استان در بخش شرقي فلات آذربايجان قرار دارد. فلات آذربايجان سرزميني بلند و كوهستاني است كه در شمال غرب فلات ايران واقع شده است، در حدود دو سوم استان اردبيل را نواحي كوهستاني و يک سوم بقيع را مناطق پست و هموار تشكيل مي دهد. آب و هواي استان اردبيل، به طور كلي از نوع آب و هواي معتدل كوهستاني است. با توجه به تنوع شرايط طبيعي در اين منطقه ميزان دما و بارش در نواحي مختلف آن متفاوت است نواحي جنوبي استان مرتفع و كوهستاني است و زمستان سرد و پر برف ولي تابستان هاي معتدل دارد، هر چه از جنوب به سمت شمال برويم از ارتفاع كوه ها كاسته شده و به ميزان دما افزوده مي شود و  بر عكس مقدار بارش كاهش مي يابد. چهره عمومي شهرستان اردبيل تحت تاثير ارتفاعات كوه هاي سبلان تالش و بزغوش مي باشد .

شهرستان ها
استان اردبیل با 17953 کیلومتر مربع وسعت در شمال غربی فلات ایران جای گرفته و حدوداً 09/1 درصد مساحت کل کشور را تشکیل می دهد. این استان از شمال با جمهوری آذربایجان، از جنوب با استان زنجان، از غرب با آذربایجان شرقی و از شرق با استان گیلان همسایه است. 4 شهرستان این استان حدود 382 کیلومتر با کشور جمهوری آذربایجان مرز مشترک دارد که در 159 کیلومتر آن رودهای ارس و بالهارود جریان دارد.
سه عامل شکل دهنده اقلیم آب و هوایی استان، توپوگرافی، زاویه تابش نور و جریانات هوایی می باشد. سبلان با وسعت حدود 6 هزار کیلومتر مربع و 4811 متر ارتفاع در بین دو دشت پهناور مشکین شهر و اردبیل واقع شده است. براساس آخرین تقسیمات کشوری استان اردبیل شامل 9 شهرستان، 25 بخش، 21 شهر و 66 دهستان است. این استان طبق آخرین سرشماری دارای بیش از 168000/1 نفر جمعیت است که شهر اردبیل بعنوان مرکز استان بیش از 395000 نفر از آن را در خود جای داده است.
     
شهرستان بيله سوار
شهرستان بيله سوار در ناحيه شمال شرقي استان با جمعيت 55026 نفر به مركزيت شهر بيله سوار در فاصله 200 كيلومتري از مركز استان قرار دارد . اين شهر ميان دو رود بالهارود و آب بيگلر قرار گرفته است و همين سبب در برخي منابع آن را به نام بيله رود يا ميان دورود ذكر كرده اند .به سبب ارتفاع كم از سطح دريا و مقدار بارندگي نسبتا خوب و خاك حاصلخيز از عمده ترين مناطق كشاورزي استان و داراي مرغوب ترين نو ع مرتع براي اطراق قشلاقي ايلات شاهسون مي باشد. از مهمترين محصولات كشاورزي آن گندم ،پنبه،جو ، دانه هاي روغني و فندق را مي توان نام برد.

 شهرستان پارس آباد
شهرستان پارس آباد در ناحيه شمالي استان اردبيل با جمعيت 166131 نفر به مركزيت شهر پارس آباد و در فاصله 320 كيلومتري از مركز استان قرار دارد . مهمترين صادرات اين منطقه گندم، جو، بنشن، دانه هاي روغني، انگور، پسته و قند مي باشد. از مناطق گردشگري طبيعي اين شهرستان مي توان به درياچه پارس آباد شكارگاه هاي متعدد رود مرزي ارس ، باغ هاي ميوه و كشتزارهاي گندم اشاره كرد.
  
شهرستان خلخال
شهرستان خلخال در ناحيه جنوبي استان با جمعيت 95005 نفر، به مركزيت شهر خلخال، در فاصله 120 كيلومتري از مركز استان قرار دارد. سابقه سكونت در خلخال به هزاره دوم ق.م مي رسد . خلخال از مناطق قديمي و تاريخي آذربايجان است . برخي از نويسندگان به نام خلخال را با نام شهر قديم خلخال واقع در ناحيه اوتي در ماوراي قفقاز كه در منابع ارمني ميان قرن دوم و پنجم م . به عنوان اقامت گاه زمستاني شاهان ارمنستان و سپس آلباني (آران ) آمده است كه بيشتر اين صنايع توسط دستان هنرمند زنان و دختران محلي انجام مي گيرد.

