گزارش؛
تفريح های واقعي کدامند؟
طيبه ميرزا اسكندري، كارشناس ارشد جامعه‌شناسي: متاسفانه تفريح مقوله‌اي است كه دولتمردان ما به صورت نهادينه تاكنون براي آن برنامه‌ريزي درستي نكرده‌اند، يعني نه نياز‌ها و تمايلات جوان‌ها را بدرستي ديده‌اند، نه به زمينه‌هاي تفريح دخترها و پسرها توجه كافي داشته‌اند.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، وقتي از همكارم كه دختر جواني در آستانه دهه سوم زندگي است، مي‌پرسم تفريحت چيست؟ مي‌گويد كتاب خواندن، فيلم‌ديدن و ديدار دوستان. از آن ديگري كه كمي جوان‌تر است مي‌پرسم، مي‌گويد؛ آشپزي‌كردن و انجام كارهاي هنري و نفر سوم هم مي‌گويد پياده‌روي در كنار پدر و مادرم يا رفتن به رستوران با خانواده بهترين تفريح من است، اما به‌تدريج و با بزرگ‌شدن دايره افرادي كه به نوعي مي‌شناختم، پاسخ‌ها بيشتر به سمت تفريحات شخصي مبتني بر وبگردي، نشستن پاي كامپيوتر يا برنامه‌هاي تلويزيوني معطوف شد.
اين پاسخ‌ها ذهنم را بيشتر درگير موضوعي كرد كه جنسش براساس شادبودن و تفريحي‌بودن شكل گرفته است، آن هم شادبودني كه در ماهيت بايد در جمع شكل بگيرد و تفريحي كه مبنايش از در كنار هم‌بودن جان بگيرد. در حالي كه در جامعه امروز و خانواده‌هاي امروزي، با هم‌بودن اعضاي خانواده و تداوم ارتباطات خانوادگي، فاميلي و حتي دوستانه بتدريج در حال از هم‌گسيختگي و فراموشي است. به بيان ديگر، تفريح در زندگي امروز ما جاي خود را از ديد و بازديد‌هاي فاميلي و گشت و گذارهاي مفرح، لذتبخش و حتي آموزنده جمعي و خانوادگي به سير و سفر در دنياي تكنولوژي‌هاي ارتباطي نوين و ارتباطات مجازي با خيل عظيمي از افرادي كه حتي آنها را نمي‌شناسيم، داده است.
طيبه ميرزا اسكندري، كارشناس ارشد جامعه‌شناسي در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به بروز نوعي شكاف نسلي در جامعه امروز ما مي‌گويد: متاسفانه تفريح مقوله‌اي است كه دولتمردان ما به صورت نهادينه تاكنون براي آن برنامه‌ريزي درستي نكرده‌اند، يعني نه نياز‌ها و تمايلات جوان‌ها را بدرستي ديده‌اند، نه به زمينه‌هاي تفريح دخترها و پسرها توجه كافي داشته‌اند.
در چنين شرايطي خانواده‌ها هم با توجه به تغييرات سبك زندگي و تحولات فرهنگي رخ داده طي چند دهه اخير نتوانسته‌اند براي مقوله‌اي چون تفريح، متناسب با شرايط امروز و علايق فرهنگي و سنتي خانواده ايراني برنامه‌ريزي كنند و آن را در بسياري موارد به حال خود رها كرده‌اند.
تفريحات خانوادگي در گذشته
شايد هنوز هم ديدن ارتباطات گسترده خانواده‌هاي ايراني در قالب فيلم‌هاي پدرسالاري يا مادرسالاري كه بافت سنتي ارتباطات فاميلي ايراني را به تصوير مي‌كشد، افسوس بسياري را برانگيزد كه اي كاش امروز هم اين روابط گرم خانوادگي وجود داشت، تا به اين اندازه از هم بي‌خبر و از هم دور نمي‌مانديم، اما ريشه تك‌محوري‌شدن ارتباطات و محدودشدن آن به اعضاي درجه اول يك خانواده در كجاست؟
به گفته جامعه‌شناسان، تغييرات سبك زندگي در سايه تحول دنياي ارتباطات، تحولات اجتماعي و اقتصادي منجر به آن شده است كه شكاف عميقي ميان علايق و ذائقه نسل‌ها ايجاد شود. چراكه مفهوم خانواده‌هايي كه به شكل كلوني و بسيار بزرگ بودند در تهران و كلانشهرهاي بزرگ كشورمان كاملا متحول شده و به خانواده‌هاي سه يا حداكثر چهار نفره تغيير پيدا كرده است.
