حرفه‌اي كه شب و روز ندارد، عصر ارتباطات به او نياز وافر دارد، در اطلاع رساني نقشش انكارشدني نيست، بايد همواره در پي خبر باشد و با خبر، بايد با قبول خطر‌هاي فراوان، از مرزها نيز گذر كرده و به واقع «خبرنگاري» كند. 17 مرداد به ياد «محمود صارمي» خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي كه در سال 1377 به همراه هشت نفر از اعضاي كنسولگري ايران در مزار شريف افغانستان توسط نيروهاي افراطي طالبان به شهادت رسيد، به عنوان روز خبرنگار نامگذاري شد. خبرنگاري براي اين شهيد تا آخرين لحظات همراه با صداقت بود و بس.

خبرنگار بايد براي خبر مخاطب مهيا كند؛ يعني آنچه توليد مي‌شود بايد خواننده داشته باشد؛ اين خبر بايد سالم، استاندارد و خوش‌طعم باشد تا خواننده از خوانش آن لذت ببرد. اولين درسي كه يك خبرنگار مي‌آموزد حفظ منافع ملي است و اين شتاب در ارسال خبر نبايد خبر را به سويي سوق دهد كه منافع ملي با خطر مواجه شود.

در حوزه ادبيات داستاني نقش خبرنگاران، مطبوعات، سايت و مراكز خبري سنگين‌تر و نقش پر اثرتري است، دليل هم آنكه طرح سوال مناسب در فضاي مطبوعاتي و خبررساني كشور، نقطه آغازين و مهمي در توجه اهالي ادبيات به مسايل ادبي است.

مسايل حوزه ادبيات از تنوع قابل توجهي برخوردر است، برخي از اين مسايل گره‌خورده‌ با حوزه‌هاي تصميم‌گيري فرهنگي و ادبي هستند، در بخش سياستگذاري‌هاي ادبي توسط مراكزي كه در اين زمينه تامل مي‌كنند؛ بخشي ديگر مربوط به جريان‌هاي ادبي و اتفاقات ادبي است كه در طول سال رخ مي‌دهد، بخش سوم مربوط به نقد ادبي، رصد و نظارت و پيگيري آثاري است كه در اين زمينه نوشته شده است.

آنچه قابل تامل است اينكه متاسفانه مطبوعات ما در حوزه ادبيات داستاني فعال نيستند، در فضاي ادبي كشور در زمان حاضر نشريه تخصصي جدي در حوزه ادبيات نداريم كه به صورت خاص به نقد جدي ادبيات بپردازد؛ البته نشرياتي مانند كتاب ماه، ادبيات و فلسفه، ماهنامه ادبيات داستاني حوزه هنري منتشر مي‌شوند اما فضاي ادبي ما پايگاه‌هاي مطبوعاتي جدي در اين زمينه ندارد. به دليل نوع كار و حرفه، صفحات ادبي روزنامه‌ها، مطبوعات و سايت‌ها و خبرگزاري‌ها را مرور مي‌كنم، در عرصه مجلات ادبي متاسفانه مجله‌اي كه به شكل مستقل به ادبيات بپردازد بسيار كم داريم؛ دليل اين امر آن است كه مطبوعات و مجلاتي كه در حوزه ادبيات داستاني فعاليت مي‌كنند، مبتلاي به تفكر ترجمه‌اي هستند و عملا از رويكرد تحليل انديشه‌هاي ترجمه‌اي ناتوان و يا عملا با اين انديشه موافق و مبلغ آن هستند.

در روزنامه‌ها هم متاسفانه بخش نقد و تحليل چندان جدي گرفته نمي‌شود؛ اما سايت‌هاي خبري و خبرگزاري‌ها در اينجا نقش مهمتري برعهده دارند.

در طول فعاليت ادبي با بسياري از خبرنگاران اين عرصه مواجه بودم، از سوالاتي كه اغلب مطرح مي‌شود مطلع هستم، در مجموعه خبرگزاري‌ها مديران خبري كشور بايد متوجه اين امر باشند كه حوزه ادبيات جدي و ناشناخته‌اي است كه طرح سوال و تعيين جهت در آن ضروري است. خبرگزاري‌هايي كه دغدغه ادبيات داستاني دارند، حتما يا بايد از خبرنگاراني بهره برند كه در حوزه كاري خود با تجربه و آموزش ديده باشند و يا اگر از افرادي استفاده مي‌كنند كه داراي تجربه خبرنگاري هستند اما به لحاظ موضوعي آشنايي چنداني نداشته و منتقد جدي ادبيات چنداني نداشته و منتقد جدي ادبيات نيستند حتما بايد از مشاور و يا مشاوراني بهره برند، دليل هم آنكه در طول سال شاهديم برخي از جريانات ادبي به نحو جدي در كشور وجود دارد، ولي برخي از خبرگزاري‌ها نسبت به اين جريان‌ها يا بي‌اطلاع و يا بي‌تفاوت هستند و يا اگر وارد مي‌شوند تاثيرگذار نيستند.