شهرستان گرمي
شهرستان گرمي در ناحيه شمالي استان با جمعيت 91270 نفر، به مركزيت شهر گرمي،در فاصله 108 كيلومتري از مركز استان قرار دارد . آب و هواي اين شهر معتدل و نيمه مرطوب است . منطقه گرمي از كهن ترين مناطق دشت مغان يكي از مراكز اصلي قوم پارت بوده و به علت شرايط طبيعي جزو مناطق كشاورزي و دامپروري به شمار آيد.
   
شهرستان مشگين شهر
شهرستان مشگين شهر در ناحيه مركزي استان با جمعيت 159242 نفر، به مركزيت شهر مشگين شهر و در فاصله 108 كيلومتري از مركز استان قرار دارد. نام قديم منطقه مشگين شهر خياو بوده است. هنرهاي دستي اين شهرستان داراي قدمت و اصالت قابل توجهي است كه نشان دهنده ذوق و سليقه سرانگشتان هنرمند مردمان اين منطقه  مي باشد.مشگين شهر سرزميني با تمدن باستان است كه به سبب موقعيت جغرافيايي آن و ارتباط با مراكز مهمي همچون فقفاز و آناتولي جايگاهي ممتاز در تاريخ دارد.

شهرستان نمين
شهرستان نمين در ناحيه شرقي استان با جمعيت 59640 نفر،در فاصله 27 كيلومتري از مركز استان واقع شده است. اين شهرستان داراي جنگل هاي طبيعي فندق در شرق و جنوب و باغ فراوان ميوه مي باشد. محصولات درختي و باغي مانند گوجه درختي، آلبالو، گيلاس، گلابي، سيب، به، گردو و ساير ميوه ها نيز كم و بيش وجود دارد . از مهمترين محصولات كشاورزي نمين ، گندم ،جو ،عدس و علوفه دامي است . زنبور داري نيز در نمين رونق خوبي دارد . كندوها در باغچه نگهداري مي شود و عسلي كه از آن تهيه مي شو د از بهترين نوع عسل است.

 شهرستان نير
شهرستان نير در ناحيه مركزي استان با جمعيت 24288نفر، به مركزيت شهر نير در فاصله 39 كيلومتري از مركز استان قرار دارد. آب وهواي اين شهرستان نسبتا سرد و خشك ونيمه خشك مي باشد.

پيشينه تاريخي
تاريخ بنا و پيدايش اردبيل به درستي معلوم نيست و به طور قطع نمي توان گفت اين شهر در چه تاريخي و به دست چه كسي به وجود آمده است . در خود شهر داستاني است كه از نسلهاي گذشته نقل گرديده است : سرزمين اردبيل ، به سبب آنكه دور آنرا كوه گرفته است در زمان قديم بر اثر ريزش برف وباران به شكل درياچه وسيعي بوده است روزي فرمانرواي آن حدود كه از كنار آن مي گذشت از مناظر دلرباي اطراف آن انبساط خاطري يافت وآرزوي خود را در امكان خالي كردن آب آن ، و بناي عمارتي درآن محل ، با اطرفيان خويش در ميان گذاشت. دو مرد پهلوان به نام "ارده " و"بيل" كمر همت بربستند و كندن مجرائي را براي خالي كردن آب آن به مسابقه قبول نمودند ، تا هريك بدين كار توفيق يابد پاداشي از فرمانروا دريافت دارد آن دو در دو نقطه دور از هم ، به كندن قسمتي از گدار كوه پرداختند . چون ارده كار خود را نزديك با تمام ديد با خود انديشيد كه مبادا تا وي مجرا را به پايان برساند بيل كار را انجام دهد و در مسابقه پيروز گردد ، اين بود حيلتي كرد و كسي نزد او فرستاد كه به دروغ اتمام كار ارده را به اطلاع او برساند و بيل را از ادامه آن باز دارد بيل چون اين خبر بشنيد غصه مرگ شد و هنگامي كه ارده از سرگذشت او آگاهي يافت از رفتار ناجوانمردانه خود پشيمان گرديد و با آنكه مجري را كنده و خروج آب را ديده بود خود را از كوه به زير انداخت و باكشتن خويش ، خويشتن را از عذاب وجدان راحت ساخت به هر حال مجري كنده شد و آب از آن طريق ، كه امروز به نام "دوجاق" بر سر راه شوسه اردبيل به مشکين قرار دارد ، خالي گرديد و شهري كه در جاي آن به وجود آمد به حكم فرمانروا ، به ياد آن دو پهلوان ناكام "ارده بيل" خوانده شد.
شهرستان هاي استان
شهرستان بيله سوار
شهرستان پارس آباد
شهرستان خلخال
شهرستان كوثر (گيوي)
شهرستان گرمي
شهرستان مشگين شهر
شهرستان نمين
شهرستان نير

