به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد،البته امروزه با پيشرفت علم پزشکی و استفاده از راه‌های درمانی پیشرفته، سنگ کليه دیگر بیماری پیچیده‌ای محسوب نمی‌شود. با این حال به گفته پزشکان و بیماران درد سنگ کليه يکی از بدترين دردهايی است که انسان تا به حال تجربه کرده است. این بیماری در ایران شیوع بالایی دارد، به طوري كه يك نفر از هر 15 نفر در خطر ابتلا به سنگ کلیه قرار دارد، پس بهتر است اطلاعات خود را در مورد این بیماری شایع بالا ببرید.

براي آنكه اين درد وحشتناك را نگيريد

انسان هميشه از درد فراري بوده و اصلا پزشكي براي همين فرار و دور ماندن از دردها شكل گرفت و بعدها سلامت و تندرستي و طول عمر و فرار از مرگ به آن اضافه شد. در ميان دردهاي انساني، مي‌گويند درد زايمان، درد سنگ كليه و درد دندان سخت‌ترين دردها هستند. با چنين معياري مشخص است كه درد سنگ كليه تا چه حد وحشتناك است. اگر خودتان سنگ كليه داشته‌ايد يا يكي از نزديكانتان را در حال درد كشيدن ديده‌ايد قطعا مي‌دانيد كه بهترين راه براي فرار از چنين دردي، پيشگيري است. مصاحبه اصلي بخش سلامت خانواده اين شماره در مورد سنگ كليه است كه در آن دكتر ولي‌الله يمين، متخصص كليه و مجاري ادرار، به شما راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به سنگ كليه و روش‌هاي درمان اين بيماري، غذاها و مايعاتي كه بايد از آنها استفاده كرد تا خطر سنگ كليه‌ كاهش يابد توضيحات كاملي را ارائه داده است كه توصيه مي‌كنم حتما آن را مطالعه كنيد.

نكته مهم ديگر در مورد آزمايش‌ها و معايناتي است كه يك مرد بزرگسال بايد حتما انجام دهد. در واقع اين مطلب به درد پدرها و پدربزرگ‌ها مي‌خورد، زيرا معاينات و آزمايش‌هاي آزمايشگاهي و پاراكلينيكي را يادآوري كرده كه مي‌توانند ابتلا به بيماري‌هاي خطرناك مردان در سنين ميانسالي و كهولت را آشكار كنند. به كلام ساده، اين مطلب مثلا در مورد يك آزمايش خون است كه مي‌تواند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را مشخص كند، يعني شما با مراجعه به پزشك و سپس آزمايشگاه و يك آزمايش خون ساده، مي‌توانيد متوجه ابتلا به بيماري سرطان پروستات در مراحل اوليه شويد و اينگونه به درمان آن بپردازيد و اين بيماري خطرناك را در مراحل قابل درمان، درمان كنيد.

آخرين مطلبي كه توصيه مي‌كنم خواندن آن را از دست ندهيد، بيشتر به كار مادران خانواده و زنان خانه‌دار مي‌آيد. مطلبي در مورد خطراتي كه در خانه ما پنهان است و مي‌تواند به بيماري كل اعضاي خانواده بينجامد، اين مطلب را حتما با دقت بخوانيد و به نكته‌هاي آن عمل كنيد.

اگر می‌خواهید بدترین درد دنیا را تجربه نکنید...

درد سنگ کلیه یکی از بدترین دردهای دنیاست به‌خصوص زمانی که سنگ از نیم سانتي‌متر بزرگ‌تر و درحال حرکت از کلیه به حالب (لوله‌های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند) باشد تا در نهایت دفع شود.

در برخی از نقاط دنیا سنگ کلیه بسیار شایع است بنابراین ژنتیک مقدار کمی در ایجاد سنگ نقش دارد، اما شایع‌ترین علت ایجاد سنگ کلیه کم نوشیدن مایعات است. درواقع علت اصلی اینکه پزشکان همواره تاکید می‌کنند افراد آب فراوان بنوشند، برخورداری از کلیه‌های سالم است. یکی دیگر از علل ایجاد سنگ کلیه نگه داشتن ادرار است. ثابت شده در بيشتر موارد اولین رسوب سنگ زمانی اتفاق می‌افتد که فرد خوابیده است و حرکتی ندارد و در طول شبانه‌روز به اندازه کافی مایعات نمی‌نوشد. اگر افراد عادت کنند قبل از خواب ادرار کنند و یک لیوان مایعات بنوشند و بخوابند و حدودا 3 تا 4 ساعت بعد، از خواب‌ بیدار شوند و مجددا ادرار کنند و یک لیوان آب بنوشند و بخوابند بعيد است دچار سنگ کلیه و مجاری ادراری شوند.

البته 5درصد از موارد سنگ کلیه در کودکانی اتفاق می‌افتد که مشکلات متابولیکی دارند و 15درصد دیگر هم در افرادی اتفاق می‌افتد که در ادرارشان ماده مورد نیاز برای جلوگیری از رسوب را ندارند. پرکاری غده پاراتیروئید نیز ممکن است باعث ایجاد مکرر سنگ‌های ادراری، زخم اثنی‌عشر و درد و پوکی استخوان شود. یکی از وظایف غده پاراتیروئید جذب کلسیم است.