خبرگزارها بايد در قدم اول نگاه حرفه‌اي به ادبيات داشته باشند، ديگر اينكه از مشاوران امين و مطلع بهره‌ برند، تلاش كنند در انتخاب موضوعات، اهم را بر مهم ترجيح دهند. در كشور ما در حوزه ادبيات داستاني مسايل متعددي وجود دارد، برخي از اين مسايل جنبه گذرا و مقطعي و برخي جنبه‌هاي پايدار و اصولي دارند، به نظر مي‌رسد توجه بيشتر به اصول و مباني است كه چندان براي حوزه ادبيات خطرساز نيست.

در تهيه خبر بخشي از كار خبرنگار شناخت دقيق موضوع، طرح سوال مناسب و سوالي است كه بتواند مضموني را در جريان پرسش هدايت كند؛ اما بخش مهمتر، توجه به پاسخ دهنده است، به نظر مي‌رسد يكي از معضلات تهيه خبر در حوزه ادبيات آن است كه اغلب گمان مي‌شود هر كس كه در حوزه ادبيات چيزي مي‌نويسد، شايسته پاسخگويي به سوال است؛ در صورتي كه اينگونه نيست، بسياري از افراد نويسندگان خوبي هستند، تجربيات خوبي دارند، جوايز متعددي به آنها اعطا شده اما اينان افرادي نيستند كه بتوانند هم اشراف علمي به حوزه ادبيات و هم تجربه كافي در اين زمينه داشته باشند.

اين امر منجر به اين مي‌شود كه سوال با پاسخ نادرست و يا غيرعلمي و يا غلط نه تنها حل نمي‌شود بلكه سوال جنبه‌هاي پيچيده‌تري يافته و نتيجه‌گيري را براي مخاطب سخت‌تر مي‌كند، بنابراين انتخاب افراد مهم است.

يكي از ويژگي‌ها در تهيه خبر اين است كه بايد پاسخي را به مخاطب القاء كنيم تا پس از شنيدن نظرات گوناگون منطقي‌ترين آنها را برداشت كند. يكي از ويژگي‌هاي خبرنگار رعايت امانت است، اين امانتداري جنبه‌هايي دارد كه يكي از آنها رعايت دقيق كلمات است، نكته ديگر خبرنگار بايد در حوزه كاري خود فعالانه تلاش كند چون خبرنگار چشم بيناي حوزه موضوعي خود است، بايد پيش‌تر از ساير افراد فعاليت كند، اگر اهالي ادبيات نسبت به نكته‌اي غافلند خبرنگار بايد آن مسئله را از بطن ادبيات بيرون كشيده و آن را رسانه‌اي كند.

نكته بسيار مهم، مشورت‌پذيري در كار خبرنگار است، از خبرنگار انتظار نمي‌رود متخصص حرفه‌اي و تمام وقت ادبيات باشد، اما اگر خبرنگار بتواند مشورت‌پذيري را يكي از اصول جدا نشده از خود قرار دهد مي‌تواند حرفي در رده افراد شاخص ادبيات و يا حوزه‌هاي ديگر بزند كه اين مسئله مهم است چرا كه خبرنگار زبان گوياي منطقي‌ترين و ناب‌ترين تفكرات است.

خبرنگار مسئوليت‌ بزرگي برعهده دارد، به گونه‌اي بايد به انجام وظيفه بپردازد و به خوبي آن را به پايان رساند چرا كه هر فردي نمي‌تواند خبرنگاري مفيد و خوب باشد، خبرنگار بايد رسالت كاري خود را انجام داده و بتواند تعهد خود را نسبت به جامعه و اتفاقات اطرافش آن گونه كه شايسته است انجام دهد، بنابراين رفتن به سوي اين كسوت براي بسياري از افراد عادي نيست؛ به همين دليل اصولا مباني اين كار ايجاب مي‌كند نوعي تعهد نسبت به جامعه براي خبرنگار پديد آيد.

معمولا نويسندگان برتر ابتدا خبرنگاران خوبي هستند، اينان در بطن حوادث و اتفاقات قرار دارند. نوع اين كار ايجاب مي‌كند فكر فعال‌تر و قلم سرشار‌تر باشد؛ اما امروز اين خصوصيت قلم كمتر در ميان خبرنگاران ديده مي‌شود. بسياري از نويسندگان صاحب‌نام از جمله همينگوي، خبر تهيه مي‌كردند، برخي از آنها از خبرنگاري وارد عرصه نويسندگي شدند.