اداب و رسوم
 از غذاهاي محلي اين استان مي توان به آش شير،آش دوغ ، كوفته ، قيماق (سر شير) ترشي قرمه ، سبزي قورمه ، مسما،چخرتما،آب پياز، آ ش اوماج ، آش يارما ، خورش قاتق ، تاس كباب، حلوا زرد،تر حلوا ، حلواي زنجبل ، قيساوا،و قيقاناق(شيره شكر غليظ  جوشيده ،زغفران و تخم مرغ ) اشاره كرد.

قسمتي از شيريني ها و غذاهاي اين استان به سوغات اين شهرستان شهرت دارد كه از "آنها مي توان به سر شير ،كره ،آبنبات ، شيريني هاي محلي و تخمه آفتابگردان ، گردو ،عسل خالص سبلان ، (برگرفته از عصاره بر شهد گلهاي رنگارنگ و عطر آگين ) اشاره كرد . حلواي سياه استان نيز به صورت معجوني از جوانه گندم و كره طبيعي از ديگر سوغات نشاط بخش و مقوي است .

گيزلين پاچ
معادل فارسي اين کلمه "قايم موشک بازي" است و ترتيب بازي نيز تقريبا به همانگونه مي باشد . در اين بازي دسته اي از کودکان يک نفر را از بين خود وادار به بستن چشم يا روي کردن بديوار مي نمودند. آنگاه خود بي سر و صدا و به نحوي که او در نيابد از کنار وي دور شده هر يک در جائي پنهان مي گشتند دقايق بعد آنکه چشمش بسته بود با صداي بلند داد مي زد "گيزلين پاچ و گلديم قاچ" و بلافاصله در پي جستجوي آنها به اينطرف و آنطرف مي رفت و در يک مدت متعارف اگر موفق يافته يکي از آنها را پيدا مي کرد برنده مي شد و الا بچه ها از مخفي گاه خود در آمده به محل اوليه باز مي گشتند .


گيرجنه بازي
گيرجنه به معني فرفره در زبان فارسي امروزي است و مراد از آن جسمي است که بدور خود مي چرخد . اين کلمه در اردبيل و در معني خاص به تکه چوبي گفته مي شد که خراطها آنرا به شکل استوانه و به قطر تقريبي سه تا چهار سانتي متر و ارتفاع هفت تا هشت سانتيمتر مي تراشيدند و يک قاعده آنرا بشکل مخروط در مي آوردند . وسيله بازي غير از گيرجنه "قمچي" بود و آن عبارت از ترکه اي از چوب بود بطول تقريباً نيم متر که بر يک سر آن نواري از پارچه و قماش يا نخ کنفي و غيره مي بستند و طول اين نوار به درازاي چوب قمچي انتخاب مي کردند . گيرجنه را بر روي نوک تيز آن با دست و در روي زمين صاف مي چرخانيدند و سپس برآن مي زدند و بدين طريق آنرا به چرخش وا مي داشتند و چه بسا که ساعتها خود را با آن سر گرم مي ساختند .


چلينگ آغاج
نام فارسي آن "الک دولک" است ولي طرز بازي آن دو در اردبيل و تهران با هم فرق داشت . وسيله اين بازي دو تکه چوب دستي يکي بطول تقريبي 75 و ديگري 20 سانتيمتر بود که اولي را "آغاج" بمعني چوب و دومي را "چلينگ" مي گفتند . اين بازي در اردبيل دو مرحله داشت "توخماغي" و "ياني" در قسمت اول بازي که نوبت بازي با او بود آغاج را از يک سر در کف دست طوري مي گرفت که دو سه سانتي متر آن در بالاي دست و بقيه در زير دست او رو به پائين قرار گيرد آنگاه چيلينگ را بر روي آن دست و پشت بر آمدگي چوب مي گذاشتند و سپس آنرا به هوا مي انداختند و با پائين چوب محکم مي زد .


