت مجزا از هم است و به دلیل تردد ماشین‌های سنگین، رانندگی در آن اندکی نیاز به صبر و حوصله دارد.

یکی از خطرات گردشگری یزد، بلند مرتبه‌سازی در بافت تاریخی شهر است. ادامه این روند می‌تواند بلایی که بر سر نقش جهان آمد، بر سر یزد بیاورد. منظر و حریم هوایی و زمینی یزد باید نگه داشته شود. گردشگران ،یزد را به میدان امیر چخماق می‌شناسند. بیشتر توریست‌‌ها در این مکان عکس یادگاری می‌اندازند. اما حکایت امیر چخماق این روز‌‌ها حکایت غریبی است.

 این میدان امروزه به پاتوق اتباع خارجی تبدیل شده است. در وسط میدان میله‌ای بلند برپا کرده و روی آن دوربین کنترل ترافیک نصب کرده‌اند. گاه و بیگاه هم با برپایی چادر در دل میدان، نمایشگاه‌‌های مختلف دایر می‌کنند. از نظافت و جگرکی‌‌های میدان امیر چخماق هم که نگو و نپرس!

بافت تاریخی یزد هم این روز‌‌ها حال خوبی ندارد. بیشتر یزدی‌‌ها خانه خود در این محله را فروخته یا اجاره داده‌اند. ساکنین فعلی بافت تاریخی یزد با تمام احترامی که برای همه آدم‌‌ها قائل هستیم، اتباع بیگانه و بخصوص برادران و خواهران افغان هستند. یک خطر دیگر هم بافت تاریخی یزد را تهدید می‌کند. خانه‌‌های قدیمی و تاریخی یزد یکی پس از دیگری تخریب و در محل آن پارکینگ ساخته می‌شود.

بافت تاریخی یزد به‌شدت در معرض ویرانی بر اثر زلزله است. می‌گویند چون یزد قنات زیادی دارد در آن زلزله نمی‌آید اما کار از محکم کاری عیب نمی‌کند. با یزد کاری نکنیم که بعد‌‌ها افسوس آن را بخوریم!


 مسجد جامع یزد


مسجد جامع مقصد بسیاری از گردشگرانی است که به یزد سفر می‌کنند. برای رفتن به مسجد جامع باید از سمت میدان یا چهارراه میرچخماق به سمت شرق بروید. پس از حدود پانصد متر به وقت‌الساعت می‌رسید. روبه‌روی وقت‌الساعت و در سمت شمال خیابانی قرار دارد که به مسجد جامع منتهی می‌شود.

مسجد جامع در یک زمان خاص و توسط یک تن ساخته نشده است. این مجموعه در طول سالیان دراز شکل گرفته است.می‌گویند بنای اصلی آن به ساسانیان برمی‌گردد. اگر این قول درست باشد لابد آتشکده‌ای زرتشتی بوده است که با ورود اسلام به مسجد تغییر کاربری داده است. از عمرولیث صفاری به عنوان بانی اصلی مسجد یاد می‌کنند.

بعد از آن در قرن ششم هجری قمری نوبت به علاءالدوله گرشاسب آل‌بویه می‌رسد تا بنای ساختمان اصلی را پی‌ریزی کند. پس از آن در دوران آل مظفر و تیموریان در قرن 8 و 9 هجری بنا‌های دیگری به مسجد اضافه می‌شود. آخرین تغییرات هم در دوران قاجاریه صورت می‌گیرد که کل بنا‌هاي موجود را در هم ادغام و به یک بنا تبدیل می‌کنند. ویژگی مسجد جامع یزد در این است که می‌گویند صاحب بلند‌ترین مناره جهان است. بانی این مناره‌ها فردی به نام آقا جمال‌الدین محمد در دوران شاه طهماسب صفوی بوده است.

گنبد مسجد دوجداره است. مسجد از کاشیکاری‌ها و کتیبه‌های گرانبهایی بهره می‌برد که نگاه کردن به آنها و دیدن این همه ظرایف هنری هيچگاه چشم و دل شما را سیر نمی‌کند. گنبد مسجد برخلاف بسیاری از گنبد‌های دیگر به جای داشتن تیزی از خمیدگی خاصی بهره برده است.

کتیبه‌‌های مسجد یکی به خطّ کوفی آجری و دیگری به خطّ ثلث سفید روی کاشی لاجوردی است. در متن کتیبه سردر، نام شاهرخ تیموری و سلطان جهانشاه و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری خوانده می‌شود. اگر به دیدن مسجد جامع یزد رفتید به این نکته هم دقت کنید که نور مسجد از طریق روشنایی غیرمستقیم به وسیله انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوار‌ها تأمین می‌شود.

 مناره‌های مسجد هر کدام 48 متر ارتفاع دارند و قطر آنها هم حدود هشت متر است. گفته می‌شود این مناره‌ها در سال 1313 هجری شمسی فروریخته و دوباره ساخته شده است. مناره‌ها هرچه به سمت بالاتر می‌روند لاغرتر می‌شوند. نقل است که یکی از مناره‌ها یک راه‌پله و دیگری دو راه‌پله دارد. محراب مسجد هم از سنگ مرمر یکپارچه ساخته شده است.