يكي از آفت‌هايي كه درباره نويسندگان وجود دارد خساست قلم است، هنگامي كه يك قلم مدتي ننويسد خسيس مي‌شود، اما در خبرنگاري به دليل ماهيت كار اين امر رخ نمي‌دهد چرا كه قلم خبرنگاران همواره جاري و ساري است، اميتازي كه نويسندگاني كه خبرنگار هستند از آن نيز بهره‌مند هستند. شرايط كار خبرنگار ايجاب مي‌كند در بطن جامعه حضور داشته باشد، نبض اتفاقات روز جامعه و دنيا بايد در دست خبرنگار باشد، اين امر خود امتيازي بزرگ براي نويسنده‌ خبرنگار محسوب مي‌شود.

مهمترين ويژگي خبرنگار آن است كه مسايلي كه در جامعه رخ مي‌دهد و ممكن است براي بخشي از جامعه مهم تلقي نشود آنها را به عنوان يك خبر با اهميت جلوه دهد.

خبرنگار مي‌تواند غفلت‌هاي گوناگون در حوزه‌هاي فرهنگي اجتماعي، سياسي و تمام حوزه‌هايي كه ساحت‌هاي معرفتي بشر با آن درگير است را مورد توجه قرار داده و آن را به عنوان يك رويداد مهم براي جامعه معرفي كند.

خبرنگاران همواره به عنوان ديده‌بان يك جامعه هستند، چرا كه در برخي موارد حتي زودتر از مسئولين تحولات را ديده مطرح كرده و آن را به عنوان يك مسئله براي ذهن جامعه و مسئولين طرح مي‌كنند.

مهمترين رسالت يك خبرنگار ضمن دادن آگاهي به جامعه و مردم، اين است كه بتواند اميدواري نسبت به آينده را براي مردم ايجاد كند؛ او بايد مردم را نسبت به اتفاقات، تغييرات و تحولاتي كه در حوزه داخل، منطقه و بين‌الملل در شرف وقوع است هوشيار و هوشمند نگاه دارد.

يكي از وظايف خبرنگار اطلاع‌رساني است، چرا كه خبرنگار بايد اين امر واجب را به نحو مطلوب و به درستي انجام دهد.

اطلاع‌رساني صحيح و اينكه اخبار و مطالب از مرجع صحيح گرفته و با امانت‌داري كامل به مخاطب انتقال يابد از مهمترين ويژگي‌هاي يك خبرنگار حرفه‌اي است، چرا كه نبايد اخبار به شكل تحريف شده و يا وارونه براي مخاطب تبيين شود.

نبايد در انتقال اخبار مطلبي افزوده، كم و يا به عمد مطالبي اشتباه آورده شود؛ خبرنگار بايد در تهيه گزارش و مصاحبه تعهد و امانتداري را لحاظ كند تا مطالب به شكل سالم در دسترس مخاطب قرار گيرد.

از آنجا كه جامعه جهاني به دهكده جهاني شهرت دارد درج حقايق مطلق از اهميت به سزايي برخوردار است، اين امر مي‌طلبد كه خبرنگار به دور از هرگونه چالش و دغدغه‌اي منصفانه در كمال آزادي و به دور از هرگونه يك‌سونگري جامعه روز خود را به تصوير كشد، تا زمينه لازم براي تحليل و ارزيابي رويداد‌هاي مختلف و بالطبع پيامدهاي آن فراهم شود.

در اين راستا بر همگان واجب است با حفظ جايگاه شاخص خبرنگاري، شرايط لازم براي انجام كار را فراهم سازند و به منظور تبيين حقايق با اين قشر همكاري كنند.

خبرنگاري حرفه‌اي بسيار سخت و طاقت فرساست به شرطي كه خبرنگار قصد داشته باشد كار خود را به نحو مطلوب به پايان رساند. گاهي احساس مي‌شود در برخي از نشريات مطالب با اغراق بيان مي‌شود كه اين امر مطلوب خواننده نيست و بايد دانست واقعيات هرچند تلخ اما بايد به درستي منتقل شوند. در پايان بايد گفت؛ صدها خبرنگار و گزارشگر در دنيا همگام با مردم سراسرجهان فرياد آزاديخواهي را در كلام و بياني مي نويسند كه آزادي جلوه‌گاه آن است. آري، روزنامه‌نگاري يعني تعهد، روزنامه‌نگاري يعني مبارزه، روزنامه‌نگاري يعني مقاومت،روزنامه‌نگاري يعني با مردم بودن و همه جا صداي مردم بودن./س