بيرجند/نیم نگاهی به مناطق حفاظت‌شده‌ی خراسان‌جنوبی؛
آینده‌ی پرمخاطره پیش‌روی گنج‌های زیستی خراسان‌جنوبی
طبیعت استان خراسان‌جنوبی با توجه به عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، ساختمان زمین‌شناسی، شرایط آب و هوایی و شکل زمین، تنوع زیستی فوق‌العاده‌ای دارد.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران بیرجند
البته محدودیت‌های اقلیمی ناشی از این موقعیت در برخورد با سیمای کوهستانی ناحیه تا حدودی جبران می‌شود. با نگاهی گذرا بر آنچه که امروز بوم زیست‌های مختلف جهان از آن جمله بر کشور خودمان وارد می‌شود این ضرورت که باید مناطقی از کشور و استان برای حفظ این زیست بوم‌ها و تضمین تعادل اکولوژیکی حاکم بر اکوسیستم حفظ شود، اجتناب ناپذیر است.
ایجاد مناطق ویژه‌ی زیستگاهی و حفاظت از آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست کشور تلاشی خردمندانه برای حفظ تنوع زیستی و گونه‌هایی که مورد تهدید و تخریب قرار گرفته و به نابودی کشیده شده‌اند، است.
حال با توجه به روند رو به رشد جمعیت انسانی، افزایش عدم احساس مسوولیت، متاثرشدن اکوسیستم‌های طبیعی و منابع زنده آن و نگریستن به طبیعت به عنوان کالای رایگان از دیدگاه توسعه‌ی کنونی مسلماً ظرفیت پذیرش محیط پرگشته و آینده پرمخاطره‌ای را فراروی ما قرار می‌دهد. در این وضعیت برای حفظ و حراست از آنچه باقی‌مانده، انتخاب مناطقی که هنوز ارزش‌های زیستی آن کاملاً نابود نشده، الزامی به نظر می‌رسد.
«حمید صالحی» مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)،منطقه‌ی خراسان‌جنوبی، با بیان این‌که اکوسیستم‌های مناطق کویری، قابلیت‌ها و ارزش‌های اکولوژیک فراوانی دارد، گفت: وجود گونه‌های گیاهی و جانوری خاص و طبیعت منحصر بفرد آن، این مناطق را در زمره‌ی پرارزش‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی قرار داده است.
وی اظهار کرد: با عنایت به وضعیت آب و هوایی این مناطق و وجود چشم‌اندازهای خاص آن از جمله پدیده‌ی شن‌های روان و وجود گونه‌های گیاهی و جانوری سازگار با سخت‌ترین شرایط اقلیمی می‌تواند این مناطق را به یکی از جذاب‌ترین مناطق طبیعت‌گردی کشور تبدیل کند.
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی افزد: اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی برای حفظ ذخیره‌گاه‌های زیستی ژنتیکی و حمایت از گونه‌های گیاهی و جانوری و ژن‌های بومی منطقه و برای انجام امور تحقیقاتی و بهره‌وری معقول و حفظ نسل گونه‌های مختلف و جلوگیری از تعرض انسان‌ها مناطقی را با توجه به شرایط خاص منطقه از جمله وجود گونه‌های نادر و با ارزش و کمیاب گیاهی و جانوری تحت پوشش قرار داده و از آنها حفاظت و حراست می‌کند.
کل و بز، گونه‌ی جانوری شاخص در منطقه‌ی آرک و گرنگ
مدیرکل محیط زیست استان در معرفی مناطق تحت مدیریت حفاظت گفت: 16 منطقه‌ی حفاظت‌شده از جمله منطقه حفاظت شده‌ی آرک و گرنگ، منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی درمیان، منطقه‌ی حفاظت شده‌ی شاسکوه، منطقه‌ی حفاظت شده‌ی مظفری، پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار، پناهگاه حیات وحش رباط شور، منطقه‌ی شکار ممنوع دشت اسفدن، منطقه‌ی شکار ممنوع درح، منطقه‌ی شکارممنوع جیک و زیدر، منطقه‌ی شکار ممنوع لشگرگاه، منطقه‌ی شکار ممنوع کمرسرخ، منطقه‌ی شکار ممنوع باقران، منطقه‌ی شکارممنوع آهنگران، منطقه‌ی شکار ممنوع عشق‌آباد و منطقه‌ی شکارممنوع آرک و گرنگ تحت مدیریت سازمان محیط زیست است.
صالحی در خصوص معرفی منطقه‌ی حفاظت شده آرک و گرنگ گفت: منطقه‌ی آرک و گرنگ بر اساس آگهی رسمی مصوبه شماره‌ی 270 شورای‌عالی حفاظت محیط زیست مورخ نوزدهم فروردین 85 به عنوان منطقه‌ی حفاظت شده معرفی شد.