اسكندري در اين ارتباط توضيح مي‌دهد: الگوي واقعي و درست تفريح در جامعه ما در گذشته از دل ارتباطات خانوادگي و فاميلي شكل مي‌گرفته است، اما امروزه نه‌تنها ارتباطات فاميلي قوي نيست، بلكه شكل و سبك زندگي امروزي نيز شرايطي را از نظر فكري پديده آورده كه در بسياري موارد، خانواده‌ها هيچ خانواده‌اي را هم‌كفو و هم‌وزن خود پيدا نمي‌كنند تا تمايل به برقراري ارتباط با آنها داشته باشند.
اينترنت، الگوي تفريح خانواده نيست
شايد بهترين مصداق الگوي تفريح خانوادگي در جامعه قديم ايراني، برگزاري مراسم شب يلدا، روزهاي مادر و پدر و از آن مهم‌تر عيد نوروز باشد. اين روزها در واقع بهانه‌اي است براي جمع‌شدن همه اعضاي خانواده در كنار هم، در حالي كه با وابسته‌شدن فرزندان به اينترنت و وسايل ارتباط جمعي، الگوي تفريح براي اعضاي خانواده در كنار هم، معناي خود را از دست داده است.
نكته: بسياري از جامعه‌شناسان بر اين باورند كه بهترين نوع تفريح خانواده از دل الگوهاي سنتي ما يعني ارتباطات فاميلي يا دوستانه و تلفيق آن با عناصر امروزي كه مورد علاقه جوانان باشد، شكل مي‌گيرد، يعني ارتباطات بايد براساس وجود همتايان پسران و دختران نوجوان و جوان در هر دو يا چند‌خانواده شكل‌بگيرد.
اسكندري با تاكيد بر اين كه تفريح مناسب بايد بتواند اعضاي خانواده را با علايق و سليقه‌هاي متفاوت، دور هم جمع كند و در عين جدي‌نبودن، بار فكري نيز داشته باشد، مي‌افزايد: متاسفانه امروز خانواده تحت شرايط زندگي‌هاي پرشتاب و پرمشغله امروزي، كمتر زماني را به برنامه‌ريزي براي تفريح در پايان هفته اختصاص مي‌دهند. به اين ترتيب، الگوي تفريح بيشتر خانواده‌ها همچون الگوي غذاخوردن و لباس‌پوشيدن آن‌چيزي شده است كه ديگراني كه با فرهنگ ما فاصله زيادي دارند، برايش برنامه‌ريزي كرده‌اند.
اين جامعه‌شناس تاكيد مي‌كند: از آنجا كه جوان‌ها به دنبال چيزهاي نو و تازه هستند، آن‌چيزي را دريافت مي‌كنند كه از ما نيست، يعني ما برايش برنامه‌ريزي نكرده‌ايم. در واقع والدين در پس مشغله‌هاي شغلي، زماني را براي تفكر و برنامه‌ريزي تفريحات خانوادگي كه در عين مفرح‌بودن با نيازهاي امروز فرزندان‌شان نيز همخواني داشته باشد، اختصاص نداده‌اند.
