به گزارش باشگاه خبرنگاران ؛این برنامه با بحث و گفتگو در مورد تعاملات فرهنگی بین کشورهای عضو جنبش عدم تعهد با کارشناسان حوزه سیاسی و اجتماعی، به چگونگی ارتقای مبادلات فرهنگی بین کشورهای عضو می پردازد.
در برنامه روز سه شنبه هفتم شهریور ماه دکتر محمدرضا فرقانی "مدیرکل امور بین المللی دفتر رئیس جمهور و سخنگوی دولت در شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد"، دکتر مجید استوار "دکترای علوم سیاسی"، دکتر عابدین مومنی "دکترای حقوق و استاد دانشگاه تهران" و دکتر علی ملک پور "عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و کارشناس امور اجتماعی" در خصوص اهداف و چالش های فرهنگی در شانزدهمین اجلاس کشورهای عضو جنبش عدم تعهد با برنامه گفت و گو کردند.
جنبش عدم تعهد یکی از موثرترین تشکل ها در روابط بین الملل است. کشورهای عضو این جنبش همواره برضرورت تقویت نقش و جایگاه این جنبش و تجدید ساختار آن بر مبنای تحولات جهانی تاکید داشته اند. در این میان نقش فرهنگ به عنوان پیوند دهنده تعاملات بین کشورها بسیار پر اهمیت است.
دکتر محمدرضا فرقانی مدیرکل امور بین الملل دفتر رئیس جمهور و سخنگوی دولت در شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد در مورد تقویت مسائل فرهنگی کشورهای عضو عدم تعهد گفت:
از نظر فرهنگی کشورهای عضو این جنبش بسیار غنی هستند. کشورهایی که مهد تمدن بشری هستند، عضو این جنبش می باشند. کشورهایی مانند هند، ایران، مصر و دیگر کشورهای مهم فرهنگی و تمدنی بشری. به همین جهت این کشور ها در سال 1976 تصمیم گرفتند شورایی را تحت عنوان شورای همکاری اطلاعاتی به منظور تقویت همکاری میان اعضا در زمینه مسائل فرهنگی (مانند  رادیو، تلویزیون، انتشارات و...)، تقویت تماس میان موسسات آموزش کشورهای عضو جنبش و تقویت فعالیتهای فرهنگی را ایجاد کنند. از آن زمان شورای همکاری اطلاعاتی با رویکرد فرهنگی در جنبش عدم تعهد فعال است.
بدیهی است پرداختن به مسائل فرهنگی برجنبش با توجه به گستردگی وسیع کشورها در سراسر دنیا و در 5قاره ایجاب می کند که کشورها در کنار فعالیت سیاسی، به مسائل فرهنگی نیز بپردازند. در اجلاس تهران نیز این موضوع مورد توجه است و تصمیماتی را در این زمینه اتخاذ خواهند کرد.
همچنین فرقانی در مورد جایگاه مسائل فرهنگی در اجلاس امسال و اجلاس های گذشته گفت:
اجلاس های قبلی و اجلاس های وزرای امور خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، نتوانسته اند آنچنان که لازمه حضور کمّی بالای کشورهای عضو این جنبش است در این زمینه فعال باشند. اما مصوباتی داشته اند که همکاری هایی در این زمینه داشته باشند. از جمله ایجاد خبرگزاری جنبش عدم تعهد است که تشکیل شده اما متاسفانه فعالیت چشمگیر و فعالی ندارد.
دکتر مجید استوار "دکترای علوم سیاسی" در زمینه جایگاه مسائل فرهنگی در این اجلاس گفت:
فرهنگ را خیلی ها ابزار توسعه نوین می دانند و معتقدند که اگر در این جنبش مبادله فرهنگی بخواهد صورت بگیرد، این مبادله فرهنگی صرفاّ با اصلاحات اداری در جنبش مرتبط است و اگر اصلاحات اداری در جنبش ایجاد شود ضمانت اجرایی که مدنظر ما است می تواند از مصوبه ها و بیانیه های جنبش حمایت کند.