تکسن جوت
با خوراکيهائي مثل نخود چي و کشمش صورت مي گرفت و يکي از بازيکن ها از آنها را در مشت بسته خود گرفته از ديگري مي پرسيد "تک سن جوت" يعني تعدادي که در دست اوست طاق مي باشد يا جفت ؟ اگر جواب طرف با آنچه که در مشت او بود مطابق در مي آمد برنده مي شد و آن مقدار نخود چي يا کشمش را که در دست وي بود از او مي گرفت . اما اگر جواب او با آن مطابق در نمي آمد بازنده مي شد و به همان تعداد از آن خوردني به وي مي داد .
 

گلين و بيگچه
مهمترين بازي آنها عروسک بازي بود که بنام "گلين" مي ناميدند . گلين در زبان ترکي بنام "عروس" است و در عمل به مجسمه هاي بخصوصي گفته مي شد که به شکل عروس مي ساختند . در قديم خود دخترها آنها را مي ساختند و گاهي هنر قابل تحسيني در اين باب از خويش نشان مي دادند و عروسکهاي مي دوختند که در حد خود از بهترين آنهائي مي شدند که انسان مي تواند با دست و با مواد اوليه بسازد . مواد لازم براي ساختن ساده ترين آنها سر شاخه هاي نازک چوب و يپبه و چيتهاي رنگارنگ بودند دو تکه چوب را بشکل صليب و به اندازه اي که مي خواستند با نخ به هم مي بستند . آنگاه در قسمت بالاي آن با پنبه و گاهي با گذاشتن دگمه صورتي بشکل دايره ترتيب مي دادند و براي زيبائي روي آن پس از نقاشي پرده خارجي قلوه گوسفند را که پرده شفاف و حاکي ماوراء بود و بنام "بوئرگ" خوانده مي شد مي کشيدند.

بش داش
نحوه بازي چنين بود که يکي از آنها که نوبت بازي با او بود پنج سنگ مزبور را در کف دست گذاشته همه را با هم رو به بالا در هوا مي انداخت و بلافاصله پشت همان دست گذاشته همه را با هم رو به بالا در هوا مي انداختند و بلافاصله پشت همان دست را براي گرفتن آنها در مسير سقوط آنها قرار مي داد . اگر سنگها ولو يکي از آنها در پشت دست قرار مي گرفت همانها را بهمان شکل باز در هوا مي انداخت و اين بار با کف دست آنها را مي گرفت در حرکت سوم و چهارم و پنجم هم سنگها را در زمين مي ريختند و يکي از آنها را برداشته به هوا مي انداختند و تا گرفتن آن سنگهاي روي زمين را ابتدا دو تا دو تا بعد سه تا و يکي و بالاخره هر چهار تا را يکجا از زمين برداشته با همين دست که سنگها در آن بود سنگي را که از هوا پائين مي آمد مي گرفتند اگر موفق باين کارها نمي شدند خودشان مي مردند و بازي را تحويل طرف مي دادند . در مرحله ششم نوبت تعويض سنگها بود بدين معني که سنگها را همچنان در زير زمين مي ريختند و يکي را برداشته به همان شکل به هوا مي انداختند و تا گرفتن آن يکي از سنگها را برمي داشتند . در نوبت دوم که سنگها را به هوا مي انداختند آنرا که از زمين برداشته بودند با يکي از سنگها که در زمين بود عوض مي نمودند و بدين طريق پس از آنکه يک يک آنها را تعويض مي کرد مرحله هفتم بازي آغاز مي گرديد . در اين مرحله هم سنگها را به زمين ريخته يکي را برمي داشتند . آنگاه دو انگشت بزرگ و ابهام را بصورت دروازه اي در مقابل آنها مي گذاشتند و در فاصله ايکه سنگ برداشته شده را که به هوا انداخته بودند ، بگيرند . سنگهاي روي زمين را يک يک با دست ديگر زده از آن دروازه مي گذرانيدند . در مرحله هشتم سنگها را در کف دست گذاشته يکي را به هوا انداختند و تا گرفتن آن سنگهاي ديگر را يکجا روي زمين مي گذاشتند و با ر ديگر آن سنگ را که گرفته بودند به هوا انداخته تا پايین آمدن آن چهار سنگ ديگر را يکجا از زمين برداشته و سنگ به هوا انداخته شده را نيز مي گرفتند . اگر اين مراحل بپايان مي رسيد آن يکي برنده مي شد و هر گاه در وسط بازي با اصطلاح خودشان مي مرد بار ديگر که نوبت به او مي رسيد از همانجا که مانده بود بازي را تعقيب مي نمود .
پوشاک
 در برخي از مناطق اين استان چون منطقه مغان و ارسباران ، درميان عشاير كوچ نشين و ميان روستاييان استفاده از لباس هاي محلي توسط مردان و زنان عموميت دارد . لباس هاي محلي ايل شاهسون و ارسباران يكي از مهمت ترين جاذبه هاي فرهنگي به شمار مي آيند. مردان ايل پوشاك اختصاصي ندارند . پوشاك آنها كت وشلوار و كلاه ( معروف به كپي يا كلاه ترك دار و نظير كلاه مردان گيلان ) مي باشد .
پيراهن زنان ايل شاهسون از رنگ هاي متنوع و شاد تشكيل شده  و بلند است .
تنبان شليته اي است كه زنان مي پوشند و شبيه تنبان هاي بانوان گيلان ، بختياري و قشقايي است . جليقه  زنان شاهسون را پارچه هاي دوخته شده بدون آستين تشكيل مي دهد .
 موسيقي
 موسيقي محلي استان اردبيل در قالب موسيقي اصيل آذربايجان به عنوان يكي از انواع موسيقي غني شرقي ، برگرفته از حقايق تاريخي و فرهنگي اين خطه است . موسيقي محلي اردبيل در دو گروه موسيقي رديفي يا مقام وموسيقي عاشيقي تقسيم مي شود. در اردبيل نوازندگان زن را سازاندا و نوازندگان مرد را عاشق مطرب مي نامند .
از ابزار موسيقي اين استان مي توان به قاوال كه همان دايره آذربايجاني است . بالابان (سازي بادي كه چون براي نواختن بن دو لب قرار مي گيرند ( به فارسي بالبان و به آذري بالابان ) تار (از سازهاي ذهي است كه با زخمه نواخته مي شود ) دهل ( همان ناقاراي آذري‌) دف كيميانجا (كمانچه ) و ... اشاره كرد.