 آتش 1500 ساله



یزد از دیرباز یکی از مراکز عمده اقامت زرتشتیان در ایران بوده است. بنابراین تعجبی ندارد که در این شهر و نواحی اطراف آن مانند اردکان به آتشکده‌‌هایی مربوط به زرتشتیان برخورد کنیم. اتفاقاً آتشکده‌‌های یزد یکی از جاذبه‌‌های گردشگری این شهر به حساب می‌آیند.

آتشکده یزد در خیابان آیت‌الله کاشانی واقع شده است. آتشکده یزد در حیاطی بزرگ بنا شده که مانند سایر ابنیه هاي موجود در یزد، درختان کاج و سرو هاي‌سر به فلک کشیده، زیبایی آن را دوچندان کرده‌اند. در میانه این حیاط بنای آتشکده قرار گرفته است. ساختمانی که 21 متر ارتفاع دارد و بر جلوی آن حوض بزرگ آبی قرار گرفته است. مرسوم بنای آتشکده‌‌ها از گذشته تاکنون بر این بوده است که آب و آتش در کنار یکدیگر قرار گیرند. زینت بخش آتشکده سرستون‌‌هایی از جنس سنگ است که از قرار معلوم کار دست استادان اصفهانی است.

یزدی‌‌ها هم نگار کاشی‌‌‌های فروهر بر بالای سردر ورودی را به انجام رسانیده‌اند. در درون آتشکده آتش درون مجمر از جنس برنز قرار دارد که در پشت دیواری از جنس شیشه قرار داده‌اند. محفظه‌ای که آتش در آن وجود دارد از سطح زمین بلندتر است و نور خورشید به آن راه ندارد. دورتادور آن نیز اتاق‌‌هایی برای نیایش به چشم می‌خورد.

هر چند که بنای فعلی آتشکده قدمت چندانی ندارد و قدمت آن به سال 1313 هجری شمسی بازمی‌گردد اما گفته می‌شود آتش درون آتشکده از 1500 سال پیش تا به حال روشن نگه داشته شده است. این آتش تا رسیدن به یزد سفری طولانی را پشت سر گذاشته است. از آتشکده کاریان در لارستان به عقدای یزد و از آنجا به اردکان و سپس به یزد برده شده است. در هر یک از مناطق نیز چند صد سال روشن و نگهداری شده است.

 پارچه‌ای از ابریشم و پشم

اگر به یزد رفتید خرید ترمه را هرگز فراموش نکنید. خرید پارچه ترمه یا وسایلی که در درست کردن آنها از این نوع پارچه استفاده شده مانند رومیزی، کیف‌دستی، جای نگهداری طلا و... می‌تواند خاطره‌ای ماندگار از مسافرت به یزد در ذهن شما باقی بگذارد. یزد مهد ترمه‌بافی ایران است. می‌گویند این هنر در انحصار زرتشتیان این منطقه بوده است.

ترمه پارچه گرانبهایی است که از الیاف طبیعی بافته می‌شود. تار ترمه از ابریشم تافته و پود آن از ابریشم، نخ یا پشم رنگ شده است. ترمه را در طرح‌های مختلف و متنوع می‌بافند. گل‌های شاه‌عباسی، بته‌ خرقه، شاخ گوزن، گل محمدی، امیری، بته‌ سروی و بته بادامی از جمله نقش‌های بافته شده روی ترمه است. در محله فهادان یزد چندین کارگاه قدیمی ترمه‌بافی وجود دارد. در گذشته نقش‌‌های ترمه را به روش انگشتی ایجاد می‌کردند، ولی امروزه از دستگاه چهاروردی استفاده می‌شود

 باغ دولت‌آباد


سفر  ایرانگردی محمدتقی خان، حکمران و والی یزد، بانی ساخت بناها و آبادی‎های بسیار، که یکی از مهم‌‌ترین اقداماتش، ساخت قنات و باغ دولت آباد بود. این باغ در سال 1160 هـ . ق با وسعتی در حدود 5/6 هکتار بنا گردیده و به شماره 774 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

باغ دولت آباد، به باغ بیرونی و باغ اندرونی تفکیک شده و پلان باغ به صورت تقاطع دو خط عمودی و افقی بوده که در تقاطع محورهای اصلی، بناهایی چون سردر ورودی، میدان جلوخان، عمارت طهرانی، بهشت آئین، تالار آیینه (دیوانخانه)، آب انبار، دژ نگهبانی، اصطبل‌ها، حرمسرا، ساختمان هشت و ابنیه خدماتی قرار گرفته‎اند.

قنات تاریخی دولت‎آباد با قدمتی بیش از 200 سال، از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه گرفته و پس از مشروب نمودن بخشی از اراضی مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و پس از طی بیش از 50 کیلومتر به یزد رسیده و آبادیهای چند در اطراف یزد، از جمله باغ دولت آباد را آبیاری می‎کند.