با توجه به اینکه اوضاع جهان نسبت به زمان تاسیس جنبش عدم تعهد تغییر کرده است، اما نیازهای جدیدی به وجود آمده که این جنبش می تواند به آنها پاسخ دهد. از جمله این نیازها ایجاد همگرایی فرهنگی و ایجاد فضای تعامل و گفتگو بین کشورهای جهان سوم است. برقراری این تعامل میان کشورهای در حال توسعه می تواند آنها را برای رویارویی با قدرتهای بزرگ جهان آماده تر سازد.
دکتر استوار نیز درباره اشتراکات فرهنگی کشورهای غیر متعهد گفت:
کشورهای در حال توسعه تمامی تغییراتی که درگیرشان بوده اند بصورت فشرده طی دو- سه دهه اخیر تجربه کرده اند و مشکلاتی که کشورهای صنعتی داشته اند را ندارند و با مشکلات جدید دست به گریبان بوده اند. به همین دلیل فرصت هایی برای یکپارچه کردن نگرش های خود نتوانسته اند ایجاد کنند. بخصوص که بسیاری از این تغییرات برونزا بوده اند و از برایند نیروهای درونی این کشورها ایجاد نشده است.
ولی با همه این اوصاف این کشورها می توانند در حوزه های ادبیات، هنر، تولید فیلم و مبادلات فرهنگی این چنینی  با هم مراوده داشته باشند و اگر بتوانند کنفرانس های فرهنگی داشته باشند که اندیشمندان فرهنگی این کشورها با هم دیداری داشته باشند، می تواند خیلی مثمر ثمر باشد.
همچنین مجید استوار در مورد "موانع و چالش های بر سر راه بسط و گسترش مناسبات فرهنگی اعضا" گفت:
بسیاری از کشورهای در حال توسعه دارای تجربه بسیار کمی در حوزه حاکمیت فرهنگی و ملی به شیوه نوین دارند و این حاکمیت زمانی به وجود می آید که ناهمگونی سطح توسعه در کشور کم شود و تا زمانی که این ناهمگونی سطح توسعه وجود داشته باشد ما همچنان شاهد این موانع برای ارتباط فرهنگی هستیم.
در عین حال جهانی شدن این مزیت را دارد که با فرهنگ هایی که در حال تولید و توزیع هستند مواجه شویم. بطور مثال فیلمی که در یک کشور غربی تولید و اکران می شود می تواند مخاطب هایی در سطح جهان داشته باشد، از سوی دیگر کشورهای شرقی هم می توانند فیلمی تولید کنند که مورد توجه مردم کشورهای دیگر قرار گیرد. پس جهانی شدن بستری را فراهم کرده که ما باید به نحو احسن از این فرصت استفاده کنیم.
زمانی سطح توسعه کاهش پیدا می کند که ما برای کشور خودمان شهروندی مسئول باشیم. برای تولید فرهنگ دموکراتیک در یک کشور، شهروند مسئول مهمترین رکن است و زمانی که فرهنگ دموکراتیک در جامعه حاکم شود، خود به خود یک هم زبانی برای ارتقای فرهنگ ها انجام می شود.
در پایان دکتر استوار درباره جایگاه اجلاس جنبش عدم تعهد برای طرح مسائل فرهنگی و ساز و کارهایی که می تواند در این اجلاس باعث ایجاد تعامل فرهنگی شود گفت:
جنبش عدم تعهد بیشتر ویژگی سیاسی داشته تا ویژگی فرهنگی. در عین حال فرهنگ عنصریست که همیشه در حال نو شدن است و دائما در حال تغییر است.
به عنوان مثال در مباحث جامعه شناسی شاید دیده باشید که از ویژگی های فرهنگی یک جامعه تعریف می کنیم و از ویژگی های فرهنگی یک جامعه دیگر تعریف نمی کنیم. اگر بخواهیم وارد فاز فرهنگی بشویم به نظر می رسد که این تنوع فرهنگی بین اعضای این جنبش ممکن است ما را دچار مشکل کند. در عین حال ما می توانیم بیشتر به آن فضای گفتمان در حوزه هایی که می تواند صورت پذیرد مانند ادبیات، فیلم، هنر و غیره بپردازیم و آنها را تقویت نماییم.