خواستگاري رسمي و عقد خواني
پس از آنكه دختري مورد پسند قرار مي گرفت اقدام به خواستگاري رسمي مي شد . علامت قبول ازدواج از طرف خانواده دختر چاي شيرين بود و در اين روز از اقرباي دختر هم عده اي بدين مجلس كه به "شيرني ايچدي" معروف بود ، دعوت مي شدند . در اين مجلس ميزان مهريه و شرايط طرفين و تاريخ عقد مشخص مي شد نامزدي رسمي وقتي صورت مي گرفت كه مراسم مخصوصي به نام "شال اوزوك" انجام يابد اوزوك لفظ تركي و به معني انگشتري است و شال به همان معنائي است كه در زبان فارسي نيز مصطلح است.

عقدخواني
بين نامزدي و عقد خواني مدت زيادي طول نمي كشيد و از كسان طرفين براي مجلس عقد دعوت مي شد و اين دعوت غالباً از مردان مسن و ميانسال به عمل مي آمد . عقد خواني در خانه دختر به عمل مي آمد ولي مخارج آنرا خانواده پسر بر عهده داشت . وقتي كه صيغه عقد جاري مي شد مجلس در سكوت عميق و روحاني خاصي فرو مي رفت و همه به جملات خوانندگان صيغه توجه مي كردند . عروس در اتاق ديگري كه او را بر روي ظرف مسيني مي نشاندند و در وسط پارچه اي كه در بالاي سر او گرفته بودند . دو تكه قند را به هم مي سائيدند چون صيغه به پايان مي رسيد همه مباركباد مي گفتند . آنگاه با چاي و شيريني از حضار پذيرائي مي كردند .

پارچه كسدي
قبل از بردن عروس به خانه بخت جشن ديگري گرفته مي شد كه مختص زنها بود . مراد از اين جشن آن بود كه كسان طرفين دور هم بنشينند و لباسهاي عروس را بريده و بدوزند . ولي در طول زمان اين كار صورت تشريفاتي به خود گرفته مبدل به يك جشن رسمي براي نشان دادن لباسها و زينت آلات عروس به ديگران شده بود . در آن مجلس ، كه در خانه عروس برگزار مي شد . سازنده ها يعني خوانندگان و نوازندگان زن دعوت مي شدند و با پذيرائي هاي گرم جشن مي گرفتند و در ضمن آن لباسها و زينت آلاتي را كه خانواده داماد براي عروس آورده بودند به مهمانان نشان مي دادند . فرداي آن روز كساني از نزديكان داماد به اتفاق خياط به خانه عروس مي آمدند و قسمتي از پارچه ها را بريده براي روز عروسي لباس مي دوختند .

