به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد
آنچه از نقشه پراكندگي شيعه در منطقه خاورميانه برمی‌آيد، كشور ايران در قلب
مناطق شيعه نشين جاي دارد و شهر مشهد به دليل داشتن امكانات، هم مرزي با
همسايگان و جايگاه زيارتي خاص در اين سرفصل گردشگري نقش برجسته‌اي دارد،
اما آنچه امروز در مشهد ديده می‌شود، نبود تعادل در گردشگران خروجي و
ورودي است. به عبارت ديگر آن‌گونه كه شيعيان مشهدي تمايل به زيارت شهرهايي
همچون كربلا، نجف، سوريه، لبنان و ... دارند، شيعيان اين شهرها با
جايگاه ويژه مشهد آشنا نيستند و مقصد اول گردشگري ايشان مشهد نيست!
رواج گردشگري شيعه نه تنها از نظر صنعت گردشگري، بلكه از نظر تحكيم پيوندهاي
شيعه نيز می‌تواند تاثيربسزايي داشته باشد. در اين گزارش می‌خواهيم
گردشگري شيعه را به صورت ويژه بررسي كنيم.
*تاثير جمعيت شيعه در گردشگري مشهد
جمعیت شیعیان حدود ۱۶درصد از کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهد. بیشتر شیعیان دوازده امامی
در ایران، عراق، آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان و حاشیه خلیج فارس زندگی
می‌کنند. طبق آمار 90درصد
مردم ایران، ۶۵درصد مردم عراق، 80 درصد مردم آذربایجان، 70درصد مردم بحرین، 55درصد
مردم لبنان، 45درصد مردم یمن، ۳۰درصد مردم کویت و ۱۶درصد مردم امارات متحده عربی را شیعیان تشکیل می‌دهند.
اگر بتوانيم سالانه 5ميليون شيعه را به مدت سه روز به مشهد جذب كنيم و دست
كم هر گردشگر روزي 50 هزار
تومان هزينه كند، سالي 750ميليارد تومان درآمد گردشگري خواهيم داشت. اين
درحالي است كه رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري با اشاره به تمركز اين
سازمان بر گردشگري تخصصي از جمله گردشگري مذهبي، اظهار می‌دارد: سفر به ايران يكي از آرزوهاي گردشگران شيعه در
دنياست. ما حداقل در اين بخش مي‌توانيم 5ميليون نفر گردشگر داشته باشيم. قطعا در
اين شرايط، تا پايان سال91 تعداد گردشگران ورودي ما از 5/7ميليون نفر هم
بيشتر خواهد شد. حال در این شرایط سهم مشهد چقدر خواهد بود؟
*به طور خاص به گردشگري شيعه ورود نكرديم
معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري
استان خراسان رضوي با بيان اينكه بحث گردشگري شيعه يكي از مباحث گردشگري
مذهبي است، می‌گويد: اولويت
توسعه گردشگري ما در شهر مشهد ورود مسلمانان است كه بخش اعظمی‌از آن‌ها شيعيان
هستند.
مسعود منتجبي ادامه می‌دهد: شيعيان از نظر فرهنگي با ما هم‌سان هستند و مشكل خرده فرهنگ‌ها را
نداريم. بنابراین كار در اين بخش نتيجه بهتري خواهد داشت.
وي در پاسخ به فعاليت‌هاي خاص درباره شيعيان تصريح می‌كند: اعتقاد بر اين است كه
ورود به گردشگري مذهبي و جذب مسلمانان در مشهد اولويت دارد، اما اينكه صرف شيعيان
امكاناتي در نظر گرفته شود، هنوز كار نشده است.
وي در پاسخ به مقايسه نابرابر تمايل مشهدي‌ها براي سفر به مقاصد شهرهاي شيعه‌نشين خارجي و
تورهاي ورودي از اين شهرها به مشهد، می‌گويد: به صورت مشخص درباره عراق با محوريت
گردشگري سلامت ورود كرده‌ايم. در بخش تبليغات و بازاريابي هم از سوی بخش
خصوصي و دولتي كار شده است. برای مثال تبليغات در پاكستان و افغانستان باعث
افزايش ورودي كاروان‌هاي زيارتي از اين كشورها شده است.
*در سال‌هاي گذشته فرصت جذب شيعيان را از دست داديم!
رئيس كميسيون فرهنگي شوراي اسلامی شهر مشهد با بيان اينكه
گردشگري شيعه يك فرصت استثنايي براي شهر مشهد است، می‌گويد: مشهد در
کانون شهرهاي شيعه‌نشين قرار دارد و با توجه به اينكه همه شيعيان جهان علاقه
به زيارت امام هشتم دارند، ما از نظر گردشگري موقعيت بسيار ويژه اي داريم.
غلامرضا بصيري‌پور با بيان اينكه در سال‌هاي گذشته فرصت جذب
گردشگران شيعه را از دست داديم، می‌افزايد: در سال‌هاي گذشته به دليل
رفتارهاي نامناسب و انتظارات شيعيان از زيرساخت‌هاي شهر مشهد، موفق به
برآوردن تصور« شهربهشتي» كه شعار می‌داديم، نشديم، اما در شرايط فعلي بايد
تلاش كنيم زيرساخت‌هاي مناسب و اخلاقي شيعه پسند را در تعامل با افرادي كه
براي اولين بار به مشهد مشرف می‌شوند، فراهم كنيم.