دکتر عابدین مومنی "دکترای حقوق و استاد دانشگاه تهران" در خصوص مشترکات امور فرهنگی کشورهای غیر متعهد  گفت:
طبیعی است که تمام کشورها به گونه ای اشتراکات فرهنگی دارند و هم اختلافات فرهنگی. نمی توان گفت که کشوری با کشور دیگر تمایز به ذات و یا تباین بطور کل دارند. حتی در داخل یک کشور نیز بین اصناف گوناگون اختلاف فرهنگی وجود دارد و همینطور اختلاف فرهنگی بین کشورهای گوناگون نیز موضوعی طبیعی است.
اما آنچه که الان غیر متعهد ها را به هم نزدیک کرده است این فرهنگ است که ما از زبان مولای متقیان امام علی (ع) داریم و ما امیدواریم که این فرهنگ محقق شود و آن این است که ایشان می فرمایند نسبت به ظالم دشمن باشید و نسبت به مظلوم یاور. و این کشورها با این هدف دور هم جمع شده اند که بگویند ما سر سپرده و وابستگی نسبت به کشورهای استکباری نداریم و از اهداف ستمکارانه آنان حمایت نمی کنیم.
دکتر مومنی در خصوص راهکارهای موثر برای ایجاد تعاملات فرهنگی میان کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در سطح دولت و ملت  گفت:
فرهنگ ظلم ستیزی، فرهنگی است که در میان ملت های غیر متعهد  وجود دارد و ما از دولت هایی که ادعای غیر متعهد بودن دارند انتظار داریم که این رفتار را برجسته کنند. در حال حاضر کشورهای استکباری به سازمان های بین المللی تحکم می کنند و با زور به خواسته های خود جامه عمل می پوشانند. ولی کشورهای غیر متعهد غشر عظیمی هستند که می توانند علاوه بر اینکه ستم های کشورهای استکباری را مهار کنند، می توانند توقعات ناشایست آنها را نیز تغییر دهند.
در مسیر گسترش مناسبات فرهنگی اعضای جنبش غیر متعهد موانعی نیز وجود دارد که از دیدگاه آسیب شناسی دکتر علی ملک پور این دو عامل می تواند دغدغه کشورهای عضو باشد:
1 – پیشگیری از ذوال تنوع فرهنگی
2 – از خود بیگانگی و ذوال هویت فرهنگی
همچنین دکتر ملک پور در پاسخ به سوال: "آیا اجلاس جنبش عدم تعهد جایگاه مناسبی برای طرح مسائل فرهنگی است؟ و چه ساز و کاری  می تواند در این اجلاس باعث ایجاد تعامل فرهنگی شود؟" گفت:
جنبش عدم تعهد بیشتر به یک تشکیلات سیاسی شهرت دارد و وجوه و تعاملات فرهنگی این جنبش کم است. اگر کشورهای عضو بخواهند بهره برداری و برنامه ریزی فرهنگی داشته باشند باید جنبه های فرهنگی این اجلاس را تقویت کنند و کمیته های تخصصی فرهنگی ایجاد کنند که مسائل تنوع فرهنگی را مورد بحث قرار دهد و هویت فرهنگی را در قالب های علمی و تخصصی بررسی کند.
حالا در جهان جدید که مسائل فرهنگی در مقیاس های ملی و بین المللی اهمیت بیش از پیشی پیدا کرده است، جا دارد که این جنبش رگه های جدیدی را از راهبردها، سیاست گذاری ها و برنامه های اجرایی تعریف کند که در آن مسائل فرهنگی مورد بررسی قرار بگیرند و توسط کارشناسان و کمیته های تخصصی برنامه ها و راهکارهای اجرایی و عملیاتی تعبیه کنند و به کشورها توصیه کنند.
این امکان وجود دارد به شرطی که آنها این دغدغه های فرهنگی را حفظ کنند و چالش های فرهنگی را جدی بگیرند. اما این نکته هم وجود دارد که اساسا نفس هرگونه گفت و گو برای جامعه بشری مفید است و این گفت و گوها اگرچه بنیان های سیاسی دارند، اما هرچه تنوع و عمق بیشتری بدهند و فرهنگ گفت و شنود بین کشورهای درحال توسعه گسترش پیدا کند به صلح جهانی، تبادلات فرهنگی و تفاهم بین المللی بیشتر کمک می کند و می تواند خیلی مفید باشد./