در منطق قرآنی، سعادت و شقاوتی خارج از سیطره انسانی وجود ندارد. چگونه انسان سعادتمند می شود؟ آنگاه که خود آینده خود را ترسیم کند، بر نفس خود مسلط باشد و سرنوشتش را به دست گیرد و دربرابر فشارها کمر خم نکند. ما در این ماه رمضان تمرین می کنیم که بر اراده و شهوات خود مسلط باشیم و چون بر اراده خود مسلط شدیم، می توانیم سعادت یا شقاوت خود را رقم بزنیم. در نتیجه ماه رمضان ماه تعیین سرنوشت است. در این ماه از صبر (روزه) و نماز یاری می جوییم تا زندگی خود را رقم بزنیم.

این تمرین در چه مقطعی از زمان به اوج خود میرسد؟ دهه ی آخر رمضان که شب قدر هر کسی در آن قرار دارد. شب قدر شب تقدیر احکام و مشخص شدن حقایق و روابطی است که میان انسان و پیرامون او پیوند برقرار می کند. این شب را گرامی میداریم تا از آن آینه ای بسازیم و مواضع درست خود را از نادرست بازشناسیم. چه بسا امت دچار ضربه شود اما به فضل قرآن و گرامیداشت شب قدر و مقایسه ی اعمال خود، در نخستین فرصت ممکن به آگاهی و هوشیاری خود بازمی گردد. سعادت و شقاوت آدمی بسته به اراده و سعی و جهد فردی و اجتماعی انسان است. سرنوشت انسان با اراده ی او پیوند دارد؛ آن هم هنگامی که این اراده به سوی تزکیه ی نفس هدایت شود.

سه عامل بریا توفیق آدمی وجود دارد؛ اراده ی آزادی که از مصلحت ورزی ها و نیازهای شخصی دور است، درک دردهای امت و سومین عامل، آگاهی و فهم و ذهنیت باز در برابر حقایق. با این عوامل سه گانه آدمی می تواند طرح آینده اش را ترسیم کند و بدین گونه در شب قدر، آینده ی خود را نقش بزند و خود و امت خود را به سعادت یا شقاوت برساند. پس می بینیم که شب قدر هر کسی با دیگری متفاوت است.

شروط استجابت دعا، تزکیه ی نفس و تن ندادن به نیازها و قطع دلبستگی های مادی زمینی و معراج و درک اندوه دیگران و آمادگی دل و عقل برای پذیرش مضامین والاست. این امور آدمی را تا مقامی بالا می برد که دعایش مستجاب می شود.