مسأله: اوّلین واجب از اعمال حج تمتّع: احرام است، و این احرام با احرام عمره تمتّع از نظر کیفیّت، شرایط، واجبات و محرمات بیست و پنجگانه یکى است، تنها در دو مورد اختلاف دارد: 1 ـ در نیّت فرق مى کند بطورى که در احرام عمره قصد مى کرد: (محرم مى شود به احرام عمره تمتّع قربة الى الله تعالى) و در احرام حج قصد مى کند (محرم مى شوم به احرام حج تمتّع قربة الى الله تعالى). 2 ـ در میقات فرق مى کند، و میقات عمره تمتّع قبلاً بیان شد، و امّا میقات احرام حج تمتّع شهر مکّه مکرّمه است و از هرجاى شهر که باشد اشکالى ندارد، و بین مکه قدیم و جدید فرقى نیست، البتّه بهتر است در مسجد الحرام احرام ببندد، بلکه احرام نزد مقام ابراهیم (ع) و یا در حجر اسماعیل (ع) افضل است.

مسأله: بهترین اوقات براى احرام حج: روز ترویه است (هشتم ذى الحجّه) و اگر روز هشتم محرم نشد لازم است روز نهم احرام بپوشد و به عرفات برود.

مسأله: اگر نتواند از مکّه مکرّمه احرام ببندد از هر جا که ممکن است ـ حتى از خود عرفات ـ محرم شود.

مسأله: اگر عالماً و عامداً از غیر مکه معظّمه براى حج محرم شد احرامش باطل است و باید به مکّه برگردد و تجدید احرام نماید، و اگر بر نگشت و تجدید احرام نکرد حجّش باطل است.

مسأله: اگر از روى جهل و یا فراموشى از غیر مکّه مکرّمه محرم شد باید به مکّه برگردد و احرام را تجدید نماید و اگر امکان برگشت نبود واجب است در هرجا که هست احرام را تجدید نماید و حجّش صحیح خواهد بود.

مسأله: اگر به کلّى احرام را فراموش کند تا اینکه کلیه اعمال حج را انجام داد حجش صحیح است.


مسأله: دوّم از واجبات حج تمتّع: وقوف (یعنى بودن) در سرزمین عرفات است با قصد قربت، و چنین نیّت مى کند: در سرزمین عرفات از اذان ظهر تا غروب آفتاب وقوف مى کنم براى حج تمتّع قربةً الى الله.

مسأله: حدود عرفات به وسیله علامتهاى موجود تعیین شده است و وقوف خارج از آن کافى نیست.

مسأله: وقت وقوف در عرفات از اوّل اذان ظهر روز نهم ذى الحجّه است تا غروب آفتاب، و این وقوف فى الجمله از ارکان حج است که ترک عمدى تمام آن موجب بطلان حج مى شود ولى اگر مقدارى از این وقت را عمداً ترک نماید معصیت کرده اما حج باطل نیست، و در غیر عمدش معصیت نیز نیست.

مسأله: اگر کسى از روى فراموشى وقوف به عرفات را به کلّى ترک کرد تا وقت وقوف تمام شد حجّش صحیح است و به وقوف مشعر اکتفا مى شود، و اگر تا وقت باقى است یادش آمد باید فوراً به عرفات برود و وقوف را انجام دهد چه آن وقت باقیمانده از وقت وقوف اختیارى عرفه باشد (که از اوّل اذان ظهر است تا غروب آفتاب) یا وقت اضطرارى آن (که از اوّل غروب آفتاب روز عرفه است تا اذان صبح عید قربان) و در این صورت به هر اندازه که وقوف کند حتّى ربع ساعت یا کمتر کافى است و بودن تمام شب لازم نیست.

مسأله: اگر از روى فراموشى قبل از غروب آفتاب از عرفات خارج شد چنانچه تا وقت باقى است متوجه شود باید به عرفات برگردد، و اگر متوجه نشد چیزى بر او نیست و حجش صحیح است.

مسأله: اگر قاضى عامّه به ثبوت هلال حکم نمود و نزد شیعه ثابت نشد در موارد تقیّه دو صورت دارد:

1 ـ شیعه علم به خلاف ندارد، دراین صورت تبعیّت از قاضى عامّه نماید و وقوف عرفه و مشعر طبق فتواى آنها مانعى ندارد و حج صحیح است.

2 ـ شیعه علم به خلاف داشته باشد (مثلاً یقین دارد یا بیّنه شرعیّه اقامه شده که عرفه دوشنبه است و قاضى عامّه یکشنبه را عرفه قرار داده) اگر احتیاط حرجى باشد و با مشکل زیاد مواجه گرد بعید نیست بگوئیم وقوف بر طبق فتواى قاضى مجزى است و حج صحیح است ولى سزاوار است احتیاط ترک نشود، و در این صورت انجام دادن اعمال منى در روز عید حقیقى حرجى نیست و باید در مثال مزبور اعمال منى را روز سه شنبه انجام دهد.