بهترين‌تفريح
بسياري از جامعه‌شناسان بر اين باورند كه بهترين نوع تفريح خانواده از دل الگوهاي سنتي ما يعني ارتباطات فاميلي يا دوستانه و تلفيق آن با عناصر امروزي كه مورد علاقه جوانان باشد، شكل مي‌گيرد. يعني ارتباطات بايد براساس وجود همتايان يعني پسران و دختران نوجوان و جوان در هر دو يا چند خانواده شكل بگيرد. تناسبات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كه در اين ارتباطات در نظر مي‌گيريم، بايد امكان تفريحات دسته‌جمعي فرزندان چند خانواده را نيز مورد توجه قرار دهيم.
اسكندري با تاكيد بر اين كه دوره‌هاي تفريحي خانوادگي يا دوستانه بايد از نظر محتوايي نيز ارزش داشته باشد، مي‌گويد: امروز در شهر تهران و ديگر شهرهاي بزرگ كشور، اتفاقات هنري و فرهنگي زيادي مي‌افتد كه مي‌تواند پايه تفريحات خانوادگي قرار بگيرد. حتي ديدن يك فيلم با اعضاي خانواده و صحبت‌كردن راجع به آن مي‌تواند يكي از تفريحات خانوادگي تلقي شود. يعني هر زمينه فرهنگي با برنامه‌ريزي مي‌تواند يك تفريح براي خانواده به حساب بيايد.
وقتي سفررفتن رنگ تفريح ندارد
وقتي پاي صحبت برخي پدر و مادرها مي‌نشيني، مي‌بيني با افتخار از برنامه‌ريزي سالانه براي سفررفتن فرزندان‌شان صحبت مي‌كنند و معتقدند والدين خوبي هستند كه مي‌توانند آنها را حداقل سالي دو يا سه بار به سفر ببرند بدون آن كه برنامه تفريحي ديگري را براي آنها برنامه‌ريزي كنند، اما آيا فرزنداني كه به حال خود رها مي‌شوند و بيشتر به تنهايي براي آنچه برايشان مفرح و لذتبخش است، برنامه‌ريزي مي‌كنند، چقدر از سفر رفتن با والديني كه از نظر فكري، سليقه‌اي و عاطفي از آنها دور هستند، لذت مي‌برند؟
اسكندري در پاسخ به اين سوال مي‌گويد: اگر الگوي زندگي‌مان را به گونه‌اي اصلاح نكنيم كه تفريحات خانوادگي در آن جايي داشته باشد، سفررفتن با فرزنداني كه از نظر فكري از والدين‌شان بسيار فاصله گرفته‌اند، نه‌تنها رنگ تفريح ندارد، بلكه در بسياري موارد كسالت‌بار و آزاردهنده است.
عادت به مطالعه، تفريح مي‌شود
به اعتقاد كارشناسان، والدين بايد بدانند چگونه مي‌شود از ديدن يك فيلم يا مطالعه يك كتاب يا حتي مجله، زمينه يك تفريح ساده و لذتبخش خانوادگي را فراهم آورد.جامعه‌شناسان تاكيد مي‌كنند اگر فيلم‌ديدن يا مطالعه در يك خانواده به صورت يك عادت رايج درآمده باشد، همچون الگوي صحيح تغذيه‌اي در فرزندان به شكل لذتبخشي نهادينه مي‌شود. به بيان ديگر در چنين شرايطي مي‌شود در مورد فيلمي كه اعضاي خانواده با هم ديده‌اند، ساعت‌ها صحبت كرد يا موضوع يك كتاب يا حتي يك مقاله در مجله يا روزنامه را به بحث جمعي گذاشت. به اين ترتيب، شرايطي پيش مي‌آيد كه فرزندان، خودشان خواندن كتاب يا ديدن فيلمي را به پدر و مادرشان پيشنهاد مي‌كنند و الگوي صحيح تفريحات ساده و سالم در خانواده شكل مي‌گيرد.
تفريح در اوقات فراغت
به گفته اسكندري شايد بسياري تفريح را با كارهايي كه بايد در اوقات فراغت انجام داد هم‌معني بدانند، اما در واقع اوقات فراغت هميشه نبايد رنگ تفريح به خود بگيرد. اوقات فراغت ظرفي است كه تفريح هم در آن تعريف مي‌شود، اما لزوما به معناي تفريح‌كردن نيست. به بيان ديگر مطالعه، هم مي‌تواند يكي از راه‌هاي گذراندن اوقات فراغت باشد و هم مي‌توان گاهي از آن لذت برد.