وي با اشاره به اينكه برخي رفتارهای بازاری‌هاي ما با شهري كه قرار است ام القرای
جهان اسلام باشد تفاوت دارد، می‌گويد: پرخاشگري در خيابان‌ها، رفتار نامناسب كسبه،
برخورد غيراصولي كاركنان در بخش خدمات نقليه و اسكان از يك سو و برخي
شرايط اعتقادي مانند بي‌توجهي بازارها به اذان و نماز اول وقت از سوي
ديگر، ارزش شهر بهشت را در خاطر شيعيان كم رنگ می‌كند. در جمع‌بندي كلي گردشگران
شيعه همواره گفته‌اند ما از مشهد بيش از اين انتظار داشتيم!
بصيري‌پور با بيان اينكه حتي بسياري از شيعيان تمايل به سرمايه‌گذاري در
مشهد دارند، می‌افزايد: جذب گردشگران شيعه شرايط و امكاناتي را
می‌خواهد كه بايد هرچه زودتر در مشهد فراهم شود.
وي با تاكيد بر اينكه خروجي تبليغاتي مشهد در دنياي شيعه ضعيف است، ادامه می‌دهد: تا جايي
كه من اطلاع دارم، مشهد در دنيا به عنوان شهر شيعه پذير شناخته شده نيست و ما تا
اين جايگاه فاصله زيادي داريم. متوليان امر بايد بر اين مسئله بسيار
دقيق شوند.
*آمار نابرابر خروج مشهدي‌ها به كشورهاي مسلمان و ورود زائران به مشهد
دبير انجمن صنفي كارفرمايان دفاتر خدمات مسافرتي، جهانگردي
و زيارتي می‌گويد: در
بحث كشورهاي شيعه‌نشين برخي تورها مانند عراق از سوی كاروان‌هاي حج و زيارت برنامه‌ريزي
می‌شود و به طور منظم جريان دارد، ورودي ديگر كشورها مانند سوريه و لبنان نيز در حال حاضر به دليل
شرايط خاص متوقف شده است، بحرين هم مشكلات سياسي دارد و از دیگر كشورها چون
كويت و قطر و ... به دليل هزينه‌هاي زياد استقبال نمی‌شود. در شرايط فعلي عمده
فعاليت خروجي ما با كشورهاي شيعه نشين به عراق معطوف می‌شود.
مجيد فرقاني می‌افزايد: در حال حاضر آمار ورودي شيعيان به مشهد بيش از خروجي شده
و زمان خوبي براي استفاده از امكانات خاص گردشگري است.
وي اضافه می‌كند: اما در مقابل تقاضاي سفر به كشورهاي مسلمان‌نشين برآورد
نابرابري وجود دارد و هرگز خروجي ما به كشور عربستان قابل مقايسه با ورودي گردشگران به
مشهد نخواهد شد.
وي درباره
تسهيلات خاص براي شيعيان می‌گويد: تمهيداتي از سال‌هاي قبل در نظر گرفته شده
بود، مانند لغو رواديد و صدور ويزاي فرودگاهي براي مشهد در بدو ورود گردشگران
به ويژه براي شيعيان و مسلمانان، همچنين اعطاي جوايز صادراتي به آژانس‌هايي كه گردشگر وارد كشور كنند از
اين موارد است.
مشهد هنوز آماده كسب عنوان «قطب گردشگري شيعه» نيست
مشاور اقتصادي اتاق بازرگاني مشهد با بيان اينكه هر سرفصل
گردشگري نياز به سرمايه‌گذاري دارد، می‌گويد: مشهد به دليل زيارت، گردشگر
جذب می‌كند، اما می‌تواند در مباحث ديگر همچون گردشگري ادبي، فرهنگي،
طبيعي و تاريخي ورود كند.
دكتر خطيب با اشاره به اينكه زيارت خانه خدا يك تكليف است، ادامه می‌دهد:
مقايسه مشهد با مكه درست نيست و شهر مشهد اگر می‌خواهد در دنياي شيعه جايگاهي
داشته باشد، نه تنها در حوزه زيارت بلكه در دیگر حوزه‌ها نيز بايد حرف اول را بزند.
استاد اقتصاد دانشگاه آزاد مشهد با بيان اينكه تمايل شيعيان براي سفر به مشهد در شهرهاي
مختلف متفاوت است، می‌گويد: برای مثال كاظمين و كربلا بيشترين حجم زائران خارجي مشهد
را به خود اختصاص می‌دهند و اين تبادل گردشگر قطعا رابطه‌اي دو طرفه
است كه مسائل سياسي و فرهنگي در آن تاثير بسزايي دارد.
وي با بيان اينكه مشهد امكانات تبديل شدن به قطب گردشگري شيعه را دارد، می‌افزايد:
متاسفانه شهر مشهد با وجود جاذبه‌هاي زيادي كه دارد، هنوز به شرايط آرمانی در بخش
خدمات از جمله حمل و نقل، غذا، هتل و سلامت نرسيده است. نبايد فراموش كرد
هرچه امكانات يك شهر زيارتي محدودتر باشد، مدت اقامت گردشگر كوتاه‌تر
خواهد بود.
با توجه به گفته‌هاي مسئولان می‌توان دريافت كه مشهد شرايط ويژه‌اي
در دنياي گردشگري شيعه دارد، اما مثل دیگر امتيازات شهرمان، اين فرصت
هنوز بالفعل نشده است.
در شرايط
فعلي و لزوم هرچه بيشتر هم‌بستگي شيعيان، بهترين زمان براي گسترش فعاليت‌هاي
گردشگري شيعه فراهم شده است و اميدواريم مسئولان از اين فرصت نهايت استفاده را بكنند./س
