البته هنوز معلوم نیست خط پایان سرطان كجاست، چراكه با وجود تلاش‌های صورت گرفته و پیشرفت‌های چشمگیری كه در زمینه تشخیص و ارائه شیوه‌های درمانی موثر سرطان به دست آمده است، همچنان پیشگیری و سپس درمان، كلید طلایی ورود به دنیای بدون سرطان تلقی می‌شود.

در واقع دنیای بدون سرطان، دنیایی است كه به نظر می‌رسد باید از سوی خودمان ساخته شود. بر خلاف باور بسیاری از افراد كه سرطان را بیشتر ارثی تلقی می‌كنند، تنها 5 درصد سرطان‌ها از طریق وارث منتقل می‌شود.

همه می‌توانند در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار بگیرند، چه در خانواده و اقوام‌شان سابقه سرطان وجود داشته باشد یا خیر.

بیماری سرطان در واقع ناشی از واكنشی میان ژن‌هاست. اكثر سرطان‌ها در واقع به صورت اتفاقی، معمولا در افراد بالای 50 سال و به دلیل آسیب رسیدن به ژن‌هایی رخ می‌دهد كه به كنترل رشد طبیعی سلول‌ها كمك می‌كند.

آیا تا به حال جوابی برای این سوال یافته‌اید كه چرا سرطان برای همه ترسناك است؟ ترس ناشی از این بیماری، پاسخ طبیعی به تجربه‌ای است كه باعث تغییر زندگی می‌شود. احساس از دست دادن كنترل روی زندگی، احساس تلخی كه فرد از ایجاد تغییر در بدنش دارد و ترس از مرگ و درد و رنج ناشی از درمان‌های مربوط به سرطان، از خود این بیماری نیز ترسناك‌تر است. اما چرا این بیماری ترسناك به سراغ‌مان می‌آید؟

دكتر فدوی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: تا زمانی كه یك سلول تحت تاثیر چند جهش قرار نگیرد،سرطانی نمی‌شود.پس از چند جهش سلولی، آن سلول به سمت سرطانی شدن حركت می‌كند. جهش‌های ژنی هم ممكن است تحت تاثیر بالا رفتن سن و پیر شدن سلول‌ها، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و اشعه‌های مضر، نوسانات هورمونی یا سایر عوامل محیطی ایجاد شود.در بیماری سرطان سلول‌های بخشی از بدن شروع به رشد خارج از كنترل می‌كنند.

به بیان دیگر در سلول‌های سرطانی، نه سلول می‌میرد و نه ترمیم می‌شود. در واقع سلول‌های آسیب‌‌دیده سلول‌های جدیدی می‌سازند كه ژن آسیب‌دیده را در خودشان دارند.

بیشتر افراد تصور می‌كند كه ابتلا به سرطان جنبه ژنتیكی و ارثی دارد، اما تحقیقات بسیاری ثابت كرده است كه آسیب‌دیدگی ژنتیكی بیشتر به محیط و نحوه زندگی افراد بازمی‌گردد.

به این دلیل است كه ابتلا به بیشتر سرطان‌ها، تحت تاثیر عواملی چون كشیدن سیگار، تغذیه نامناسب، چاقی یا نداشتن تحرك كافی در زندگی است و كمتر از آنچه تصور می‌كنید به وراثت مربوط می‌شود.

به گفته دكتر فدوی، تنها 5 تا 10 درصد سرطان‌ها جنبه وراثتی دارد. جالب آن‌كه اصلاح شیوه زندگی می‌تواند ابتلا به سرطان را حتی در برخی از افرادی كه به لحاظ ژنتیكی مستعد ابتلا به این بیماری هستند، منتفی سازد.

این سرطان‌شناس اضافه می‌كند: سیگار نكشیدن، حفظ وزن متعادل، پرهیز از مصرف الكل و بهره‌گیری از رژیم غذایی سالم غنی از میوه و سبزیجات و داشتن تحرك بدنی روزانه، در كنار اجتناب از ابتلا به برخی عفونت‌ها، قرار نگرفتن در معرض آفتاب و اجتناب از برخی مشاغل، می‌تواند تا حد زیادی مانع از ابتلای افراد به سرطان شود.

احتمالا بارها شنیده‌اید، كسانی كه دچار كمبود تحرك و به دنبال آن اضافه وزن بخصوص در دوران پس از یائسگی هستند، بیشتر با خطر ابتلا به سرطان مواجه می‌شوند.

به طور قطع رژیم غذایی نادرست یعنی مصرف غذاهای چرب و شیرین، همراه با افزودنی و به نوعی فرآوری شده كه بهترین مصداق آن فست فودهاست، ارتباط مستقیم با افزایش خطر بروز سرطان دارد.

