يقه سفيدها، ظاهری موجه و قانونی به فعالیت های مجرمانه خود می دهند
مجرمان يقه سفيدها از نظر اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی صاحب نفوذ و اقتدار بالایی هستند برای مخفی کردن اعمال مجرمانه خود آنها را با ظاهری موجه و قانونی انجام می دهند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران ، مطالعات اولیه جرم شناسان در خصوص جرم بر این اساس بود که جرم در اثر فقر افراد وقوع می یابد به همین دلیل اکثر مطالعات کارشناسان بر روی طبقات پایین و ضعیف جامعه صورت می گرفت اما 70 سال پیش یک جرم شناس آمریکایی تحقیقاتی ارائه کرد که نشان می داد جرایم تنها از سوی افرادی فرودست صورت می گیرد و افرادی هستند که با داشتن موقعیت مالی و اجتماعی مناسب نیز ضررهای ناشی به جامعه می زنند ولی مجازات نمی شوند.
عباس زارع جرم شناس در خصوص این نوع جرایم می گوید: در سال 1939 میلادی ادوین ساترلند جرم شناس و جامعه شناس آمریکایی تبار اصطلاح مجرمان یقه سفید را مطرح کرد.
کارشناسان بیشتر بر این باور بودند که جرم در اثر فقر به وجود می آید اما ساترلند خلاف این موضوع را نیز ثابت کرد و عنوان داشت که افراد مرفه افرادی با موقعیت اجتماعی مناسب نیز می توانند مرتکب جرم شوند.
جرم یقه سفیدها علی رغم اینکه بیش از نیم قرن است وارد مباحث جرم شناسی شده ولی در مقایسه با سایر جرایم کمتر مورد بحث قرار گرفته است و جامعه شناسان کلاسیک بیشتر بر روی جرم های خیابانی تمرکز کرده اند.
یقه سفیدها اصطلاحا به کارمندانی اطلاق می شود که در ادارات، دفاتر، بانک ها و غیره کار می کنند و به نوعی کارمندان دفتری و دارای پیراهن های یقه سفید هستند و این اصطلاح در مقابل تیم آبی ها که به کارگردان اطلاق می شود قرار دارد، البته این یک اصطلاح است و تنها بر اساس پوشش افراد نیست بلکه در رابطه با جرایمی است که با سوء استفاده از افراد موقعیت های شغلی، قدرت، ثروت و منزلت خود انجام می دهند.
این اصطلاح شامل تمامی افرادی می شود که در جامعه از پایگاه اجتماعی یا سطحی از موقعیت اجتماعی برخوردارند نسبت به بقیه دارای مزایایی است به همین دلیل جرایمی که آنها مرتکب می شوند از دید مجرمان قانون و مردم پوشیده می ماند.
وی افزود: یقه سفیدان به سبب نقش هايی که دارند در دسته بندی های گوناگون قرار می گیرد به طور مثال اگر جزو کارمندان عالی رتبه دولت باشند یقه سفیدان دولتی و اگر جزو مشاغل دولتی نباشند در دسته یقه سفیدان غیر دولتی قرار می گیرند.
سیاستمداران، بازرگانان، حقوقدانان و همچنین افرادی که در رشته های علمی از تخصص بالایی برخوردارند نیز می توانند جزء یقه سفیدان باشند که با داشتن یک موقعیت عالی و شان اجتماعی بالا به دلیل اعتبار و حوزه نفوذ خویش در جریان شغلی شان مرتکب جرم می شوند آن هم بدون استفاده از اعمال زور و جبر و خشونت یا دیگر راههای فیزیکی برای کسب پول و منافع اقتصادی.
این افراد با بهره جستن از توان ذهنی برجسته خود به راحتی و گاه با خواهش و درخواست بزه دیدگان به نحوی زیرکانه به اموال فروانی می رسند.
این جرم شناس در ادامه مصداق رفتارهای انحرافی این دسته از مجرمان اشاره کرد و اذعان داشت: از جمله جرایم یقه سفیدها می توان به کلاهبرداری، فساد مالی، رانت خواری و اختلاس مانند بزرگترین اختلاس سه هزار میلیاردی بانکی در ایران و از مجرمان یقه سفید به شهرام جزایری که از رانت های مختلف پول هنگفتی به جیب زد اشاره کرد.