وی ادامه داد: منطقه مذکور با وسعت 30000 هکتار بین 09΄37 ˚58 طول غربی تا 00΄51 ˚58 طول شرقی و بین 08΄47 ˚32 عرض جنوبی تا 04΄01 ˚33 عرض شمالی واقع شده است و حداکثر ارتفاع منطقه 2481 متر و حداقل آن 1303 متر است.
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی با بیان این‌که از نظر توپوگرافی منطقه عمدتاً کوهستانی و صخره‌ایست، افزود: نواحی دشتی در جنوب منطقه واقع است و در سمت شمال کوهستان‌های مرتفع و تپه ماهوری دارد و از نظر اقلیمی منطقه در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار گرفته و تقریباً همه‌ی پدیده‌های طبیعی مثل کوه، تپه، چشمه، رودخانه و قنات‌های مختلف در آن به چشم می‌خورد.
صالحی خاطر نشان کرد: به لحاظ پوشش گیاهی، گیاه غالب در منطقه‌ی آرک وگرنگ هم‌اکنون در مناطق دشتی درمنه و در ارتفاعات درختچه‌های بنه و بادامشک است و سایر گیاهان موجود شامل زیره، مستار، کلپوره، گل زوفا، کاکوتی، گل بومادران، آویشن، لاله قرمز ،آنغوزه، پرند، انجیرکوهی، گون، گز، بید، کلاه میرحسن، خارشتر، افدرا و برخی گیاهان خانواده کاسنی است.
وی گونه‌ی جانوری شاخص در منطقه را کل و بز معرفی کرد و افزود: این گونه جانوری در نواحی صخره‌ای صعب‌العبور زندگی می‌کند.
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی افزود: از دیگر حیات وحش منطقه می‌توان به گرگ، شغال، روباه، خرگوش، تشی، کفتار، انواع جوندگان، کبک، تیهو، باقرقره، کبوتر چاهی، زاغ، غراب، کمرکولی، چک چک کوهی، بالابان، عقاب طلایی، دلیجه، قرقی، انواع گنجشک، بزمچه و انواع مار اشاره کرد.
مراتع زیبای درمیان، مامن مناسب برای پرورش قوچ اوریال
صالحی در ادامه به معرفی منطقه‌ی حفاظت شده درمیان پرداخت و افزود: منطقه‌ی درمیان بر اساس آگهی رسمی مصوبه شماره 284 شورای عالی حفاظت محیط زیست مورخ دوازدهم بهمن 86 به عنوان منطقه‌ی حفاظت شده معرفی شد.
وی ادامه داد: این منطقه با وسعت 80000 هکتار بین ΄΄ 40 ˚59 طول غربی تا ΄΄ 01 ˚60 طول شرقی و بین΄΄ 36 ˚ 32 و ΄΄ 58 ˚ 32 عرض شمالی واقع شده است. منطقه فوق در فاصله 68 کیلومتری شهرستان بیرجند و در فاصله 25 کیلومتری شمال شهرستان سربیشه واقع است.
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی گفت: منطقه‌ی درمیان از گذشته‌های دور به علت داشتن قابلیت‌های فراوان به‌ویژه وجود گله‌های قوچ و میش مطرح بوده است.
صالحی با بیان این‌که این منطقه به علت داشتن مراتع زیبا و تپه ماهورهای متعدد می‌تواند مامن مناسبی برای پرورش قوچ و میش اوریال ناخالص در استان خراسان‌جنوبی باشد، تصریح کرد: گونه مذکور با عنایت به اذعان کارشناسان گونه‌ای منحصر به فرد بوده و به انجام مطالعات ژنتیکی برای تشخیص آن نیاز است.
به گفته‌ی وی، قاعده بن شاخ، انحنای انتهای شاخ و رنگ بدن برخی از خصوصیات ظاهری است که متفاوت از گونه اوریال است.
درمیان، زیستگاه 1000 راس قوچ و میش
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی با اشاره به کوهستانی بودن منطقه افزود: این منطقه صخره‌ای و تپه ماهوری است. و ارتفاعات آن شامل ارتفاعات جوزان، کوه کنده‌ای، اره کوه، قلعه حسن صباح، تیغ سیاه، خلیل‌آباد، نصرآباد است.
صالحی خاطرنشان کرد: منطقه‌ی حفاظت شده درمیان در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارد و تقریباً همه پدیده‌های طبیعی مثل کوه، تپه، چشمه، رودخانه و قنات‌های مختلف درآن به چشم می‌خورد و دارای آب و هوای گرم و خشک بوده و در نواحی کوهستانی به علت ریزش باران و برف، آب و هوای معتدل‌تری دارد.
وی با اشاره به وجود 1000 راس قوچ و میش در منطقه طبق سرشماری‌های چند ساله اخیر یادآور شد: طبیعت بکر درمیان، وجود آبشار و چشمه معدنی آب ترش، قلعه باستانی حسن صباح و چنار هزار ساله دوشنگان بر ارزش منطقه افزوده است.
نام منطقه از بزرگ ترین روستای پیرامون منطقه، درمیان گرفته شده است./س