حنا گجه سي
حناگجه ، شبي بود كه فرداي آن عروس را به خانه داماد مي بردند . اين جشن هم در خانه عروس و هم درخانه داماد گرفته مي شد . حنا گجه خانه عروس مخصوص دختران و زنان جوان بود اينان ، از هر دو خانواده ، از بعد از ظهر آنروز به خانه عروس دعوت مي شدند و با او به حمام مي رفتند و غروب برگشته در خانه عروس جشن مي گرفتند و چون به دستهاي عروس حنا مي بستند از اين رو آنرا حنا گجه يعني شب حنا بندان مي گفتند . جشن خانه داماد هم با شركت پسران جوان برگزار مي شد و دوستان و همسالان وي در آنجا گرد آمده با او به حمام مي رفتند .

شب عروسي
بردن عروس به خانه داماد غالباً بعد از غروب صورت مي گيرد . در زمانهاي قديم بعضي از خانواده ها عروس را با اسب بخانه داماد مي بردند ولي بعد ها درشگه جانشين اسب شد و امروزه از ماشين استفاده مي كنند . بعد از ظهر روزي كه غروب آن عروس به خانه داماد مي رفت جهزيه او را به اضافه لباسها و تحفه هائي كه از روز نامزدي به بعد براي او آورده بودند ، به خانه داماد مي بردند . عروس را مشاطه آرايش مي داد و هنگام رفتن او به خانه داماد چادري به سرش مي انداختند و زنهاي مسني از خانواده او وي را همراهي مي كردند. يكنفر" ينگه" هم همراه آنها مي شد تا آداب و مراسم به حجله رفتن عروس را به وي بياموزد و در برابر كينه توزي احتمالي از او مراقبت كند . موقع رفتن عروس پدر وي ، و در صورت نبودن او برادربزرگ يا عموي او ، دم در خانه دعاي خير مي داد و خوشبختي او را آرزو مي كرد . در خانه داماد معمولاً شام تهيه مي شد و از مردان و زناني از بستگان طرفين دعوت به عمل مي آيد . رسم براين بود كه داماد سه تا سيب به پشت عروس بزند و به سر او نقل و نبات بريزد و پول نثار كند . در مدخل راهروي ساختمان مجموعه يا طشت مسين مي گذاشتند تا عروس از روي آن بگذرد و مثل مس در آن خانه محكم بماند .

ترك پلو
فرداي شب عروسي براي ناهار عروس غالبا مادرش "قويماق" مي فرستاد و براي شام او نيز از خانه پدرش ترك پلو مي آوردند . ترك غذاي مخصوصي است و آن پلويي است كه با زعفران و شكر و روغن مثل كته پخته مي شد . پلو را نيز گاهي با دو يا سه خورش مي پختند و همه آنها را با ديگ و ظرفهائي كه در آنها پخته بودند ، مي فرستادند. فرستادن ترك پلو هم داراي تشريفاتي بود و در خانه عروس براي شركت در اين مراسم از جمعي از نزديكان دعوت مي شد . هم چنين كسان داماد از اقرباي نزديك خود براي صرف اين غذا دعوت مي كردند .

اوز آشدي
عروس از ساعت ورود روي خود را از ديگران ، يعني مردان و زنان خانواده شوهر ، مي پوشانيد و روز اول براي آنكه نزد مادر شوهر يا خواهران وكسان داماد چادر از سر او بردارند هريك از آنها چيزي به وي هديه مي دادند . اين هديه بسته به تمكن مالي خانوادگي فرق داشت و در خانواده هاي متمكن سكه طلا بود و آنرا "اوز آشدي" مي گفتد يعني رونما .

بنده تخت
چون انتظار ورود مهمان براي خانواده داماد درمدت يك هفته و ده روز اول كار مشكلي بود لذا بعدها روز سوم عروسي را با اصطلاح عوامانه بنده تخت كه تحريف شده عبارت "بانو به تخت" است بدين كار اختصاص دادند و بعد از ظهر آنروز را به طور رسمي براي پذيرائي از مهمانان مشخص ساختند .