مسأله: سوّم از واجبات حجّ تمتّع: وقوف (یعنى بودن) در مزدلفه (مشعرالحرام) است قربة الى الله تعالى.

مسأله: واجب است بعد از آن که محرم شب عید از عرفات خارج مى شود به مشعرالحرام برود، و احوط این است که شب را در مشعر باشد، و هنگامى که فجر طلوع کرد چنین نیّت مى کند: در سرزمین مشعرالحرام وقوف مى کنم از اذان صبح تا طلوع آفتاب براى حجّ تمتّع قربةً الى الله تعالى.

مسأله: حدود مشعر (مزدلفة) که به وسیله علامتهاى موجود تعیین شده است معتبر و وقوف خارج از مشعر مجزى نیست، و وقوف در مشعر از واجبات اساسى حج است اگر کسى عمداً آن را ترک نماید حجّش باطل است.

مسأله: وقوف در مشعر دو قسم است:

1 ـ وقوف اختیارى که از اوّل اذان صبح روز عید قربان است تا اوّل طلوع آفتاب، و مقدار رکن، وقوف در این فاصله است هرچند کم باشد و اگر کسى پس از گذشتن چند دقیقه از اذان صبح عمداً از مشعر خارج شد و تا طلوع آفتاب نماند معصیت کرده امّا حجش صحیح است.

2 ـ وقوف اضطرارى مشعر دو وقت است: یکى از اوّل اذان مغرب شب عید تا اذان صبح، و دیگرى از اوّل طلوع آفتاب روز عید قربان تا ظهر همان روز.

مسأله: براى مردان در صورت اختیار وقوف اختیارى واجب است، امّا زنان و کودکان و بیماران و کسانى که از دشمن ترس دارند و اشخاص ضعیف که در شلوغى اذیت مى شوند، مانند پیرمردان جایز است به همان وقوف اضطرارى اول (مقدارى از شب عید، از اذان مغرب به بعد) اکتفا نمایند و حج آنها صحیح است و کفّاره نیز ندارد، و افرادى که لازم است همراه این جمع باشند حکم همین جمع را دارند، یعنى به همان وقوف اضطرارى اکتفا مى کنند و کفّاره ندارند.

مسأله: کسانى که جاهل به حکم یا موضوع بوده و یا ناسى و مضطرّ باشند به همان وقوف اضطرارى اکتفا نموده و کفّاره نیز ندارند.

مسأله: اگر وقوف اختیارى (مابین اذان صبح روز عید تا طلوع آفتاب) و اضطرارى اوّل (از اذان مغرب تا اذان صبح شب عید) را درک نکرد لازم است وقوف اضطرارى دوّم را (که مقدارى از اوّل آفتاب صبح عید است تا ظهر) انجام دهد.

مسأله: درک وقوفین چند قسم است:

1 ـ تنها وقوف اختیارى عرفه را درک کند و از وقوف به مشعر معذور باشد (به جهت اضطرار یا سایر عذرها) در این صورت حج صحیح است.

2 ـ تنها وقوف اضطرارى عرفات را درک کرده باشد (مقدارى از شب عید) حج او صحیح نیست.

3 ـ تنها وقوف اختیارى مشعر را درک کرده باشد و عمداً وقوف عرفات را ترک نکرده باشد بلکه به جهت عذرى ترک شده، حج صحیح است اما اگر عمداً وقوف به عرفات را ترک کرده باشد حج صحیح نیست.

4 ـ تنها وقوف اضطرارى مشعر را درک نماید، اگر وقوف عرفات را عمداً ترک نکرده باشد حج صحیح است و اگر عمداً وقوف عرفات را ترک کرده باشد حج صحیح نیست.

5 ـ هر دو وقوف اختیارى عرفات و مشعر را درک کند، حج صحیح است.

6 ـ اختیارى عرفه و اضطرارى مشعر را درک نماید، حج صحیح است.

7 ـ اضطرارى عرفه و اضطرارى مشعر را درک نماید، حج صحیح است.

8 ـ اضطرارى عرفه و اختیارى مشعر را درک نماید، حج صحیح است.

9 ـ هیچ یک از دو وقوف را درک نکند نه اختیارى و نه اضطرارى آن را، حج باطل است، از روى علم باشد یا جهل، معذور باشد یا نباشد.

مسأله: چنانچه محرم به احرام حج شد ولى حج از او فوت شد مانند اینکه هیچیک از وقوفین اختیارى و اضطرارى را درک نکرد، باید اعمال عمره مفرد را انجام دهد یعنى از نیّت احرام حج به احرام عمره مفرده عدول نماید و اعمال آن را انجام دهد و محلّ شود و بقیّه مناسک مثل اعمال منى و مکّه از او ساقط است.

مسأله: یکى از مستحبّات وقوف در مشعر، جمع آورى مقدارى سنگ ریزه است براى رمى جمرات در منى و جایز است بیشتر از آنچه رمى مى نماید بردارد که اگر تعدادى خطا کرد از زیادى استفاده نماید گرچه اگر کم برداشت یا کم آورد مى تواند از ریگهاى منى یا وادى محسّر استفاده کند.