به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد در بسیاری از کشورها بیش از یک سوم تخت های بیمارستانی در بخش اطفال از سوی کودکان دچار اسهال پر می شود. علاوه بر هزینه های بستری و درمان، اسهال در افراد بزرگسال نیز موجب کاهش نیروی کار و ضررهای اقتصادی می شود. خوشبختانه با روش های ساده می توان از این بیماری پیش گیری کرد و هزینه های بستری و درمان را کاهش داد.
دکتر آقایی، متخصص کودکان در گفت وگو با ما می گوید: طبق تعریف هرگاه فردی در طی یک شبانه روز یا ٢۴ ساعت، ٣ بار دفع مدفوع به صورت آبکی و شل داشته باشد، دچار اسهال است. البته شیرخواران که فقط از شیر مادر تغذیه می کنند، ممکن است به طور معمول چندین بار در روز دفع مدفوع نرم داشته باشند. در این موارد بروز تغییراتی مانند افزایش دفعات دفع و آبکی تر شدن مدفوع، ملاک ما در تشخیص اسهال هستند. به طور متوسط هر کودک زیر ۵ سال بیشتر از سه بار در سال دچار اسهال می شود که گاهی در بعضی مناطق به ٩ بار در سال نیز می رسد.
● این بیماری را بشناسیم
بیشتر حملات اسهال در ٢ سال اول زندگی و بیشتر در زمانی که تغذیه کمکی به همراه شیر مادر آغاز می شود (بین ۶ تا ١١ ماهگی) اتفاق می افتد. تنوع آب و هوا هم در بروز اسهال دخالت دارد. در مناطق دارای آب و هوای معتدل، بیماری اسهال بیشتر در فصول گرم رخ می دهد. در حالی که بعضی از انواع اسهال های ویروسی، بیشتر در زمستان دیده می شود. دکتر آقایی در ادامه می گوید: اسهال یک علت عمده سوءتغذیه در کودکان است زیرا بیمار اسهالی، هم کمتر غذا می خورد و هم این که روده بیمار از قدرت کمتری برای جذب مواد غذایی برخوردار است و این درحالی است که به دلیل ابتلا به عفونت، نیاز کودک به مواد غذایی بیشتر است.

بنابراین اگر اسهال طولانی شود، اثرات واضحی در رشد و نمو کودک خواهد داشت. برای پیش گیری از اسهال و کاهش شدت و موارد آن باید با راه های انتقال بیماری آشنا شویم. عوامل عفونی ایجادکننده اسهال معمولا به طریق مدفوعی، دهانی انتقال می یابد.