کدام درمان مناسب شماست؟

برای پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه لازم است در طول شبانه‌روز حداقل 8 لیوان مایعات مناسب برای کلیه مانند آب، چای کمرنگ، آبمیوه فصل و دوغ بنوشید. درمان سنگ كليه نیز بستگی به عوارض آن دارد. برای مثال اگر راه کلیه را ببندد حتما باید درمان شود. معمولا بر مبنای اندازه سنگ‌ها درمان‌های سه‌گانه پیشنهاد می‌شود. اولین راه، درمان دارویی است که برای سنگ‌های کوچک‌تر از 5 میلی‌متر یا 5/0 سانتی‌متر در قطر پیشنهاد می‌شود. به این صورت که دفع همراه با مواد ادرارآور و حل‌کننده سنگ‌ها و مایعات فراوان و تجويز ضد درد صورت می‌گیرد. اگر سنگ‌ها بین 5 تا 20 میلی‌متر یعنی بین 5/0 تا 2 سانتي‌متر باشند معمولا از طریق سنگ‌شکنی می‌توان آنها را دفع كرد. سنگ‌شکنی را می‌توان به صورت برون‌تنه‌ای یا درون‌تنه‌ای انجام داد. معمولا در مرحله اول از سنگ‌شکنی برون‌تنه‌ای استفاده می‌شود یعنی چیزی وارد بدن بیمار نمی‌شود و از بیرون بدن به وسیله یک دستگاه مخصوص امواج صوت به سنگ تابانده می‌شود و سنگ می‌شکند. اگر شکاندن سنگ از طریق برون تنه‌ای موفقیت آمیز نباشد باید از روش درون تنه‌ای استفاده كرد. به این صورت که دستگاه تولیدکننده صوت را به وسیله‌ای وارد بدن کرده و به طور مستقیم صوت روی سنگ تابانده می‌شود تا بشکند. در نهایت اگر سنگ‌ها از 2 سانت بزرگ‌تر و راه کلیه را بسته باشند باید از طریق جراحی آنها را خارج كرد.

آب شهری احتمال ایجاد سنگ را بالا نمی‌برد

نوشیدن ماءلشعير برای دفع سنگ بسیار مفید است. از طرف دیگر، بسیاری از افراد فکر می‌کنند مصرف آب شهری احتمال ایجاد سنگ را بالا می‌برد درحالی که چنین چیزی حقیقت ندارد. در واقع مصرف مکرر آب‌های معدنی به دلیل داشتن مقادیر زیاد املاح می‌تواند احتمال ایجاد سنگ کلیه را بالا ببرد، بنابراین در این مورد آب شهری بر آب معدنی ارجحیت دارد. تنها بیماری‌اي که استراحت در آن نقش زیادی ندارد، دفع سنگ کلیه است. اگر بیمار مبتلا به سنگ کلیه درد نداشته باشد، فعالیت‌هایی مثل بالا و پایین رفتن از پله، طناب‌بازی، دویدن و شنا می‌تواند در دفع سنگ به او کمک کنند. حمام آب گرم نیز برای مبتلایان به سنگ توصیه می‌شود زیرا گرما تا حدودی درد را کم كرده و به دفع سنگ کمک می‌کند، چون حالب را کمی گشاد می‌کند.

درد پهلوها و پايين شكم

اگر از هر 15 نفری که در خیابان راه می‌روند عکس کلیه بگیریم، مشخص می‌شود که يك نفر از 15 نفر سنگ دارد، اما پزشکان کلیه زمانی سنگ را درمان می‌‌کنند که یا آن سنگ حرکت کرده و درد شدید ایجاد کرده باشد یا اینکه اندازه‌اش بزرگ‌تر از حالب باشد و راه کلیه را بسته یا باعث عفونت‌های مکرر شده باشد. درمورد این سنگ‌ها اگر سریعا اقدام به درمان نشود ممکن است بعد از 2 ماه کلیه از کار بیفتد. درد سنگ کلیه معمولا در پهلو ظاهر می‌شود و در آقایان به طرف بیضه‌ها و در خانم‌ها به طرف تخمدان‌ها کشیده می‌شود. این درد معمولا پیچشی است و بیمار را بی‌طاقت می‌کند و در موارد شدید باعث استفراغ نیز می‌شود. بیمار ممکن است احساس ادرار مکرر داشته باشد اما با رفتن به دستشویی ادراری از او دفع نشود و اگر هم دفع شود خیلی کم باشد. اگر سنگ‌ها منشا عفونی داشته باشند و باعث عفونت ادراری شوند، دفع ادرار با سوزش همراه خواهد بود.

لبنيات مصرف کنید اما به اندازه

رژیم غذایی افراد مبتلا به سنگ بستگی به نوع سنگ‌شان دارد، اما به طور کلی رژیم غذایی تنها 10 تا 15درصد در ایجاد سنگ دخیل است بنابراین تاثیر چندانی ندارد.