زارع در خصوص ویژگی های این افراد بیان داشت: مرتکبان این نوع جرایم کمتر از سوی قانون سازمان های نظارتی تهدید و مورد توجه قرار می گیرند و افراد جامعه نیز که برای انجام کار و رسیدن به هدف خود در دام این افراد می افتند و از آنجایی که تنها قصدشان رسیدن و پیشبرد هدفشان است مجبور باشند پولی را در اختیار این افراد قرار می دهند تا کارشان به نتیجه برسد و سپس فراموش می کنند چه اتفاقی افتاده و به نوعی آن را جزو مراحل کار خود می بینند.
البته در مورد این نوع جرایم کمتر گزارش داده می شود میزان بالایی از آنها کشف نمی شود و به همین دلیل آمار دقیقی از آنها وجود ندارد و از آنجایی که ممکن است قشر زیادی از جامعه با این افراد رو به رو شوند این امر می تواند با گذشت زمان به صورت رفتاری ناهنجار به دیگران منتقل شود و هر کس در موقعیت شغلی خود به نحوی از دیگران سوء استفاده کند.
از طرفی این امر موجب بی اعتمادی مردم نسبت به یکدیگر و نسبت به افراد در موقعیت های اجتماعی بالا می شود همچنین این امر می تواند موجب هرج و مرج و نابسامانی و دیگر انحرافات و سوء استفاده افراد از یکدیگر و در میان جوامع با حکومت های مذهبی باعث سست شدن اعتقاد مردم شود مجرمان یقه سفید فعالیت های غیر قانونی خود را علنی انجام نمی دهند، بلکه سعی می کنند ظاهری قانونی و موجه به فعالیت های مجرمانه خود دهند تا بهتر اعتماد افراد در جرم خود را مخفی کنند.
بیشترین دلیلی که این افراد مرتکب جرم می شوند نیازهای روزمره آنها نیست بلکه زیاده خواهی و افزون خواهی آنهاست استخدام شدن در سازمان های دولتی و شبه دولتی به ویژه در سطح شهرها از موقعیت های است که می تواند موجب سوء استفاده های مالی کارمندان و مدیران شود مانند رشوه گرفتن بازرسان ساختمانی، مالیاتی و .... که توسط یقه سفیدها انجام می شود.
توجه مجریان قانون و سازمان ها و همکاری مردم با قانون می تواند تاثیر بسزایی در کاهش این نوع جرایم داشته باشد./ز
عباس زارع جرم شناس در خصوص این نوع جرایم می گوید: در سال 1939 میلادی ادوین ساترلند جرم شناس و جامعه شناس آمریکایی تبار اصطلاح مجرمان یقه سفید را مطرح کرد.
کارشناسان بیشتر بر این باور بودند که جرم در اثر فقر به وجود می آید اما ساترلند خلاف این موضوع را نیز ثابت کرد و عنوان داشت که افراد مرفه افرادی با موقعیت اجتماعی مناسب نیز می توانند مرتکب جرم شوند.
جرم یقه سفیدها علی رغم اینکه بیش از نیم قرن است وارد مباحث جرم شناسی شده ولی در مقایسه با سایر جرایم کمتر مورد بحث قرار گرفته است و جامعه شناسان کلاسیک بیشتر بر روی جرم های خیابانی تمرکز کرده اند.
یقه سفیدها اصطلاحا به کارمندانی اطلاق می شود که در ادارات، دفاتر، بانک ها و غیره کار می کنند و به نوعی کارمندان دفتری و دارای پیراهن های یقه سفید هستند و این اصطلاح در مقابل تیم آبی ها که به کارگردان اطلاق می شود قرار دارد، البته این یک اصطلاح است و تنها بر اساس پوشش افراد نیست بلکه در رابطه با جرایمی است که با سوء استفاده از افراد موقعیت های شغلی، قدرت، ثروت و منزلت خود انجام می دهند.