اياغ آشدي
پس از پايان اين قبيل مراسم ، عروس و داماد به قصد بازديد به خانه هاي منسوبان و دوستان خود مي رفتند. بعد از اين بازديدها تشريفات اياغ آشدي آغاز مي شد و آن عبارت از مهماني هائي بود كه خويشان و دوستان عروس و داماد ، متناسب با درجه نزديكي كه با آنها داشتند ، به افتخار آنان ترتيب مي دادند و از خانواده هاي طرفين نيز دعوت مي نمودند .
مشاهير

استاد نادعلي همداني 
 نادعلي همداني متولد ۱۳۱۲ اردبيل است و تاكنون نزديك به ۳۵ اثر از رمان تاريخي تا نمايشنامه و بيوگرافي و مجموعه داستان اعم از تأليف و ترجمه ، منتشر كرده است . رمان ولگرد اولين اثر او كه يك رمان تاريخي است درسال ۱۳۳۱ منتشر شد.

 

داوود غفارزادگان
 وي در سال 1338 در اردبيل متولد شد . او فارغ‌التحصيل دانش سراي مقدماتي اردبيل است . غفارزادگان در زمينه نويسندگي با انتشارات مدرسه ، حوزه هنري ، بنياد حفظ آثار و نشر ارزشهاي دفاع مقدس همكاري داشته است . همچنين مسئول دفتر پيك كودك و نوجوان حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي ، كارشناس داستان مركز بررسي آثار ، عضو هيئت داوران اولين و دومين دوره جشنواره انتخاب كتاب سال دفاع مقدس و... از جمله مسئوليتهاي ايشان مي‌باشد.

 

آيت الحق ملا ابراهيم امام جمعه 
 از علماي بنام اردبيل بوده که در سال 1207 ه.ق. در ولايت اردبيل متولد شد. اوعنوان امامت جمعه اردبيل را داشت و در مسجد اوچدكان اقامه جماعت مي كرد مدرسه اش ، خانه اش بود كه در قرب مسجد قرار داشت و چون تعداد طلاب رو به فزوني گذاشت مدرسه طلاب ملا ابراهيم را در سال 1267 بنا نهاد . اين مدرسه در 1352 خورشيدي نوسازي شد و باز به همان نام مركز تربيت دانشمندان مذهبي گرديد . او قريب يكصد سال عمر كرد و پس از وي فرزند ارشدش مرحوم ميرزا حاجي آقا امام جمعه شد . از خدماتش نوسازي مسجد اوچدكان بودكه با هزينه شخصي خود آنرا انجام داد . مقبره خانوادگي آنها در حجره اي متصل به مسجد اوچدكان قرار دارد. 

 

استاد سليمي 
موسيقيدان بزرگ آذربايجان ايران، از همين غواصّان درياي خروشان موسيقي است . اهل فن، او را به عنوان يک تک‌‌نواز و بداهه ‌‌پرداز بلند مرتبه مي‌‌شناسند و در آهنگسازي و خلق نغمه‌‌هاي زيبا و استوار نيز ، منزلت رفيع براي او قائل‌اند. زندگي پربار و پرکار استاد سليمي در شرايطي بيشتر سخت و کمتر آسان ، مثالي زنده است از عشق و پشتکار يک هنرمند شرقي ، که ميليون‌ها انسان با نغمه‌‌هاي او زيسته‌‌اند ، گريسته‌‌اند و زندگي را ادامه داده‌‌اند . نغمه‌‌هاي او ، از بن دل ، آذري است ، ايراني است، جهاني است و داراي احساسات لطيف انساني است.

 

شيخ ابراهيم قلعه جوقي 
 او از قراء اردبيل بوده که پس از تحصيل مقدمات عازم نجف اشرف شد و تا آخر عمركوتاه خود در آنجا ماند از تاريخ ولادت و وفاتش اطلاعي در دست نيست ولي تلمذ وي در محضر آيت الله خراساني زمان حيات وي را ، درنيمه اول قرن چهاردهم هجري مي نمايد.

تاج الدين اردبيلي 
 از دانشمندان معروف قرن هشتم هجري است كه در فقه شافعي و ادبيات عرب و علوم عقلي و نقلي معروفيت داشته و از بزرگان عصر خود به شمار مي آمده است از مفتيان و مدرسان جليل القدر بغداد و قاهره ، دو مركز علمي اسلامي آن عهد بوده و يكي از ائمه علماي زمان خويش ، در همه رشته هاي علمي معاصر ، محسوب مي شده است. مقام علمي او تا بدان مرتبه رسيده كه به شيخ العلماء شهرت يافته و در رحلتش بزرگان و فضلاي وقت اشعار و مراثي زيادي سروده اند. تاج الدين تاليفات زيادي داشته وكتاب بزرگي در احكام گردآوري است او "علوم الحديث" ابن الصلاح را تلخيص كرده و نيز با استخراج و تفكيك احاديث كتاب"الميزان شمس الدين ذهبي" ، آنها را در بابهاي جداگانه مرتب نموده و به صورت روشني درآورده است.