آنچه والدين نبايد از خاطر ببرند، اين است كه تفريح‌كردن الگويي است كه از ابتداي تشكيل خانواده بايد براي آن برنامه‌ريزي كرد، يعني زماني كه جاي خالي خانواده در زندگي فكري و عاطفي فرزندان ديده شود، پركردن يكشبه آن با برنامه‌هاي تفريحي موقتي ممكن نخواهد بود.
اين پاسخ‌ها ذهنم را بيشتر درگير موضوعي كرد كه جنسش براساس شادبودن و تفريحي‌بودن شكل گرفته است، آن هم شادبودني كه در ماهيت بايد در جمع شكل بگيرد و تفريحي كه مبنايش از در كنار هم‌بودن جان بگيرد. در حالي كه در جامعه امروز و خانواده‌هاي امروزي، با هم‌بودن اعضاي خانواده و تداوم ارتباطات خانوادگي، فاميلي و حتي دوستانه بتدريج در حال از هم‌گسيختگي و فراموشي است. به بيان ديگر، تفريح در زندگي امروز ما جاي خود را از ديد و بازديد‌هاي فاميلي و گشت و گذارهاي مفرح، لذتبخش و حتي آموزنده جمعي و خانوادگي به سير و سفر در دنياي تكنولوژي‌هاي ارتباطي نوين و ارتباطات مجازي با خيل عظيمي از افرادي كه حتي آنها را نمي‌شناسيم، داده است.
طيبه ميرزا اسكندري، كارشناس ارشد جامعه‌شناسي در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به بروز نوعي شكاف نسلي در جامعه امروز ما مي‌گويد: متاسفانه تفريح مقوله‌اي است كه دولتمردان ما به صورت نهادينه تاكنون براي آن برنامه‌ريزي درستي نكرده‌اند، يعني نه نياز‌ها و تمايلات جوان‌ها را بدرستي ديده‌اند، نه به زمينه‌هاي تفريح دخترها و پسرها توجه كافي داشته‌اند.
در چنين شرايطي خانواده‌ها هم با توجه به تغييرات سبك زندگي و تحولات فرهنگي رخ داده طي چند دهه اخير نتوانسته‌اند براي مقوله‌اي چون تفريح، متناسب با شرايط امروز و علايق فرهنگي و سنتي خانواده ايراني برنامه‌ريزي كنند و آن را در بسياري موارد به حال خود رها كرده‌اند.
تفريحات خانوادگي در گذشته
شايد هنوز هم ديدن ارتباطات گسترده خانواده‌هاي ايراني در قالب فيلم‌هاي پدرسالاري يا مادرسالاري كه بافت سنتي ارتباطات فاميلي ايراني را به تصوير مي‌كشد، افسوس بسياري را برانگيزد كه اي كاش امروز هم اين روابط گرم خانوادگي وجود داشت، تا به اين اندازه از هم بي‌خبر و از هم دور نمي‌مانديم، اما ريشه تك‌محوري‌شدن ارتباطات و محدودشدن آن به اعضاي درجه اول يك خانواده در كجاست؟
به گفته جامعه‌شناسان، تغييرات سبك زندگي در سايه تحول دنياي ارتباطات، تحولات اجتماعي و اقتصادي منجر به آن شده است كه شكاف عميقي ميان علايق و ذائقه نسل‌ها ايجاد شود. چراكه مفهوم خانواده‌هايي كه به شكل كلوني و بسيار بزرگ بودند در تهران و كلانشهرهاي بزرگ كشورمان كاملا متحول شده و به خانواده‌هاي سه يا حداكثر چهار نفره تغيير پيدا كرده است.