این اصطلاح شامل تمامی افرادی می شود که در جامعه از پایگاه اجتماعی یا سطحی از موقعیت اجتماعی برخوردارند نسبت به بقیه دارای مزایایی است به همین دلیل جرایمی که آنها مرتکب می شوند از دید مجرمان قانون و مردم پوشیده می ماند.
وی افزود: یقه سفیدان به سبب نقش هايی که دارند در دسته بندی های گوناگون قرار می گیرد به طور مثال اگر جزو کارمندان عالی رتبه دولت باشند یقه سفیدان دولتی و اگر جزو مشاغل دولتی نباشند در دسته یقه سفیدان غیر دولتی قرار می گیرند.
سیاستمداران، بازرگانان، حقوقدانان و همچنین افرادی که در رشته های علمی از تخصص بالایی برخوردارند نیز می توانند جزء یقه سفیدان باشند که با داشتن یک موقعیت عالی و شان اجتماعی بالا به دلیل اعتبار و حوزه نفوذ خویش در جریان شغلی شان مرتکب جرم می شوند آن هم بدون استفاده از اعمال زور و جبر و خشونت یا دیگر راههای فیزیکی برای کسب پول و منافع اقتصادی.
این افراد با بهره جستن از توان ذهنی برجسته خود به راحتی و گاه با خواهش و درخواست بزه دیدگان به نحوی زیرکانه به اموال فروانی می رسند.
این جرم شناس در ادامه مصداق رفتارهای انحرافی این دسته از مجرمان اشاره کرد و اذعان داشت: از جمله جرایم یقه سفیدها می توان به کلاهبرداری، فساد مالی، رانت خواری و اختلاس مانند بزرگترین اختلاس سه هزار میلیاردی بانکی در ایران و از مجرمان یقه سفید به شهرام جزایری که از رانت های مختلف پول هنگفتی به جیب زد اشاره کرد.
زارع در خصوص ویژگی های این افراد بیان داشت: مرتکبان این نوع جرایم کمتر از سوی قانون سازمان های نظارتی تهدید و مورد توجه قرار می گیرند و افراد جامعه نیز که برای انجام کار و رسیدن به هدف خود در دام این افراد می افتند و از آنجایی که تنها قصدشان رسیدن و پیشبرد هدفشان است مجبور باشند پولی را در اختیار این افراد قرار می دهند تا کارشان به نتیجه برسد و سپس فراموش می کنند چه اتفاقی افتاده و به نوعی آن را جزو مراحل کار خود می بینند.
البته در مورد این نوع جرایم کمتر گزارش داده می شود میزان بالایی از آنها کشف نمی شود و به همین دلیل آمار دقیقی از آنها وجود ندارد و از آنجایی که ممکن است قشر زیادی از جامعه با این افراد رو به رو شوند این امر می تواند با گذشت زمان به صورت رفتاری ناهنجار به دیگران منتقل شود و هر کس در موقعیت شغلی خود به نحوی از دیگران سوء استفاده کند.
از طرفی این امر موجب بی اعتمادی مردم نسبت به یکدیگر و نسبت به افراد در موقعیت های اجتماعی بالا می شود همچنین این امر می تواند موجب هرج و مرج و نابسامانی و دیگر انحرافات و سوء استفاده افراد از یکدیگر و در میان جوامع با حکومت های مذهبی باعث سست شدن اعتقاد مردم شود مجرمان یقه سفید فعالیت های غیر قانونی خود را علنی انجام نمی دهند، بلکه سعی می کنند ظاهری قانونی و موجه به فعالیت های مجرمانه خود دهند تا بهتر اعتماد افراد در جرم خود را مخفی کنند.
بیشترین دلیلی که این افراد مرتکب جرم می شوند نیازهای روزمره آنها نیست بلکه زیاده خواهی و افزون خواهی آنهاست استخدام شدن در سازمان های دولتی و شبه دولتی به ویژه در سطح شهرها از موقعیت های است که می تواند موجب سوء استفاده های مالی کارمندان و مدیران شود مانند رشوه گرفتن بازرسان ساختمانی، مالیاتی و .... که توسط یقه سفیدها انجام می شود.
توجه مجریان قانون و سازمان ها و همکاری مردم با قانون می تواند تاثیر بسزایی در کاهش این نوع جرایم داشته باشد./ز