 

جنوني اردبيلي 
 از سخنوران قرن دوازدهم هجري است. مردي اديب وشاعر بوده و در غزل و ترجيع بند و قصيده و رباعيات مولفاتي قابل تحسيني داشته است. در سال 1107 از گفته هاي خود ديواني تنظيم نموده كه بنا به نوشته الذريعه حاوي 3254 بيت شعر مي باشد و مولف الذريعه آن ديوان را ، منضم به يك جنگ نامه تركي دركتابخانه "سلطان القرائي" در تبريز ديده است.

 

الياس اردبيلي
در قرن دهم هجري مي زيسته و دائي مقدس اردبيلي بوده است در علوم مختلفه ، بويژه در رياضي و نجوم و هندسه يد طولايي داشته بنا به نوشته تاريخ اردبيل و دانشمندان او يعني الياس در عصر مادر علم هيئت بي نظير است الياس به دعوت همايون تيموري به هندوستان رفته و در آنجا مورد اكرام و احترام قرار گرفته است نوشته اند كه چون او در هند ضياع و عقار و رتبت و مقامي بدست آورد و مورد حقد وحسد قرار گرفت و بدينسان در اواخر عمر مجبور به مراجعت به زادگاهش گشت و در آنجا زندگي را بدرود گفت.

 

شرف الدين اردبيلي 
 مؤلف تاريخ اردبيل و دانشمندان مي نويسد كه "شرف الدين ابي شرف الدين ابوعبدالله اردبيلي" از علماي كثير الزهد و رياضت كش و با صفا بود در قرن هفتم هجري مي زيست و در سميساطيه مصر متوطن گشت او از شاگردان "برهان الدين موصلي" بود و از فضل و دانش بهره كافي داشت و جمع زيادي نيز از محضر او استفاده مي كردند. وفاتش درچهارم ماه محرم 675 هجري اتفاق افتاد و دركنار مرقد استادش كه مجاور قبر "صهيب رومي" بود ، مدفون گرديد.

 

مرحوم رحیم موذن زاده اردبیلی 
 اردبیل ازمناطقی است که صداهای ماندگاری ازآنجا به گوش جهانیان رسیده است . برای نمونه میتوان به صداها ی خانواده موذن زاده اردبیلی اشاره کرد. یکی از نخبگان وهنرمندان اردبیلی مرحوم موذن زاده اردبیلی است. مرحوم رحیم موذن زاده اردبیلی درسال ۱۳۰۳در اردبیل به دنیا آمد. پدرش شیخ عبدالکریم بسیار خوش صدا خوش خلق و آشنا به ردیف های موسیقی بود. شیخ عبدالکریم در سال ۱۳۲۶از رادیو اذان گفت و بعد از آن پسرش رحیم نیز بااو همراه شد. اذان ماندگار رحیم موذن زاده دردستگاه بیات ترک گوشه روح الارواح اجرا شده است . در خانواده ‌ موذن زاده که اغلب به فعاليت‌هاي مذهبي و اذان‌گويي پرداخته‌اند، رحيم موذن زاده ، فرزند ارشد شيخ عبدالکريم ، راه پدر را با جديت بيشتر پي گرفت و عملاً پس از درگذشت پدرش، به جاي او قرائت اذان را ادامه داد. برادران رحيم ، سليم و داوود نيز اذان مي‌گويند . رحيم برادر ديگري نيز داشته است به نام نعيم که اذان مي‌گفته است ولي در سن 25 سالگي از دنيا مي‌رود . نام خانوادگي رحيم در شناسنامه ، موذن است اما گويند‌گان راديو همواره از نام موذن زاده براي معرفي او استفاده کرده‌اند.

سوغات

سرشیر، کره، حلوای سیاه، آبنبات، شیرینیهای محلی و تخمه آفتابگردان، عسل خالص سبلان، عصاره شهدآمیز گلهای  رنگارنگ و عطرآگین طبیعت سرسبز سبلان مشهورترین سوغات منطقه می‌باشد. حلوای سیاه استان به صورت معجونی از جوانه گندم و کره طبیعی نشاط بخش و مقوی است.