بیشتر سنگ‌ها از نوع کلسیمی هستند. افراد مبتلا به این نوع سنگ‌ها بهتر است که مواد کلسیمی مانند شیر، پنیر و ماست کمتری مصرف کنند نه اینکه اصلا مصرف نکنند زیرا کمبود کلسیم خود باعث پوکی استخوان می‌شود که عوارض آن بدتر از سنگ کلیه است، اما اگر فرد مبتلا همراه با مواد کلسیمی به اندازه کافی مایعات بنوشد مشکلی برایش پیش نخواهد آمد.

برای مثال روزی که مواد کلسیمی یا قرص کلسیم می‌خورند بهتر است 2 لیوان بیشتر از روزهای دیگر مایعات بنوشند. از آنجایی که ویتامین D جذب کلسیم را بالا می‌برد این افراد نباید در مصرف این ویتامین افراط کنند. از طرف دیگر برخلاف تفکر موجود، مصرف مکمل‌های پتاسیم و منیزیم تاثیر چندانی در جلوگیری از ایجاد سنگ ندارد. گاهی اوقات کمبود سیترات پتاسیم در خون و ادرار فرد باعث رسوب بیشتر در ادرار می‌شود، بنابراين برای این بیماران ماده ای به نام سیترات بدون سدیم یا سیترات پتاسیم تجویز می‌شود تا از این طریق بتوان جلوی رسوب را گرفت. البته این ماده تنها برای افرادی تجویز می‌شود که کمبود سیترات پتاسیم دارند. افراد سالم نباید برای پیشگیری از ایجاد سنگ آن را مصرف کنند.

مبتلایان به سنگ كلیه چای پررنگ نخورند

عباس بصیری، رئیس مركز تحقیقات بیماری‌های كلیوی و مجاری ادراری دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی به مبتلایان سنگ كلیه توصیه می‌کند از خوردن چای پررنگ اجتناب كنند. وی می‌گوید مصرف چای كمرنگ ضرری برای آنها ندارد. چای پررنگ كه دارای اگزالات زیاد است منجر به ایجاد رسوب در كلیه می‌شود. اگزالات، اسیدهای ارگانیكي هستند كه به‌ طور طبیعی در گیاهان، حیوانات و انسان وجود دارند و بدن انسان مي‌تواند برخی از تركیبات شیمیایی مانند ویتامین C را تبدیل به اگزالات كند. اگزالات می‌تواند با چسبیدن به كلسیم، سبب تشكیل رسوبات و كریستال‌های سوزنی شكل شود. مبتلایان به سنگ كلیه باید تا حد امكان از خوردن قند و نوشابه پرهیز كنند، زيرا مصرف موادقندی و بی‌كربنات برای این دسته از بیماران مضر است. اهمیت مصرف آب برای جلوگیری از ایجاد سنگ كلیه ثابت شده، اما مهم‌تر از آن دفعات ادرار در این دسته از بیماران است؛ یعنی اگر بیمار مبتلا به سنگ كلیه در طول روز چندین بار آب مصرف كند اما تخلیه نكند، املاح در كلیه‌اش رسوب كرده و سنگ كلیه ایجاد می‌شود. علاوه براین مصرف آب سرد یا گرم تاثیری در ایجاد سنگ كلیه ندارد. افراد مبتلا به سنگ كلیه باید مصرف نمك را بسیار محدود كنند. همچنین این دسته از بیماران نباید در مصرف مواد پروتئینی، حیوانی و تخم‌مرغ زیاده‌روی كنند.

دکتر بصیری همچنین می‌گوید ایران در زمینه شيوع و بروز سنگ‌سازی كلیه بالاترین آمار بین‌المللی را دارد، به گونه‌ای كه آمار ایران در این زمینه بالاتر از كشورهای منطقه است. تحقیقات نشان داده سالانه 135 نفر از هر یكصد هزار نفر در فهرست بروز سنگ كلیه قرار می‌گیرند. از دلایل این امر مناطق جغرافیایی ایران، گرمای هوا، استعداد ژنتیك و الگوی تغذیه‌ای ایرانیان است. براساس بررسی‌ها، میزان نمك در ادرار ایرانیان بالاتر از استاندارد است. این نشان‌دهنده این است كه ایرانیان از مایعات كمتری استفاده می‌كنند. میزان شیوع سنگ كلیه به صورت سالانه در ایران بین 5 تا 10درصد است و این آمار در مردان بیشتر از زنان است. براساس تحقیق دیگری كه در بیماران مبتلا به سنگ كلیه انجام گرفت، مشخص شد سن ابتلا به سنگ كلیه در افرادی كه سابقه فامیلی داشته و تعداد بیشتری از افراد خانواده آنها به این بیماری مبتلا شده‌اند، كاهش می‌یابد و به همان نسبت هرچه تعداد كمتری از افراد خانواده به این بیماری دچار شده‌اند، سن ابتلا افزایش می‌یابد./س