 یعنی بر اثر خوردن آب و مواد غذایی آلوده به مدفوع و یا تماس مستقیم با مدفوع آلوده، عامل بیماری زا وارد بدن فرد سالم می شود. برخی روش ها و عادات غلط زندگی هم انتقال عوامل عفونی را تسهیل می کنند و خطر ابتلا به اسهال را افزایش می دهند. برخی از این عادات عبارتند از:
١ – نبود تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی: مطالعات زیادی نشان داده اند که خطر ابتلا به اسهال در ۶ ماه اول زندگی در کودکانی که شیر مادر نمی خورند به مراتب بیشتر از کودکانی است که تنها از شیر مادر تغذیه می کنند.
٢ – استفاده از بطری شیر: بطری شیر به راحتی آلوده می شود و تمیز کردن آن به طور کامل هم مشکل است.
٣ – استفاده از غذای نگهداری شده در دمای اتاق: اگر غذا در دمای اتاق نگهداری شود، در عرض چند ساعت باکتری ها در آن شروع به رشد می کنند.
۴ – استفاده از آب آلوده: ممکن است منبع آب آلوده باشد و یا این که در منزل هنگام مصرف، آب آلوده شود. آب را حتما در ظروف درپوش دار نگهداری کنید و مراقب باشید هنگام مصرف آب، دست هایتان آلوده نباشد.
۵ – دفع نکردن بهداشتی مدفوع: برخلاف باور عمومی که مدفوع شیرخواران را بی خطر وعاری از آلودگی می دانند، مدفوع شیرخواران ممکن است حاوی مقادیر زیادی ویروس و یا باکتری بیماری زا باشد. مدفوع حیوانات نیز عامل انتقال بیماری است.
● از این بیماری بترسیم
برخی کودکان به دلایلی در برابر ابتلا به اسهال مستعدتر هستند و در صورت برخورد با عامل بیماری زا، تعداد دفعات ابتلا به بیماری و شدت و مدت آن، در آن ها بیشتر است. دکتر آقایی در ادامه می افزاید: به عنوان مثال شیر مادر یک غذای سالم و بدون آلودگی است و حتی بعضی از موادی که در شیر مادر ترشح می شوند سیستم ایمنی و دفاع بدن کودک را تقویت و از ابتلا به برخی بیماری ها جلوگیری می کنند. در کودکان کمتر از ٢ سال که از شیر مادر استفاده نمی کنند، احتمال ابتلا به بیماری بیشتر می شود. سوء تغذیه عامل دیگری است که با تضعیف سیستم دفاعی بدن، میزان ابتلا به بیماری و شدت آن و نیز میزان مرگ و میر ناشی از بیماری را افزایش می دهد.با توجه به این که اسهال خیلی وقت ها به بستری شدن در بیمارستان نیاز ندارد و پس از بازگشت از مراکز درمانی، ادامه درمان در منزل انجام می گیرد، نحوه برخورد با اسهال در منزل از اهمیت بسیاری برخوردار است، در این شرایط سه نکته را در نظر داشته باشید: اول این که به منظور پیش گیری از کم آبی بدن، کودک باید بیشتر از همیشه مایعات دریافت کند. شما می توانید از مایعات مختلفی مثل لعاب برنج، سوپ، دوغ و همچنین آب خالص استفاده کنید. مصرف O.R.S هم بسیار مفید و موثر است. در ضمن شیرخوار باید به طور مداوم از شیر مادر استفاده کند. توصیه می شود از مصرف مایعات خیلی شیرین اجتناب کنید چون ممکن است وضعیت اسهال کودک را بدتر کند.دوم این که برای پیش گیری از سوء تغذیه، کودک باید مقدار زیادی مواد مغذی دریافت کند. شیر مادر باید به دفعات و بدون وقفه به کودک بیمار خورانده شود و در کودکان بالاتر از ۶ ماه از غذای کمکی نرم یا نیمه جامد هم باید استفاده شود. بهتر است مقدارکمی نمک هم به غذا اضافه کنید. توجه داشته باشید که کودک هرچقدر میل دارد می تواند غذا بخورد، تقریبا ۶ بار در روز مناسب به نظر می رسد. البته ممکن است کودک اشتهایی به غذا نداشته باشد که در این صورت غذا دادن به وی به حوصله، صبر و ابتکار والدین نیاز دارد. شما می توانید حجم غذا را کمتر و دفعات آن را بیشتر کنید. پس از قطع اسهال هم توصیه می شود تا ٢ هفته کودک یک یا ٢ وعده غذای بیشتر دریافت کند و سوم هم این که در صورتی که حال کودک بهتر نشد و یا علایم کم آبی در وی بروز کرد، باید او را به مراکز درمانی برسانید. در مواردی که کودک دفع مدفوع آبکی خیلی زیادی دارد و یا دچار استفراغ مکرر است، از شدت ضعف و بی حالی توان خوردن و آشامیدن ندارد و یا این که به شدت دچار عطش شده است، احتمالا کودک دچار کم آبی است و به سرعت باید به مراکز درمانی رسانده شود. این کودکان معمولا بی حال هستند و تمایلی به بازی کردن ندارند و ممکن است بی قرار باشند.علاوه بر موارد بالا در صورت وجود تب و یا وجود خون در مدفوع، لازم است کودک به مراکز درمانی رسانده شود. نکته ای که خانواده ها به آن باید توجه داشته باشند، استفاده از داروهای ضداسهال و ضدتهوع است. این داروها فقط علایم اسهال و تهوع را برطرف می کنند و به دلیل عوارض جانبی که دارند، به هیچ وجه نباید در کودکان زیر ۵ سال از آن ها استفاده شود، هرگونه دارویی در این زمینه باید باتجویز و مشورت پزشک باشد تا عوارض سوئی را به دنبال نداشته باشد. /س

یوسف زاده