اسكندري در اين ارتباط توضيح مي‌دهد: الگوي واقعي و درست تفريح در جامعه ما در گذشته از دل ارتباطات خانوادگي و فاميلي شكل مي‌گرفته است، اما امروزه نه‌تنها ارتباطات فاميلي قوي نيست، بلكه شكل و سبك زندگي امروزي نيز شرايطي را از نظر فكري پديده آورده كه در بسياري موارد، خانواده‌ها هيچ خانواده‌اي را هم‌كفو و هم‌وزن خود پيدا نمي‌كنند تا تمايل به برقراري ارتباط با آنها داشته باشند.
اينترنت، الگوي تفريح خانواده نيست
شايد بهترين مصداق الگوي تفريح خانوادگي در جامعه قديم ايراني، برگزاري مراسم شب يلدا، روزهاي مادر و پدر و از آن مهم‌تر عيد نوروز باشد. اين روزها در واقع بهانه‌اي است براي جمع‌شدن همه اعضاي خانواده در كنار هم، در حالي كه با وابسته‌شدن فرزندان به اينترنت و وسايل ارتباط جمعي، الگوي تفريح براي اعضاي خانواده در كنار هم، معناي خود را از دست داده است.
نكته: بسياري از جامعه‌شناسان بر اين باورند كه بهترين نوع تفريح خانواده از دل الگوهاي سنتي ما يعني ارتباطات فاميلي يا دوستانه و تلفيق آن با عناصر امروزي كه مورد علاقه جوانان باشد، شكل مي‌گيرد، يعني ارتباطات بايد براساس وجود همتايان پسران و دختران نوجوان و جوان در هر دو يا چند‌خانواده شكل‌بگيرد.
اسكندري با تاكيد بر اين كه تفريح مناسب بايد بتواند اعضاي خانواده را با علايق و سليقه‌هاي متفاوت، دور هم جمع كند و در عين جدي‌نبودن، بار فكري نيز داشته باشد، مي‌افزايد: متاسفانه امروز خانواده تحت شرايط زندگي‌هاي پرشتاب و پرمشغله امروزي، كمتر زماني را به برنامه‌ريزي براي تفريح در پايان هفته اختصاص مي‌دهند. به اين ترتيب، الگوي تفريح بيشتر خانواده‌ها همچون الگوي غذاخوردن و لباس‌پوشيدن آن‌چيزي شده است كه ديگراني كه با فرهنگ ما فاصله زيادي دارند، برايش برنامه‌ريزي كرده‌اند.
اين جامعه‌شناس تاكيد مي‌كند: از آنجا كه جوان‌ها به دنبال چيزهاي نو و تازه هستند، آن‌چيزي را دريافت مي‌كنند كه از ما نيست، يعني ما برايش برنامه‌ريزي نكرده‌ايم. در واقع والدين در پس مشغله‌هاي شغلي، زماني را براي تفكر و برنامه‌ريزي تفريحات خانوادگي كه در عين مفرح‌بودن با نيازهاي امروز فرزندان‌شان نيز همخواني داشته باشد، اختصاص نداده‌اند.
بهترين‌تفريح
بسياري از جامعه‌شناسان بر اين باورند كه بهترين نوع تفريح خانواده از دل الگوهاي سنتي ما يعني ارتباطات فاميلي يا دوستانه و تلفيق آن با عناصر امروزي كه مورد علاقه جوانان باشد، شكل مي‌گيرد. يعني ارتباطات بايد براساس وجود همتايان يعني پسران و دختران نوجوان و جوان در هر دو يا چند خانواده شكل بگيرد. تناسبات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كه در اين ارتباطات در نظر مي‌گيريم، بايد امكان تفريحات دسته‌جمعي فرزندان چند خانواده را نيز مورد توجه قرار دهيم.