دكتر فدوی ادامه می‌دهد: آسیب هر ژنی به مرور زمان در بدن شخص ایجاد می‌شود و سلول‌های آسیب‌دیده را به سمت سرطانی شدن سوق می‌دهد.

مطالعات نشان داده است وزن بالا یا چاقی با افزایش هورمون استروژن، وارد آمدن آسیب‌های ژنی ناشی از نوسان این هورمون و بروز سرطان بخصوص در خانم‌ها در ارتباط است.ناگفته نماند كه داشتن استرس نیز به دلیل تاثیر روی سیستم ایمنی بدن در آماده‌سازی سلول‌ها برای سرطانی شدن، موثر است.

سرطان را به ارث نمی‌بریم بلكه سبك زندگی ما می‌تواند ره‌اوردی به نام سرطان به همراه آورد. اما باز هم این پرسش باقی است كه چرا در برخی افراد، طی چند نسل بروز برخی سرطان‌ها مشاهده می‌شود؟دكتر فدوی در این ارتباط می‌گوید: برخی افراد استعداد ژنتیكی بیشتری برای ابتلا به سرطان دارند، اما لزوما به سرطان مبتلا نمی‌شوند.

به بیان دیگر، برخی ژن‌های معیوب به ارث رسیده برای سرطانی شدن به بهره‌گیری از عوامل محیطی نیاز دارند. به همین علت فردی كه ژن معیوب عامل سرطان پوست را دارد، با زندگی در استرالیا كه كشوری با آفتاب شدید است، 5 برابر بیش از زمانی كه در انگلستان با آب و هوای ابری زندگی كند، مستعد ابتلا به سرطان می‌شود.

پزشكان بارها تاكید كرده‌اند یك سری علائم عمومی، همچون تب، احساس خستگی مفرط، لخته شدن خون در نقطه‌ای از بدن، گزگز كردن دست‌ها و پاها و كاهش وزن‌های ناگهانی كه بدون علت و بدون توقف صورت می‌گیرد، گرچه می‌تواند نشانه‌ای از سایر بیماری‌ها نیز باشد، ولی نباید بی‌اهمیت شمرده شود، چرا كه سرطان با مصرف انرژی غذایی سلول‌ها یا آزاد كردن موادی كه انرژی غذایی بدن را تحلیل می‌برد، می‌تواند در بروز این علائم موثر باشد.

سرطان‌شناسان نیز تاكید می‌كنند پیگیری علائمی از این دست، در مواردی می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان و البته درمان موثر آن كمك كند.

بی‌شك در بسیاری موارد، سرطان با تشخیص در مراحل اولیه قابل كنترل و درمان است. نمونه بارز آن سرطان‌هایی چون پوست (ملانوم) است كه كاملا قابل پیشگیری و درمان است، درحالی كه اگر ملانوم در بدن پخش شود، امكان زنده ماندن بیمار، زیر 20 درصد خواهد بود.

زندگی سالم، تضمین صددرصدی در برابر سرطان نیست، اما بدون تردید منجر به كاهش ابتلا به بیماری می‌شود. چهار فاكتور زندگی سالم كه هرگز نباید از نظر دور بماند شامل سیگار نكشیدن، داشتن فعالیت بدنی سبك روزانه، مصرف مقادیر زیاد میوه و سبزیجات ومی‌شود.

مطالعات نشان داده است زندگی بر اساس الگویی كه این عوامل در آن رعایت شود، حداقل 14 سال بر طول عمر افراد اضافه می‌كند.فراموش نكنیم پیشگیری از سرطان، حتی در صورتی كه امكان درمان بیماری نیز فراهم باشد، بهترین و آسان‌ترین گزینه است؛ چراكه درمان سرطان نه تنها بسیار سخت و طولانی است، بلكه تاثیرات زیادی را بر كیفیت زندگی بیمار خواهد گذاشت.

واقعیت آن است كه علم پزشكی قادر به دادن پاسخ قطعی به بیشتر چالش‌های پیش روی خود از جمله درمان قطعی سرطان نیست. بسیاری از افراد مبتلا به سرطان، پس از درمان، طول عمر بیشتری می‌كنند، اما هرگز نمی‌توانیم از درمان صد در صد یك بیمار سرطانی مطمئن باشیم.

به گفته دكتر فدوی، طی یك دوره دو و سپس پنج ساله پس از درمان كه بدون عود بیماری طی شود، می‌توانیم به درمان موفق بیمار سرطانی استناد كنیم، اما بر مبنای واقعیت هرگز نمی‌توانیم از آن مطمئن باشیم.

پس در یك جمله می‌توانیم بگوییم زندگی در دنیای بدون سرطان به معنای واقعی چیزی جز پیشگیری با اصلاح شیوه زندگی و انجام بررسی‌ها و كنترل‌های سالانه تشخیصی و خالی كردن ذهن از افكار منفی و تقویت شادی در زندگی نیست./س