در زمان حال، قنات‌ها به کل خشک شده‎اند و اکنون چند چاه عمیق که به وسیله پمپ‎های عظیم برقی کار می‎کنند، آب باغ را تأمین می‎کنند.

پس از درگذشت محمد تقی‌خان، دیگر آب قنات به شهر نرسید و در بیرون به مصرف کشت و زرع می‎رسید که تا امروز نیز چنین است. در این دوره، اکثر کرت‎ها زیر کشت درختان میوه بودند.

چند اصله درخت توت و در سایر کرت‎ها، نارنجستان، انارستان و تاکستان ایجاد شدند. به گفته مرحوم پیرنیا که از اهالی اطراف، تاریخ شفاهی معماری ایران را گردآوری می‎کرد، گل‎های رز باغ دولت‎آباد آنقدر زیاد بود که گلاب‎گیری آنها 2 ماه طول می‎کشید.

در دوران پهلوی ساخت و ساز حومه شهری پیرامون باغ را فرا گرفت و به تدریج، باغ دولت آباد در مرکز شهر قرار گرفت، درخت‎های اصلی باغ، دو ردیف کاج و یک ردیف سرو، در دو طرف محور اصلی کاشته شدند، و مجدداً دو کرت اصلی بصورت متقارن در دوطرف آب نمای بزرگ باغ زیرکشت رفتند.

این 6 ردیف کاج و سرو تا به امروز حجم انبوه فضای سبز باغ را تشکیل می‎دهند. در چهار خیابانی که از محورهای اصلی به وجود می‎آمده است، درخت‎های بید مجنون و ارغوان بر مهتابی بزرگ سایه می‎افکند که اطراف آن از یاس زرد، نسترن و بوته‎های گل پر بوده است.

همچنین بر بالای مهتابی دیگری که در کنار حوض عمارت سردر قرار دارد، داربستی از گل نسترن وجود داشته است.

پوشش گیاهی باغ در حال حاضر چند اصله درخت توت 100 ساله و کاج‎ها و سروهای دو طرف محور اصلی می‎باشند که در حال خشک شدن هستند.

قلعه مهرپادین؛ یادگاری از قرن هشتم هجری


قلعه مهرپادین در جنوب غربی محله مهرپادین در دل اراضی کشاورزی منطقه جای گرفته و از باشکوه ترین و ارزشمندترین قلاع مهریز به شمار می رود.

این قلعه که قدمت آن به قرن هشتم هجری می رسد، از نمونه قلعه های مسکونی و دارای قسمت های شاه نشین، عام نشین، دالانها و فضاهای ارتباطی متعدد است و انتظام و چیدمان فضاهای یاد شده در داخل قلعه از پیچیدگی و تنیدگی خاصی برخوردار است.

قلعه در سالهای نه چندان دور فعال بوده و هر یک از اهالی اتاقی در آن داشته اند که محصولات کشاورزی و آذوقه خود و دام هایشان را در آن نگهداری می کرده اند.

این بنا از جمله بناهایی است که نیازمند مرمت اصولی است و برخی مرمت های غیراصولی طی سالهای اخیر، آسیب جدی بر پیکره آن وارد کرده است.

شهرستانهای مختلف استان یزد از نمونه های این قلعه ها بسیار دارند و در شهرستان مهریز علاوه بر قلعه سریزد و مهرپادین، قلعه های هرفته، منگ آباد، خورمیز، باغ دهوک، طزنج یا تجنگ و ... به چشم می خورند.

در ابرکوه نیز قلعه های شهرسب و رباط در یزد قلعه های برج و بارو، اسدان، در میبد نارین قلعه و بارجین و برج کبوتر خانه، در خاتم قلعه محمدباقری و قلعه مروست، در صدوق برج و دروازه های ندوشن و قلعه سپیده، در طبس قلعه اسماعیلیان، در بافق قلعه باقرآباد و در سایر مناطق استان نیز ده ها و صدها قلعه چشم نواری می کنند.

باغهای استان یزد


استان یزد فاقد رودخانه دائمی است اما با وجود کمبود آب و قرار گرفتن در دل کویر، این استان دارای باغها و بستانهای زیبایی است که در نوع خود بی نظیرند و با توجه به شرایط ویژه منطقه کویری از طراحی، کشت و آبیاری خاصی برخوردارند.

از جمله این باغها می توان به باغ دولت آباد، باغ ملی نقی خان در تفت، باغ مشیر، باغ کلاه فرنگی رحمت آباد، باغ اولیاء، باغ محمودیه در نعیم آباد، باغ خان در جاده تفت، باغ سرآسیابو، باغ مرشد در محل تل اشاره کرد. بنا و عمارت موجود در این باغها خود به تنهایی جاذبه یک اثر دیدنی را دارد.

 رودخانه "تامهر" مهریز نیز از چشمه هایی است که از ابتدای سال تا مهر ماه هر سال آب دارد، همچنین "غربالبیز" نیز چشمه ای در مهریز است که به مناطق اطراف خود طراوت و شادابی خاصی بخشیده است.

خانه لاریها