به دستور ماني براي بيان فلسفه آيينش تالارهايي به نام «نگارستان» ساخته و بر ديوار اين تالارها داستان خلقت آدمي بر پايه اعتقادات او نقاشي شده بودند كه پيروانش با سير در نقاشي هاي نگارستان ، فلسفه آيين وي را در مي يافتند . اين روش بعدها در آيين نسطوري نفوذ كرد و كليسا نيز آن را پذيرفت .

پس از مدتي ماني و آيين وي مورد خشم موبدان قرار گرفت و او به سوي شرق گريخت و در زمان سلطنت بهرام اول به قتل رسيد . اما روش آيين او به حيات خود ادامه داد و با وجود مخالفت هاي روحانيان زر دشتي و مسيحي تا ظهور اسلام وجود داشت .

پس از اسلام تا مدتي پيروان ماني فراغتي يافتند و جاني دوباره گرفتند ، و تعدادي هم از آنان به اسلام گرويدند ولي اين آسودگي ادامه نيافت و آنان را تار و مار ساخت و بسياري از ايشان را به سوي سرزمين هاي شرق و شمال شرق ايران روانه كرد . بدين ترتيب آنان بسياري از مردم اين مناطق و فرمانروايان «اويغور» تركستان را به دين خود در آوردند و حتي فرمانرواي چين نيز اين آيين را پذيرفت .

بدين ترتيب اويغورها و پايتخت آن ها محل انتقال فرهنگ و هنر ما نوي گرديد . از سال 1902 تا 1914 ميلادي هيئت هاي آلماني و انگليسي در تورفان واقع در صحراي گبي تركستان به اكتشافات پرداختند نقاطي را يافتند كه محل عبادت و تبليغ دين مانوي به شمار مي آمد و تصاوير متعددي به آنها نقش گرديد .

«ايدي كوت» (Idi Qut) يكي از شهرهاي مجموعه تورفان شمرده مي شود . ديوارهاي اين شهر هنوز پا برجاست و غار «خور چو » نقطه اوج اين عصر درخشان هندي دوران پادشاهي «بوقوخان» است . باستان شناسان آثار ما نوي يافته شده در اين شهر ويران را به دو گروه تقسيم كردند : يكي عمارت مركزي شهر و دوم صومعه اي در قسمت جنوب غربي آن .

از بناهاي مركزي شهر عمارت شمالي يك چهارتاقي است كه گنبد ايراني دارد با چهار ايوان ، در اين ايوان ها برخي آثار ما نوي به رسم الخط سغدي ، اويغوري و ما نوي به زبان هاي سغدي يا تركي با دو نقاشي جالب توجه پيدا شده است . عمارت غربي كاملا خراب شده ، اما آثاري از نقش هاي ديواري ، پارچه هاي مقدس مذهبي ، درباري و نسخ گوناگون خطي يافته شده است .

به حدي كه بدان كتابخانه اطلاق كرده اند . در گروه عمارت جنوبي ، در اتاق بزرگي ،‌نقاشي هاي ديواري بسياري وجود داشته است كه آنها را به برلن انتقال داده اند و تصويري كه چهره ماني را نشان مي دهد يكي از همين نقاشي هاست . در خرابه هاي صومعه اي كه در بخش جنوب غربي شهر قرار داشته ، تصويري كه گمان مي رود نشان دهنده چهره ماني است مقداري نسخه خطي بودايي و ما نوي يك صفحه بزرگ كه دور رويش نقاشي شده است پيدا كرده اند .

اين نقاشي زيباترين تصوير به دست آمده از تور خان تا امروز است . در يك متن چيني درباره انهدام ما نويان و آثارشان در سال 231 هجري ، نوشته شده است كه سرداران عمال خود را وا مي داشتند كه نقاشي ها و كتاب هاي مقدس مصور ما نويان را گردآوري كنند و در معابر ميدان ها بسوزانند .

در روايتي ديگر درباره سوزاندن كتب ما نوي چنين آورده اند كه : در سال 311 هجري در بغداد هنگام انهدام آثار فقط چهار كيسه محتوي اين كتاب ها را كه گرانقيمت و مصور بود سوزاندند و موفق شدند . كه مقدار توجهي طلا و نقره به دست آوردند . البته صحت اين ادعا چندان مد نظر نيست ، بلكه هدف نشان دهنده ، به كار گيري طلا و نقره براي تزيين و تصوير نمودن كتاب مي باشد كه از همان دوران و حتي پيش از آن صورت مي گرفته است .

طرح و رنگ در نقاشي ما نوي هم تند و بيشتر از رنگ هاي سرخ و سبز سير و روشن و ارغواني و زمينه آبي آسماني همراه به كار بردن طلا و نقره فراوان براي جلا و تشعشع بوده است . بدين ترتيب پايه و اساس تصوير گري در كتب ايراني بر نگاره ها و نگارگري مكتب ما نوي استوار است ./س