اسكندري با تاكيد بر اين كه دوره‌هاي تفريحي خانوادگي يا دوستانه بايد از نظر محتوايي نيز ارزش داشته باشد، مي‌گويد: امروز در شهر تهران و ديگر شهرهاي بزرگ كشور، اتفاقات هنري و فرهنگي زيادي مي‌افتد كه مي‌تواند پايه تفريحات خانوادگي قرار بگيرد. حتي ديدن يك فيلم با اعضاي خانواده و صحبت‌كردن راجع به آن مي‌تواند يكي از تفريحات خانوادگي تلقي شود. يعني هر زمينه فرهنگي با برنامه‌ريزي مي‌تواند يك تفريح براي خانواده به حساب بيايد.
وقتي سفررفتن رنگ تفريح ندارد
وقتي پاي صحبت برخي پدر و مادرها مي‌نشيني، مي‌بيني با افتخار از برنامه‌ريزي سالانه براي سفررفتن فرزندان‌شان صحبت مي‌كنند و معتقدند والدين خوبي هستند كه مي‌توانند آنها را حداقل سالي دو يا سه بار به سفر ببرند بدون آن كه برنامه تفريحي ديگري را براي آنها برنامه‌ريزي كنند، اما آيا فرزنداني كه به حال خود رها مي‌شوند و بيشتر به تنهايي براي آنچه برايشان مفرح و لذتبخش است، برنامه‌ريزي مي‌كنند، چقدر از سفر رفتن با والديني كه از نظر فكري، سليقه‌اي و عاطفي از آنها دور هستند، لذت مي‌برند؟
اسكندري در پاسخ به اين سوال مي‌گويد: اگر الگوي زندگي‌مان را به گونه‌اي اصلاح نكنيم كه تفريحات خانوادگي در آن جايي داشته باشد، سفررفتن با فرزنداني كه از نظر فكري از والدين‌شان بسيار فاصله گرفته‌اند، نه‌تنها رنگ تفريح ندارد، بلكه در بسياري موارد كسالت‌بار و آزاردهنده است.
عادت به مطالعه، تفريح مي‌شود
به اعتقاد كارشناسان، والدين بايد بدانند چگونه مي‌شود از ديدن يك فيلم يا مطالعه يك كتاب يا حتي مجله، زمينه يك تفريح ساده و لذتبخش خانوادگي را فراهم آورد.جامعه‌شناسان تاكيد مي‌كنند اگر فيلم‌ديدن يا مطالعه در يك خانواده به صورت يك عادت رايج درآمده باشد، همچون الگوي صحيح تغذيه‌اي در فرزندان به شكل لذتبخشي نهادينه مي‌شود. به بيان ديگر در چنين شرايطي مي‌شود در مورد فيلمي كه اعضاي خانواده با هم ديده‌اند، ساعت‌ها صحبت كرد يا موضوع يك كتاب يا حتي يك مقاله در مجله يا روزنامه را به بحث جمعي گذاشت. به اين ترتيب، شرايطي پيش مي‌آيد كه فرزندان، خودشان خواندن كتاب يا ديدن فيلمي را به پدر و مادرشان پيشنهاد مي‌كنند و الگوي صحيح تفريحات ساده و سالم در خانواده شكل مي‌گيرد.
تفريح در اوقات فراغت
به گفته اسكندري شايد بسياري تفريح را با كارهايي كه بايد در اوقات فراغت انجام داد هم‌معني بدانند، اما در واقع اوقات فراغت هميشه نبايد رنگ تفريح به خود بگيرد. اوقات فراغت ظرفي است كه تفريح هم در آن تعريف مي‌شود، اما لزوما به معناي تفريح‌كردن نيست. به بيان ديگر مطالعه، هم مي‌تواند يكي از راه‌هاي گذراندن اوقات فراغت باشد و هم مي‌توان گاهي از آن لذت برد.
آنچه والدين نبايد از خاطر ببرند، اين است كه تفريح‌كردن الگويي است كه از ابتداي تشكيل خانواده بايد براي آن برنامه‌ريزي كرد، يعني زماني كه جاي خالي خانواده در زندگي فكري و عاطفي فرزندان ديده شود، پركردن يكشبه آن با برنامه‌هاي تفريحي موقتي ممكن نخواهد بود.
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید
