دکتر سید علی فاطمی عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران در گفتگو با خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران با بيان اينكه خودکارسازی یا اتوماسیون به بهره‌گیری از سامانه‌های مکانیکی-  الکترونیکی به کمک رایانه‌ برای پایش و انجام بهتر فرایند های کاری گفته می‌شود گفت : بدیهی است که اتوماسیون یک گام فراتر از مکانیزاسیون بوده و مکانیزاسیون به معنی تجهیز نیروی انسانی با ابزار و دستگاه‌هایی است که ایشان را برای انجام بهتر کارها یاری می رساند.
 
وي با اشاره به اينكه نگاهی به انجام فرایند نسخه پیچی در داروخانه های کشور ما ( حد اقل در نود سال اخیر)،  نشان می دهد که در این سال ها علیرغم تغییرات ظاهری،  پیشرفت محسوسی از لحاظ ارتقای سطح اتوماسیون یا بهره گیری از فن آوری های جدید به وجود نیامده است يادآور شد: امروزه وجود کامپیوتر  در بسیاری از داروخانه ها صرفا برای ارسال فایل نسخ موسسات بیمه بوده و از قابلیت های بیشمار این ابزار سودمند استفاده چندانی به عمل نمی آید و متاسفانه شاید بتوان ملموس ترین تغییر را از لحاظ فن آوری در بعضی از داروخانه ها ، فقط در تبدیل چرتکه به ماشین حساب (نسبت به نود سال پیش ) مشاهده كرد.
 
دستیار گروه فارماکولوژی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در رابطه با مقایسه کشور ها ازنظر ظاهر و سطح اتوماسیون در داروخانه تصريح كرد: برخورداری مردم از فن آوری های جدید در کشور های مختلف ، تا حدود زیادی ارتباط مستقیم با سطح توسعه یافتگی کشورشان دارد.
 
وي گفت: امروزه بهره گیری از فن آوری های روز دنیا برای اداره امور داروخانه در کشور های  ایالات متحده آمریکا ، ژاپن و اتحادیه اروپا در بالا ترین سطح مشاهده می شود و در منطقه آسیا و اقیانوسیه کشور های  ژاپن ، استرالیا ، نیوزیلند و کره جنوبی از بقیه پیشرفته تر بوده و داروخانه هاي این کشور ها هم از نظر ظاهری و هم سطح فن آوری وضعیت مطلوب تری دارند.
 
دكتر سيد علي فاطمي ياداور شد: در منطقه خاورمیانه و آفریقا کشور های آفریقای جنوبی، عربستان سعودی ، امارات متحده عربی و ترکیه در سال های اخیر به پیشرفت های قابل ملاحظه ای در زمینه ارتقای سطح خدمات داروئی و اتوماسیون در داروخانه ها نائل شده اند.
 
وي با اشاره به اينكه در بین کشور های اتحادیه اروپا ، کشور های اروپای غربی از قبیل آلمان، فرانسه، انگلستان و ایتالیا در مقام مقایسه، از داروخانه های زیبا تر و مدرن تری  بر خوردار می باشند تصريح كرد: علیرغم شباهت های ظاهری که بین داروخانه ها در بسیاری از کشور ها مشاهده می شود، بهره گیری آنها از فن آوری  برای فرآیندهای جاری در داروخانه شامل سفارش دارو، نسخه پیچی ،  حسابداری، کنترل موجودی و خدمات دارویی کاملا متفاوت است .  
 
دستیار گروه فارماکولوژی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اظهار كرد: در کشور های توسعه یافته معمولا قفسه های دارو در معرض دید مشتریان قرار نداشته و از قفسه های پشت پیشخوان بیشتر برای نمایش فرآورده های بهداشتی و آرایشی یا مکمل های غذایی استفاده به عمل آورده و دارو ها در داخل کمد های کشویی از جنس چوب ، پلاستیک یا آهن کاملا مستقل از یکدیگر نگهداری می شود.
 
متاسفانه داروخانه هاي كشور ما از فن آوري بهره اي نبرده اند  
 
وي با اشاره به اينكه معمولا کشوی نگهداری هر دارو اختصاصی است  و اطلاعات در رابطه با نوع و موجودی دارو ها، در کارت هایی مخصوص در داخل هر کشو قرار داده شده بيان داشت : استفاده بهینه از فضا ، نظم و ترتیب و آراستگی ظاهری در محیط دارو خانه ، سهولت در کنترل موجودی ، کنترل بهتر تاریخ انقضا و انجام به موقع و صحیح سفارشات از جمله  مزایای بهره گیری از  کشو  به جای قفسه محسوب می شود.
 
دكتر فاطمي يادآور شد : امروزه سفارش  دارو از طریق اینترنت ، شبکه های محلی  یا تلفن،  جایگزین روش های سنتی مانند اخذ  سفارش حضوری شده است  (البته تبلیغ و بازاریابی از طریق ملاقات حضوری هم انجام می شود) و با انجام سفارش خرید از این طریق ، ضمن صرفه جویی برای شرکت ها ی پخش ، احتمال بروز خطا در هنگام سفارش دادن نیز به حد اقل می رسد و حتي در بعضی موارد سفارش به صورت کاملا خود کار انجام می شود.
 
عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران با بيان اينكه استفاده از سیستم کارت های کددار  در کشوهای نگهداری دارو در بعضی از داروخانه های کشورهای اروپایی  رواج دارد گفت : در بسیاری از داروخانه های آلمان برای سفارش دارو از کارت های کددار دوبله (سفید- زرد) استفاده می شود و در کشوی کمدهای دارویی یک جاکارتی وجود دارد که به صورت کشویی دو کارت کددار در آن قرار گرفته كه یکی سفید و دیگری زردرنگ و تمام مشخصات دارو که روی کارت سفید است، عیناً روی کارت زرد هم نوشته شده است.
 
دكتر فاطمي با اشاره به اينكه در آلمان، اداره داروخانه در رابطه با سفارش دارو، کنترل تاریخ مصرف داروها، تداخلات دارویی، آمار موجودی داروخانه، مقدار مصرف ماهانه هر دارو و غیره از طریق سیستم کارت های کددار کنترل می شود که روش بسیار مطلوبی است و از حیف و میل شدن سرمایه جلوگیری می کند يادآور شد : این سیستم کارت های کددار باعث می شود که داروخانه هر روز آخر وقت ، با دستگاه کوچکی که هزینه سنگینی هم ندارد از طریق تلفن معمولی سفارشات خود را به شرکت پخش ارسال نماید.
 
وي با بيان اينكه امروزه علاوه بر رایانه شخصی و تبلت، از گوشی تلفن همراه نیز برای نسخه نویسی استغاده می شود اظهار كرد : این نسخ توسط داروخانه های محلی از طریق یک  شبکه مجازی خصوصی ( VPN ) قابل شناسایی بوده و اطلاعات موجود در نسخه های دیجیتال به طور مستقیم وارد رایانه داروخانه شده و در صورت تائید، اقلام دارویی از موجودی داروی داروخانه کسر می شود كه شاید مهم ترین مزیت  این سیستم ، کاهش در حد صفر خطاهای مربوط به بد خطی بعضی از پزشکان باشد.
 
وي با اشاره به اينكه در اين سيستم برچسب گذاری ( Labeling ) قوطی محتوی دارو  به صورت خودکار انجام می شود و اطلاعاتی مانند نام و آدرس داروخانه (به صورت حک شده ثابت )،  نام بیمار، نام پزشک معالج، دستور مصرف و توصیه های خاص (به صورت تایپی ) بر روی برچسب درج می شود گفت : ده ها سال است که فروش کالا از طریق بارکد و دستگاه های بارکدخان  در اغلب کشور های جهان و از جمله کشور ما رایج شده اما متاسفانه داروخانه های کشور ما از این فن آوری سودمند چندان بهره ای نبرده اند.
 
نبود سيستم كدينگ براي شناسايي دارو از جمله دلايل استفاده نكردن از سيستم باركد  
 
دكتر فاطمي از جمله دلایل عدم تمایل دارو خانه ها به استفاده از  سیستم بارکد را  عدم وجود سیستم کدینگ واحد برای شناسایی  دارو بین کارخانه ها ، شرکت های پخش ،داروخانه ها ، موسسات بیمه و وزارت بهداشت ،  اشکالات متعدد در بار کدهای درج شده روی دارو توسط کارخانه های تولید کننده داخلی ، امکان پذیر نبودن درج بارکد راه راه ( Zebra  ) روی احجام کوچک نظیر آمپول ها و بلیستر قرص و کپسول دانست و ادامه داد : مشکلات یاد شده سالهاست که در کشور های توسعه یافته با ابداع فن آوری های نوین مانند  بارکد دو بعدی ( Data matrix )،میکروچیپ و RFID تقریبا به طور کامل حل شده است.
 
وي تصريح كرد : در صورت فروش دارو با استفاده از روش های یاد شده ،همواره موجودی نظری دارو در رایانه با موجودی واقعی در قفسه مطابقت خواهد داشت و از این طریق جلوی بسیاری از سوء استفاده های احتمالی گرفته خواهد شد.
 
دستیار گروه فارماکولوژی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به اينكه امروزه بهره گیری از سیستم های روباتیک باعث سهولت و سرعت عمل فراوان در فرآیند نسخه پیچی شده است يادآور شد: ربات ها در اندازه های مختلف و با عملکردهای بسیار متنوع به کمک ما آمده اند به طوري كه با وجود اینکه ربات ها در ابتدا برای داروخانه های بزرگ ( عمدتا در بیمارستانها ) طراحی و به کار گرفته شدند اما امروزه می توان آنها را در داوخانه های شخصی در اندازه های متوسط هم مشاهده نمود.
 
وي عنوان كرد: قفسه های مورد استفاده در داروخانه های روباتیک  حالت کشویی ندارند و ارتفاع قفسه ها که معمولا از پشت دارو در آنها  شارژ می شود ، کوتاه می باشد.
 
دكتر فاطمي تصريح كرد : علاوه بر استفاده روز افزون از  ربات برای داروخانه داری در کشور های توسعه یافته ، در حال حاضر بسیاری از کشور های حوزه خلیج فارس ( از جمله  عربستان سعودی ) نیز  به این فن آوری نوین روی آورده اند و چگونگی کار با ربات و انجام سرویس های دوره ای به کارکنان داروخانه آموزش  داده می شود ولی  تعمیر و نگهداری  توسط شرکت های پیمانکار به انجام می رسد.
 
وي با بيان اينكه شاید بتوان آخرین دستاورد در زمینه دارو خانه کاملا اتوماتیک را در دستگاههای فروشنده خودکار یا  خود پرداز های دارو (Medicine vending machine ) جستجو کرد گفت : امروزه استفاده از آنها در بسیاری از بیمارستانها ، درمانگاهها ، داروخانه ها و حتی بعضی از اماکن عمومی ( برای خرید داروهای OTC ) رواج پیدا کرده است.
 
عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران با اشاره به اينكه قابلیت دستگاههای خودکار کاملا متفاوت است افزود : بعضی از آنها صرفا توانایی تشخیص کد نسخ را در یک شبکه محلی دارند ولي بعضی از آنها می توانند نسخ کارتی یا  تایپی را تشخیص و نسخه پیچی ، بسته بندی مجدد و برچسب گذاری را به صورت کاملا خودکار انجام دهند كه در جدید ترین این دستگاهها ، مشاوره دارویی از طریق ویدئو کنفرانس توسط دکتر داروساز انجام می شود.
 
وي در ادامه با بيان اينكه  متاسفانه در کشور ما  استفاده از فن آوری های نوین در داروخانه با هدف  ارتقای کیفیت خدمات و  کاهش هزینه ها ،  نسبت به بسیاری از مشاغل پیشرفت چندانی نداشته است اظهار كرد : هر چند استفاده بعضی از داروخانه ها از سیستم بارکد برای فروش محصولات بهداشتی و آرایشی ، استفاده از بارکد خوان های بدون سیم برای فروش دارو ( بارکد روی قفسه ها )، چاپ قیمت روی نسخ و همچنین درج دستور مصرف به صورت برچسب چاپی روی دارو ، به صورت محدود دیده می شود.
 
دكتر فاطمي در پايان خاطرنشان كرد: برای فراگیر شدن استفاده از فن آوری برای افزایش سطح اتوماسیون در داروخانه باید موانع مورد اشاره برای کدینگ واحد دارو ها ، درج بارکد دو بعدی یا الصاق برچسب  RFID بر روی هر واحد دارو ، با هماهنگی وزارت بهداشت و صنایع دارو سازی  حل شده ،   امکان سفارش دارو به صورت دیجیتالی از شرکت های پخش دارو فراهم گردد تا با تعامل بین انجمن داروسازان ایران، شرکت های پخش و شبکه بانکی ، امکان خرید اعتباری دارو ( بدون صدور چک ) از طریق راهکار هایی چون برات کارت فراهم شود./عط